Inaziok gure ttakun-eremua zentratu du. Zinez bururatuak al dira udako iunfa alegerak? Gin-tonic bat hemen, solas ertzo bat hor, bizkaitarrez Zuberoan eta Bizkaian zuberotarrez? Egin ez daitekeenik ere egin dugu udaran, noski, baina hobe arras isildurik.

Oraindik oporretan nago eta aitor dut ez ditudala Iparraldeko zein Hegoaldeko Eusko Trenen ordutegiak eta Bilbon egitekoak dakarzkiguten dokumentuak baizik eskuratu. Bitxi da, ezinago. Burua arin dabilkidala seinale. Hala ere, ene egunerokoaren salbatzeko erantsiko dut, TLek eman Nerea Arestiren Las trabajadoras vizcainas bilduma atseginekin miazkatu dudala, bertan azaltzen baita Dolores Ibarruri dailua zorrozten.

Nik ere ikasi nuen dailuaren mihia harriaz mehatzen.

Da Vinci Kodigoa halaber leitu nuen lanera edo trena hartzen noan bezala: presaka. Eta egia erran gustatu zitzaidan. Ez, bistan dena, Stephan Zweig, Arthur Schnitzler edo oroz gainetik maite dudan Thomas Bernhard bezainbat. Bidaia-ekintza nobela arrunt bat da, Parisetik Londresera eramaten gaituena, altxor baten ondotik. Historian barna lerratzen gara eta zenbaitetan Euskal Herrian behar duguna da: gure burua laxatu, relax max, lasai masai! Baina ez naiz iragan maiatzean pantailetara zabaldu zenean filmearen ikustera joan.

Irudi luke bi jendarte daudela, bata bestearen aurka jezarriak. Batak funts handirik gabeko literatura hobesten duela, besteak gogoetak akuilatzen dituen testu sakonak nahiago nonbait. Gertatzen da, eta hori da agian Kodigoaren arrakastaren zioetarik bat erraldoiki mediatizatua izateaz gain, perpaus anodinoen atzealdean pentsamendu bat ere garatzen dela: elizaren alde integristenak kitzikatzen dira eta arrazoia ateratzen da garaile, arrazoi positiboa. Dan Brownen nobelan agertzen da, mundu globalak, sinesmenak sos truke errazturik, esoterismo erlijiosoa dagoeneko premiazkoa duela, baina ez ditu ez sentimenduak, are gutxiago fede trinkoaren bideak baliatuko, baizik eta diruaren metatzeko erabiltzen duen arrazoia bera.

Aldi berdinean, idazleak irakurlearengan kontrajarriak diren bi zati biltzen ditu, obra interesgarri baten osatzeko: arrazionaltasuna eta irrazionaltasuna. Inaziok eta Jonek segur aski irri eginen dute, ene ttakuna aditzean, baina irudi zait Da Vinci Kodigoa Artur Erregearen leienda sailetarik ez dela biziki urrun. Aspaldian galdua dugun osotasun baten bilaketa izan daiteke eleberriaren idibihotzetarik bat.

Euskal Herrian aspalditik galdu dugu behialako osotasunaren sentsazioa. Etsai gaude. Arerio. Arrotz. Alde. Aurka. Ez Alde. Ez Aurka. Alderantziz. Geronen ikusmoldea ahozkatzen dugun bakoitzean, osotasunaren debalde zapaltzailea dugu gaztigatzen. Eta zuzen da, Euskal Herria zatitua, banatua, mutilatua, hautsia dela mendeak direlako. Izpirituak lurraldearen destino berdinekoak dauzkagu. Izaki barreiatuak gara eta Eusko Trenetan urtu behar dugu, nehoiz eteten ez den bidearen ukimenaren berreskuratzeko.

Eder zaigu jujatzea: hau txarra da, hau zinez ona. Jujatzen dugunean, bozkatzen dugunean nola, izaten bagina soilik. Iritzien araberako errealitate bat plantan jartzen dugu eta sorturiko errealitate horren iraizkinetarik ingurunea berriz epaitzen dugu, agian irauten laguntzen gaituelako.

Menturaz diot, menturaz horregatik hainbeste ilusitu ninduen TL adiskide bilbotarrak Gallartako museoan oparitu zidan liburuko Dolores Ibarruri sega zorrozten zekarren argazkiak: epaile jendeak bezain jende epaituak gara eta dailuaren hotsa ezti zaigu belarrietan.

Xirri-xarra-xirri-xarra...