La Pazeko San Pedro kartzela: sei zirikitutatik begira


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Baina mundua izatez ez da ulertu erraza. Inork sartu nahi ez duen lekura sartzeko gogo biziz geunden gu, baldintza batekin, berriz ateratzekotan. Kartzelak irteerako atea izaten du irekitzen zaila, eta sarrerakoarekin borrokatu behar izan genuen guk. Azkenean, utzi ziguten sartzen, eta goiz oso bat pasa genuen San Pedro kartzelan. Goiz batean sei zirrikitu aurkitu genituen. Ez ihes egiteko zirrikituak, baizik eta begira jartzeko balio zutenak. Begira jartzeko barrura, eta begira jartzeko kanpora. Ez baitago San Pedrori begiratzea bezalakorik Bolivia ikusteko. Hona hemen zirrikitu bakoitzetik zer ikusten den.


Ernesto Michel, teniente koronela

Harro dago barne segurtasunaz arduratzen den teniente koronela: "Gurea da Hego Amerika osoan bortizkeria indizerik txikiena duen kartzela". Baina ez du harro egoteko motibo handirik. Hirurehun lagunentzat prestatua dagoen presondegian 1.554 kabitu ditu. 1.554 preso + 400 ume (aita presoarekin bizi direnak) = ia 2.000. Hirurehun behar eta bi mila. Kartzelako funtzionarioen soldatak aldrebes izaten dira. Bi mila behar eta hirurehun.


Valerito, kartzelako haurra

Amak ekarri zuen mundura, eta aitak mundutik kanpora. Sei urte ditu, eta ziega batean egiten du lo, anaiarekin eta aitarekin. Kartzelako atetik ateratzen da goizero, eskolara joateko, eta atzera kartzelako atetik sartzen da ea askaririk ba ote den. Askaria sakratua da Valeritorentzat, afari handirik ez baitu izaten iluntzetan: zopa, zopa, eta zopa. Presoen menua. Egunero zopa. Mafaldak arrazoi. Valeritok ez du handi-handia egin nahi, pixka bat handiak direnak lanerako erabiltzen dituztelako kartzelan, eta puska bat handiak direnek ezin dutelako eskolara joan.


Mapa de Bolivia

Hamasei urte ditu, eta hamabi urteko kondena du. Mapa de Bolivia deitzen diote preso kideek, gorputz osoa bere buruari egindako labana arrastoz josia duelako. Bart gauean ere alkohol sobera edan zuen, eta goizerako probintzia berri bat marraztu du bere bularrean. Beharko edan, San Pedron, ziegarik erosteko dirurik ez duenak patioan egiten baitu lo, eta La Pazeko neguak badaki izotza zer den. Baina presondegitik atera nahi ote duen galdetu, eta ezetz berak. «Zertarako atera? Kanpoan ere berdin egiten du hotz. Eta hemen drogarekin lasai gabiltza. Harrapatzen bagaituzte ere ez gaituzte kartzelan sartuko».


Calvo, ile moztailea

Cambek eta coyek elkar gorroto dute Bolivian. Cambak Santa Cruz probintziakoak dira, hegoaldekoak; coyak, La Pazekoak, iparraldekoak. San Pedron, camba guztiak ile luzearekin ikusten dira. Eta ez da Santa Cruzen txima modan dagoelako, baizik eta kartzelan ile apaindegia duena, Calvo, coya delako. Santa Cruz eta La Paz gerran bizi dira, baita kartzela barruan ere. Eta ez da coyarik ikusiko camba presoek muntatu duten jatetxean bazkaltzen, ezta cambarik ere coya presoen aroztegian aulkirik erosten. Negozio txikiz betea dago San Pedro, herrixka bat dirudi. Eta negozio handiena ziega salerosketarena. Merkeenak 200 dolar balio ditu, garestienak 1.500, bere sukalde eta dutxarekin. Baina ez duzu inoiz ikusiko coya bat camba bati ziega bat erosten.


Pacheco, arrain handia

Ez da koka zapaltzen ibiltzen zen laborari pobrea. Pacheco kokaina tona askorekin harrapatu zuten. Ez zion astirik eman bere abioneta pribatuan alde egiteko, eta orain, San Pedron dago, baina Evo baino hobeto bizi da. Hiru ziega bat eginik apartamentu handi bat osatu du. Bi mugikor ditu, badu Interneta, eta sauna ere bai. 6.000 dolarretan dago kotizatua bere palazioa. Esaten dute leihotik mendia ikusten dela. Beste hiru ziega merke erosi zituen, eta alokairuan ditu, hilean 100 boliviano kobratuz bakoitzarengatik. Hala ordaintzen die bere lau preso morroiei ere bere ziega garbitzeagatik.


Jose, kartzelako aitona

«Trenton» esaten zaio hogeita hamar urterako kondenatua dagoenari. Eta horietako bat da Jose. Legeak dio 70 urte baino gehiago dituenak, eta gaixo dagoenak etxera erretiratu behar duela. Josek aspaldi jaso zuen zazpigarren hamarrekoa, eta San Pedron esaten da ez dakiela non sartzen duen hanka. Ez baitu hankarik, eta itsua baita. Baina justiziak ez dio ematen etxe barruko atxilotzea. Ihes egiteko arriskua omen dago.

-----------------------------------------------------------------
www.argia.eus/bolivia helbidean La Pazeko San Pedro kartzelako argazki galeria
Ernesto Solla, La Pazeko Kartzelatik: «Ez naiz hemen hilko»
Sartu orduko marjinatu zintuzten beste presoek?
Ez, lehen bi hilabeteetan ez, ez zekitelako hiesa nuenik, nik ez nuen ezer esan. Bi hilabetean, hemen gringoak tratatzen dituzten bezala tratatu ninduten, baina ez zen hain larria. Gero, ordea, kartzelako sendagileari eskerrak denek jakin zuten nik hiesa nuela, eta hor hasi zen kalbarioa.

Zein da gurutzerik astunena?
Bakardadearena. Eta besteen hitzetan, besteen begietan, sentitzen dudan mespretxua. Hori izugarri gogorra da niretzat. Inor ez da saiatu ni bertako sentiarazten, eta ni ere ez saiatzeko esan didate, alferrik dela. Badirudi ni gauza arraro bat naizela. Ez daukat ziegarik ere, eta ziegaren faltan, ez daukat bakarrik egoteko lekurik, ez intimitaterik. Kuriosoa da, bakarrik sentitzen naiz, eta ezin dut bakarrik egon. Bi aldetatik igotzen naiz kalbariora.

Ziegarekin zer gertatu zen?
Ez didate uzten ziegarik edukitzen! Ziega bat erosi nuen, eta saldu egin behar izan nuen, ez dute nahi ni beraien sekzioetan egotea. Patioan lo egin behar izan dut behin baino gehiagotan. Ez dakit zergatik gertatzen zaidan hau, ez dakit patuak proban jarri nahi ote nauen, baina gogorra gertatzen ari zait, eta hemendik oinez ateratzea lortzen badut askatasunaren balioa bikoitza izango da niretzat.

Zergatik ez dizute estradizioa onartzen?
Eskatua daukagu, baina enbaxadak ez du ezer egiten. Alvaro Lozano kontsulak orain hilabete esan zidan lasai egoteko, dena konpondua zegoela, gutxienez etxe barruko atxilotzea emango zidatela, legez hala baitagokit. Deitu nuen enbaxadara beragatik galdetuz, eta «jada ez dago hemen, lanpostuz aldatu da» erantzun zidaten. Horrela funtzionatzen du enbaxadak. Baina espero dut laster etxean egon ahal izango naizela, hemen hiltzen ari bainaiz. Ez didate medikaziorik ekartzen, elikadura desastrea da, higienea berdin, ez didate uzten dutxatzen, zerri eginda nago... Defentsak jaisten ari zaizkit, uste dut hona sartu nintzenean 600 nituela, eta orain 100 baino gutxiago. Kontuak ateratzen baditugu, pare bat hilabete barru defentsarik gabe geldituko naiz.

Zer eskatuko zenioke Kataluniako jendeari?
Lagun diezadala, ez nazala utzi hemen hiltzen. Ados, delitu bat egin nuen, eta onartzen dut, baina ez nazatela delituagatik juzgatu. Lagun diezadala hemendik ateratzen, etxera iristen. Hil behar badut nire etxean hil nahi dut, han, Bartzelonan, hondartzan. Ez horrelako kartzela batean.

Isolamenduan ere eduki zintuzten.
Zazpi hilabetean eduki naute isolamenduko ziegetan. Baina ez nik egindako oker batengatik, gaixo egoteagatik baizik. Jendea lau egunetarako edo asko jota hamabosterako sartzen dute hara; ni sei hilabetean egon nintzen. Eta isolamenduko ziega kale estu bat da, bi metro zabal eta hamabost luze. Hotz egiten du, ez duzu eguzkirik ikusten, eta euria egiten duenean busti. Han egon nintzen sei hilabete GIB edukitzeagatik.

Nondik ateratzen duzu goizero jaikitzeko indarra?
Joaten naiz gauetan lo egitera, kalera begiratzen dut, eta zerua ikusten dut. Gainera izar asko ikusten dira hemendik, eta hori asko gustatzen zait. Orduan pentsatzen dut ni hor egongo naizela, laster, kalean, hemendik kanpora, nire giroan. Ni pertsona libre bat naiz, eta ez naiz hemen hilko. Zerbaitek esaten dit nire kasua sagar heldu bat bezalakoa dela, zuhaitzetik bere kargarekin eroriko dena. Senak esaten dit laster egongo naizela, gutxienez, Barajasen, Madril aldean, eta handik lasterrera, Bartzelonan, itsasoa sentituz nire aldamenean.

-------------------------------------------------------------------
www.argia.eus/bolivia helbidean, elkarrizketaren pasarte gehiago bideoan.

Azkenak
2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Amillubi proiektuak lehen urtea ospatuko du abenduaren 1ean

Zestoako Iraeta auzoko Amilibia baserria eta lurra kolektibizatzeko 100.000 euro batzea falta du Amillubi proiektuak, lehen urte honetan 290.000 euro eskuratu baititu. Biolurrek abiatutako proiektu agroekologiko honek dagoeneko jarri du lurra martxan, sektorearen beharrei... [+]


Gazako %36 guztiz suntsitu dute, base militarrekin lurraldearen kontrola segurtatzeko

Forensic Architecture erakundearen ondorioetakoa da hori, ikusita Israelgo Armadak nola antolatu duen Gazaren egungo kontrola. Suntsiketa maila hori bakarrik litzateke Gazaren kontrola segurtatzeko, zeren eta, berez, txikitze maila askoz handiagoa da lurraldearen gainerako... [+]


2024-11-22 | Andoni Burguete
Etekin egarriak itotzen duenean

Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]


Planifikatzen ez duen Nafarroako Energia Planaren kontra alegatu dugu

Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.

Gobernuak aurkeztu... [+]


2024-11-22 | ARGIA
Languneko zuzendari Lohitzune Txarola
“Hizkuntza gutxituen pisu ekonomiko eta estrategikoa aldarrikatu nahi du Langunek”

Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]


2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Biriatuko Arbolaren Besta hemen da

Azaroaren 23an egingo dute tokiko arbola, fruitondo eta landare ekoizleen azoka. Horrez gain, egitarau oso indartsua prestatu dute 22 arratsaldetik hasita 23 iluntzera arte: bioaniztasunari buruzko mahai-ingurua, sagarrari buruzko mintzaldia, "Nor dabil basoan?"... [+]


Euskarazko testuak ahots bihurtzen dituen patrikako gailu inteligentea merkaturatu dute

Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]


2024-11-22 | Antxeta Irratia
“Feministon aurkako oldarraldia” gelditzeko indarrak batu dituzte Lizuniagan

Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]


2024-11-22 | Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin

Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]


2024-11-22 | Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)

Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]


Gemma Piérola
“Historiak ezin du ezikusiarena egin gu protagonista garen eguneroko arazo horien aurrean”

Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]


Añube
Elkar besarkatzeko musika

Aspaldi ezagutu genuen gaur gaurkoz Añube taldeko abeslari den Aitor Bedia Hans. Garai berean adiskidetu ginen egun Añube taldeko gitarra jotzaile ohia den Beñat Gonzalezekin. Unibertsitateko garaian izan zen, Debagoienako bi gazteak musika zainetan... [+]


2024-11-22 | Sustatu
Euskarazko esamoldeak baloratzen lagundu online galdetegi honetan

Bi irakasle eta ikerlarik inkesta jarri dute sarean, euskarazko esamolde batzuen inguruko datuak biltzeko. Bost minutu hartuko dizu betetzeak baina adi, bi galdetegi daude, egun bakoitian jaio bazara 1A betetzeko eskatzen dizute, eta egun bikoitian jaioa bazara 1B delakoa.


2024-11-22 | Julene Flamarique
Voxen aurka Bilbon protesta egiteagatik auzipetutako zortzik ituna egin dute Fiskaltzarekin eta bat epaiketara joango da

Atxuriko irakasle eta ekintzaile batek uko egin dio akordioari kontzientzia arrazoiak direla eta. Voxek bost urteko kartzela-zigorra eskatzen du auzokidearentzat, Fiskaltzak aldiz zazpi hilabeteko espetxe-zigorra hauteskunde-delituagatik eta hiru hilabeteko isuna mehatxu... [+]


2024-11-22 | Ahotsa.info
Saskien bidez Nafarroako euskalgintzari inoizko ekarpenik handiena egingo dio Errigorak: 230.000 euro

 Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.


Eguneraketa berriak daude