Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

ostirala 2024ko abuztuaren 16an

Gaston Ugalde: «Bolivia artetik bizi daiteke»

Amets Arzallus

2021eko uztailaren 19an

Inprimatu

Zer da zuretzat artea?

Artea prozesu bat da, haurra zarenetik hasi eta zure bizitza osoan segitzen duzuna. Nik uste dut denak garela artistak jaiotzen garen unetik. Gertatzen dena da batzuk artearekin jolasten segitzea erabakitzen dugula. Eta artearekin jolastuz heldu izateari uzten diogu, batzuetan gure buruarekin ondradu izateari uzten diogu, haur izaten segitzeko. Polita hori da.

Arteak noiz konkistatu zintuen zu?

Naizenaren oroimena dudanetik, hiru urte eta erdi edo lau urte neuzkanetik. Beraz badira jada ia sei hamarkada jolasean segitzen dudala, sortzen. Sormena adikzio bat baita. Baina artista izatea norberak norbere buruari ematen dion titulua da, autodeterminatzen den titulua, eta ni benetan artearen etxean bizitzen mende honetan hasi naiz. Lehenago, esperimentatzen, bilatzen, jolasten, estudiatzen, galdetzen ari nintzen soilik. Orain, artista bezala lan egiten dut, eta artea izerditzen dut.

Artistak probokatzailea izan behar du?

Ez nahi eta nahi ez, baina probokatzailea izatea abantaila handia da.

Eta nola probokatzen da?

Ez dago arte onik eta ez dago arte txarrik. Hori hasteko. Baina arte asko egiten baduzu ona izan zaitezke. Eta ona baldin bazara proboka zenezake. Nik uste dut probokazioa ikusleei sentsazio berriak sortzen saiatzean dagoela. Haurrak ura hunkitzen duenean, hondarra hunkitzen duenean, sentsazio berriak deskubritzen ditu, inpresionatu egiten da, sentsazioak plazera edo disgustua eragiten dio, baina naturak egiten duen probokazio bat da. Arteak ere pertsonarengan sentsazioak probokatzea gustatzen zait.

Artistak mundutik apartatua bizi behar du?

Ez nahi eta nahi ez, baina ni ez nago horren aurka, alegia, artistak sufritu egin behar du, bizileku baten barruan egon behar du. Mundutik aparte bizi den artista sufritu ez ulertuaren ikuskera horren aurka ez nago. Van Gogh eta horiez ari naiz nolabait. Horiena baita hemen gelditu den eskola, eta zenbait artista boliviarrek artista izaeraren pentsamendu hori segitu dute, eta agian beraiek izango dira ohoratuenak, glorifikatuenak, gaur egun. Baina beren buruaz beste eginez bukatu dute. Horregatik, artista bakartia izatea, ezkutukoa, mozkorra, drogazalea, eta azkenean bere buruaz beste eginez bukatzea, ni ez nago horren aurka, baina hori ez da nire ideala.

Zein da zure ideala?

Sortuz hiltzea.

Sormena oso sorgina da, nondik datorren, noiz, zenbat, inspirazioa... Zuk noiz sortzen duzu?

Egunero eta une oro da artista sortzeko gai. Sormena momentuko argi izpia da, eta gero sormena errealizatzeko prozesuan sartzen zara. Baina sormena eguneko hogeita lau orduetan dago martxan. Lo egitea atsedena da, baina nik beti harropuztu dut nire burua esanez lotan nagoelarik ere sortzen dudala. Edo sortzen dudala baita kaka egiten ari naizenean ere.

Zer da arte bihurtzea merezi duena?

Momentu jakin honetan galdera hori egitea oso pertinentea da, nire semea arte bihurtu nahian ari naizelako. Nire semea artista bilakarazi nahi dut. Eta hori da azken bi urteotan daramadan borroka bat. Hori egitea lortzen baldin badut, nire obra perfektua izango da.

Estiloaz orain. Nola sortzen da eta lortzen da estilo propioa?

Hori uste dut ez dela inoiz existitu eta ez dela inoiz existituko.

Baina bakoitzak estilo itxura bat baduela nabarmena da...

Bai, baina niretzat estilo bat hartzea lerrokatzea da, lauki itxi batean kokatzea. Eta orduan errepikakorra bihurtzen zara.

Artista bat erabat libre da?

Artista batek amesten duen gailur gorena hori da, askatasuna lortzea, eta artistak bezala gizakiak. Ez dut uste gizakiarentzat aske sentitzea baino sentsazio handiagorik existitzen denik.

Libre sentitzen zara zu?

Aski libre, nik ere nire kartzela mental handiak ditut barrenean, baina hori gizarte honen baldintzek ematen dizuten hezkuntzatik dator.

Jauzi egingo dugu orain, Bolivian zein egoeratan dago artea?

Diziplina guztietan bezala aldaketa momentu batean gaude. Trantsizio handia bizi dugu, eta arteari zaila egiten ari zaio kokatzea, bere burua aurkitzea, artea beti izan delako elitista. Eta beti izango da hala gainera. Artea beti osatuko da nagusiki burgesiaren partetik, oligarkiaren partetik, eta ni ausartzen naiz esatera elite horiek juduek eta homosexualek kontrolatzen dituztela. Baina elitista bihurtzen duten kanal horiek ere hausten ari dira orain. Eta beraz, artistak etapa zail eta gogor batetik pasatzen ari gara artetik bizi ahal izateari dagokionez. Boliviako arteak ez baitu lortu oraingoz kanpoko merkatuak irabaztea, oraindik ez da esportatzeko arterik egiten.

Bolivia artisautza handiko herria da, kalean artisauak sailean daude, espaloian, zerk bereizten du artea artisautzatik?

Agian arte eta artisautzari dagokionez planetako herririk aberatsena gara, herri hau zoragarria da horretan. Ni txunditzen naiz ikustean nola lan egiten duten eskuekin, eta horri artisautza deitzen zaio... Nik uste ekonomikoki herri garatua izateko ekarpen handia egin lezakeela esku lanak. Artearen bidez, artisautzaren bidez, musikaren bidez, guztiz autosufiziente izan gaitezen herri bezala, eta ez beti gasetik, petroliotik, edo egurretik nola bizi pentsatzen aritu.

Artetik bizi daiteke herri hau?

Bizi daiteke, hiri hau guztia artetik bizi daiteke. Eta herrialde hau osoa ere bai.

Horretarako kanpoko merkatuak ere irabazi behar. Zu bazara kanpora atera zarenetako bat. Expo Sevillara koka hostozko koadroa eraman zenuen. Nola otu zitzaizun koka hostoekin artea egitea?

Expoa baino lehen, 1981ean, Sao Pauloko lehen bienalean topaketa bat izan genuen: mitoaren eta magiaren lehen bienala. Sao Paulora eraman nuen kokaren ideia eta horregatik gonbidatu ninduten gero Sevillara. Sevillarako indigenen erretratu batzuk egin nituen koka hostoz, baina handik hiru edo lau astera deitu zidaten berriz errestauratzera joan nendin, espainiarrak obra jaten ari zirelako. Obra jaten bai, fisikoki, inuzenteak, entzuna zuten bizpahiru koka hosto mastekatu eta hegan egiten duzula, eta hori entzun duenak beti izaten du koadroa jateko kuriositate hori.

Evok zure koka hostozko koadroak oparitzen dizkie beste presidente eta gonbidatu berezi guztiei. Baina munduan koka hostoa zein zikindua dagoen ikusirik nola hartu dituzte zure opariak?

Asturiaseko printzearen kasuan, ez dakit benetan eraman ere egin zuen. Hor nonbait dago ezkutatua Espainiako enbaxadan, oroitzen bainaiz beldurra sentitu zuela, «koka hostoa! Nola eramango dut hau!», Errege familiak trafikante izaterik ez balu bezala. Baina sentsazio horiek dira ni gehien mugiarazten nautenak, inpaktu hori sor dezaketela jakiteak. Eta Uriberi oparitu genion beste batek ere inpresioa eragin zidan. Che Guevara zen, koka hostoz egina, eta pixka bat ofenditua sentitu omen zen.

Alvaro Uribe, Kolonbiako presidentea?

Bai, ofenditua sentitu omen zen bere aita koka hostoaren aurkako borrokalari handia izateagatik hil zutelako.

Eta Fideli eta Hugo Chavezi egindako opariak?

Poz handia eman zidaten, ez dakit hau ofizialki esaterik dudan, baina Evok Chavezi oparitu zion Bolivarren koadroaren ordainetan, Chavezek bi milioi dolar oparitu zizkion hogeita bost irrati komunitario egin zitzan.

Eta Fidelek ez al zion trukean ezer oparitu?

Fidelek ez zion ezer eman ordainetan, baina asko gustatu zitzaidan Maiatzaren Bateko plazan ikusi nuelako Evo Fideli koadroa entregatzen, sekulako jendetzaren aurrean.

Zenbat balio du zure koadro batek?

Hori galdetu zidan Evok, eta esan nion ez zutela preziorik, dena zela ongietorria, baina jakiteko koadro batek ezin duela balio izan presidente baten soldatak baino gehiago.

Eta ez zuen balio?

Ez, itsusia litzateke.

Evo Moralesen politika

«Gero eta baikortasun handiagoarekin ikusten dut. Eta dena da hurbiletik ari garelako segitzen gure presidenteak duen energia. Lanean aritzen da goizeko bostetatik gaueko hamaikak arte. Beste presidente asko Mercosurreko gailur batera doazenean, han gelditzen dira egunetan, afaltzen dute, beren koktelak dituzte... Evo ez, egin behar duena egin eta berehala itzultzen da. Ez dauka denbora galtzeko denborarik».

ASTEKARIA

2057. zenbakia

2006ko urriaren 08a

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Efemeridea: Zamakolada izenez ezaguna den herri-altxamendua hasi zen Bilbo eta inguruetan

ARGIA

Efemeridea: Sanrokada matxinada abertzalea hasi zen Gernikan eta Espainiako bandera erre zuten

ARGIA

Ikus-entzutea merezi duten sei lan

ARGIA

Efemeridea: Orreagan euskaldunek Karlomagnoren armada garaitu zuten

ARGIA

Gasteiz: azukrezko jauregiak eta historia garratzak

Urko Apaolaza Avila

Efemeridea: 14 urteko Maravillas Lamberto hil zuten frankistek Nafarroako Larragan

ARGIA

Azkenak

2024-08-14 | ARGIA

Israelek preso palestinarrak erabiltzen ditu tunelak eta eraikinak miatzeko

"Gure bizitzak haienak baino garrantzitsuagoak dira", esan dio Israelgo armadako soldadu batek Israelgo komunikabide bati.

2024-08-14 | Kanaldude

EuskarAbentura: gazteen paregabeko espedizioa

Joan den uztailean, hilabete batez, 127 gaztek 400 kilometroko espedizioa oinez egin dute Euskal Herrian gaindi. Abenturazale haiek Jzioquitarrak deitzen dira eta 30 egunez, 27 herri bisitatu eta hainbat euskal eragile ezagutu dituzte. Aurten, EuskarAbenturako helburuak aise... [+]

2024-08-14 | Irutxuloko Hitza | Xalba Ramirez

Ostalaritza patronalak Gipuzkoako txosnei TicketBai ezartzea eskatu dio Aldundiari

EAEko hiru hiriburuetan udako jaiak ospatzearekin batera, etorri dira, berriz ere, ostalaritzako patronalaren kexuak jai herrikoien aurka. Gipuzkoako Ostalaritzaren elkarteak Gipuzkoako Foru Aldundiari eskatu dio Arabakoaren bidea jarraitzeko, eta txosnei eta kale saltzaileei... [+]

2024-08-14 | Manex Usarralde Garmendia

Palestinaren alde mobilizatuko dira Bilboko Aste Nagusian

Palestinarekin Elkartasuna ekimenak antolatu du Aste Nagusian Israel borrokatu lelopean. Bilboko Aste Nagusiaren bezperan, ostiralean, 19:00etan, egingo dute mobilizazioa.

2024-08-14 | Julen Ugartemendia Carcedo

Pablo Gonzalez espioitzagatik ikertzen jarraituko du Poloniak

Poloniako Fiskaltza Nazionaleko bozeramaileak adierazi du euskal kazetaria oraindik formalki akusatu ez badute ere, “legearen arabera auzi-ihesean akusatua” izan daitekeela. Gonzalez preso trukean sartzeko erabakia Washingtonetik etorri zen, baina Poloniako zerbitzu... [+]

2024-08-14 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Juan Luis Goenaga artista zendu da, 74 urterekin

Donostian jaioa, urte mordoxka bat Alkizan eman zituen bizitzen, baserri batean. Inguratzen zuen naturak lilura sortzen zion. Margolari gisa egin da ezagun, nagusiki.

2024-08-14 | Urko Apaolaza Avila

Ibilbide dekolonialak (I)

Donostia: non gogoa, han ezpata

2024-08-14 | Mikel Aramendi

Israel, Iran eta bi elefanteak

Hamasen erasoaren ezohiko muntak, eta Israelgo gerra-kabineteak hari emandako erantzunaren desmasiak zerikusi zuzena dute ondorio geopolitikoen sakonerarekin. Ekialde Ertainean eta nazioarteko aliantzetan aldaketak eragin ditu genozidioak: Israelek zer irabazi eta galdu du?... [+]

2024-08-13 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Musk amen-omenka, trumpismoa besarkatzen

Munduko bigarren gizonik aberatsena, Elon Musk, gezurrak eta mezu sektarioak hedatzen, propaganda egiten ari zaio Donald Trumpi, inkestek gero eta gehiagotan diotenean Kamala Harris izango dela AEBetako hurrengo presidentea.

2024-08-13 | Julen Ugartemendia Carcedo

Grezian piztutako suteek hildako bat eta 50.000 pertsona ebakuatu baino gehiago eragin dituzte

Gutxienez 10.000 hektarea kiskali dira Atenasetik gertu, eta dozenaka etxe eta enpresa kiskali dira, EFEk jaso duenez. Greziako Gobernuak suteei aurre egiteko laguntza eskatu dio Europar Batasunari.

2024-08-13 | Manex Usarralde Garmendia

Hamar gizon atxilotu dituzte asteburuan, emakumeen aurkako indarkeria egotzita

Zortzi pertsona atxilotu dituzte Nafarroan, beste biak, berriz, Gasteizen. Horrez gain, Algortako Portu Zaharreko jaietan gertatutako sexu eraso bat salatzeko elkarretaratzea egin dute, astelehenean.

2024-08-13 | Mikel Aramendi

Bangladesheko krisiaren zipriztinak hasi dira zabaltzen

2024-08-13 | Ainhoa Mariezkurrena Etxabe

Arantxa Orbegozo 'Txitxi'

“Niretzako bidaiarik politenak mantso doazenak dira”

Zirrara eta pasioaren eroale da Arantxa Orbegozo Txitxi (Tolosa, 1962). Bizitza darama eskuetan eta hura eskaintzen dio zuzentzen zaion edonori. Atleta izan da, txirrindularia, eta bere buruari proposatu dizkion beste hainbat diziplinatan aritua. Hala eta guztiz ere, benetan... [+]

2024-08-13 | Euskalerria irratia | Juan Kruz Lakasta Zubero

Paquita Bretos Andueza zendu da, mendizale aitzindari eta antifrankista

96 urterekin eman du azken hatsa. Nafarroa Garaian zein Euskal Herri osoan, mendizaletasunaren aitzindarietako bat izan zen, Angel Oloron senarrarekin batera.

2024-08-13 | Euskal Irratiak

Aitor Elexpuru: “Larhunen ez dugu gehiago eraiki dadin nahi, baizik dagoena hobe kudeatua izatea”

Abuztu hasierarekin batera, bero, idorte eta su arriskuak altuak dira mendiguneetan. Arriskuen murrizteko nahian, 2021tik, Lapurdi eta Nafarroako mendigunea osatzen duten hiriek zonbait protokolo eta konbentziotan elkartu dira, mugaz gaindi. Horien artean, “Gure... [+]

Eguneraketa berriak daude