Soinu bandak: zineman dena ez da irudia
Halako ikasgai bat existitzeak adierazten digu, beste ezerk baino hobeto, zinemako musikak zenbateraino duen berezko izaera musika ororekin alderatuta. Xalabarderrek, behinik behin, ez dauka inolako zalantzarik horretaz. «Musika genero bat da, eta zinemako musika beste bat. Izan ere, bere egoerarik gorenean zinemako musika ez da musika, zinema baizik. Pelikula bati beste elementu bat gehitzea du helburu, argazkiak edo jantziek duten bezala. Zinemako ekintza da beraz, ez musikakoa, musikaz egin arren».
Musikari askok dihardute arlo desberdinetan, bai zineman bai bestelako lanak egiten, baina beste asko ez dira gai gauza biak ondo egiteko. «Ez da harrigarria kontzertugile aparta batek porrot egitea zineman, edo alderantziz. Ekintza bera da (musika idaztea), baina bata eta bestearen teknikak oso desberdinak dira». Alegia, musikaririk iaioenak ere huts egingo du soinubanda bat sortzean, zinemagintzako teknika menperatzen ez badu. «Pelikuletarako musika sortzen denean ez dago askatasunik; pelikulak erritmo bat dauka, sentimendu batzuk... eta horiek adierazi egin behar dira. Musikarekin zerikusirik ez daukaten elementuak hartu behar dira kontuan».
Angel Illarramendi zarauztar konpositorea 1984an hasi zen zinemarako musika idazten, Montxo Armendarizen Tasio filmerako hain justu. Gaur egun ospez eta arrakastaz dabil munduan zehar; bereak dira, esaterako, El hijo de la novia (2001), Yoyes (1999), El último viaje de Robert Rylands (1996) eta Hamaseigarrenean aidanez (1985). Hainbat sari jaso du, eta oraindik orain zinemarako egin dituen lanik esanguratsuenak argitaratu ditu, CD batean bilduta. Baina zinematik kanpo ere aritzen da. Beraren aburuz, ez dago hainbesteko aldea lan eremu bien artean: «Ez pentsa pelikula baterako musika egiten nabilenean askatasun gutxiagorekin nabilenik. Ez dut gustuko bereizketa hori».
Conrado Xalabarder bat dator: «Merkatu irizpideak ari dira gailentzen, denetik dagoen arren. 70eko hamarkada ausardia handiko garai baten amaiera izan zen, harrezkeroztik zabalduz doa musika guztiak antzera egiteko joera. Jerry Goldsmith zenduak esan zidan behin, orain urte gutxi, berak ezin izango lukeela gaur egun Planet of the apes pelikularena bezain soinu banda ausarta egin». Xalabarderrek, nolanahi ere, salbuespenak azpimarratu nahi ditu. «Hor daude, esaterako, John Williams edo Ennio Morricone, oraindik ere nahi dutena egin dezaketenak».
Irakasle sonatuak izan dituzte ikastarook, eta baita ikasle asko ere. «Jende gutxi etortzea espero genuen, baina hara non 40 lagunetik gora etorri zitzaizkigun lehenengo urtean», dio Illarramendik, «Gipuzkoatik kanpokoak gehienak, are Madriletik edo Kanariar Uharteetatik iritsiak ere. Espainia osoan ez zegoen parekorik. Aurten sortu dute, oker ez banago, antzeko zerbait Madrilen». Zoritxarrez, Zarauzko Soinu Banda Konposizio Ikastaroak orain dela urte bi desagertu ziren. Illarramendiren esanetan, «Jazz Mintegiaren itzalean geratu zirela-eta, azkenik, aurrekontu faltak eraginda ikastaroak bertan behera utzi behar izan ziren .
Jakina da zinema, lehenengo urteetan, mutua zela. Horrek ez du esan nahi, ordea, pelikula emanaldiak erabat isilak zirenik garai haietan. Aitzitik, proiektagailuek egundoko burrunba egiten zuten, eta hura moteltzeko zein ikusleak jostarazteko, zinema jabeak piano joleak kontratatzen hasi ziren. Alabaina, inork gutxik egiten zien jaramonik garai hartan musikari gizajooi.
Giroa alaitu ez ezik, zinema aretoetako piano jole eta enparauek pelikulan gertatutakoei lagundu behar zieten. Berbarako, musikari esker ikusleek berehala jakin zezaketen pantailan ageri zen pertsonaiari zer egin behar zitzaion, txalo ala txistu. Musikak esaten zuen nor zen heroia eta nor gaizkilea, noiz zetorren arriskua eta noiz maitasuna. Erritmo azkarrak jotzen ziren pertsekuzio eszenei laguntzeko, eta soinu apalak, berriz, misterio uneetan.
Lanbide berri hura, apurka, egonkortuz joan zen. Batzuetan, piano joleek pelikula ikusi ahala erabakitzen zuten zer jo, baina gehienetan musika aldez aurretik ezartzen zen. Musikariei agindu zehatzak ematen zitzaizkien, eszena mota bakoitzari nola lagundu behar zioten azalduz; edo bestela, partiturak jasotzen zituzten pelikulekin batera.
Esan gabe doa pelikula berak oso musika desberdina izaten zuela areto batean edo bestean. Munduko hiri handienetan orkestra ederrak izaten ziren pantailaren eta ikusleen artean; apalagoetan taldetxoak baino ez, eta herri txikietan, onen-onenean, bibolin edo piano jole bat. Eta denak ez ziren trebe-trebeak.
Zinemaren historiaren hastapenean, aldez aurretik idatzitako musika erabiltzen zen. Ez dago garbi zein izan zen pelikula baterako propio idatzitako lehenengo soinu banda ofiziala. Batzuek L'assassinat du Duc de Guise (1908) frantziar filmari aitortzen diote ohore hori; beste batzuek, Italiako Malia dell'Orori (1906). Kontuak kontu, lehenbiziko banda aipagarria David W. Griffithek zuzendutako The Birth of a Nation (1915) filmarena izan zen. Joseph Carl Breilek idatzi zuen, erabateko arrakastaz. Askok filmeko kantu nagusiaren partitura erosi zuten, euren etxeko pianoetan jo ahal izateko. Ia mendebete geroago zinemarako musika ordenagailuz sortzen da batez ere, baina badira oraindik, antza denez, betiko eran paper soilean idazten dutenak. Inork ez du orain arte frogatu haien musika okerragoa denik.
Pantailak Euskaraz ekimena eta Filmin streaming plataforma espainiarra lankidetzan aritu dira azken hilabetetan, eta horri esker euskarazko 100 azpititulutik gora gehitu ditu plataformak katalogoan bere katalogoan. Zenbait iturritako azpidatziak dira, tartean boluntarioek [+]
Epaimahaiaren esanetan, dokumentala beharrezkoa da "bizikidetzari espazioa emateko", eta era berean, ez ahazteko urte luzez lesbianismoak ez duela ikusgarritasunik izan. Filminen dago ikusgai.
Askotariko lanak egin ditu Miren Gaztañagak antzerkian, zineman zein telebistan, baita dantza edo musikari lotutako proiektuetan ere. Txani Rodriguezen Los últimos románticos (Seix Barral, 2020) eleberrian oinarritutako pelikularen errodajea amaitu... [+]
64 urterekin, Kike Diaz de Rada donostiarra hil da, Eneko Olasagasti lankideak asteazken arratsean sare sozialetan jakinarazi duenez. Ibilbide luzeko aktorea izan zen eta Tanttaka teatroaren eta Orain gipuzkoar antzerki taldearen sortzaileetako bat.
'Queertopia' da aurtengo Zinegoak jaialdiaren izenburua. Queertopiek erakusten dute posible dela errealitate ezberdinak harremanetan jartzeko espazioak sortzea. Alaitz Arenzana jaialdiko zuzendariarekin eta Julen Nafarrate komunikazio arduradunarekin duela 21 urte Bilbon... [+]
Denbora laburrean plano aldaketa asko dituzten marrazki bizidunek, alegia erritmo azkarreko hiperestimulazio audiobisualak eragin negatiboa du umeen arretan, hainbat ariketa mental egiteko gaitasunean eta autoerregulatzeko ahalmenean, ikerketa batek ondorioztatu duenez.
Zinegoak, Bilboko LGTBIQ+ 21. nazioarteko zinema eta arte eszenikoen jaialdia, ekainaren 24tik uztailaren 1era egingo da. Jaialdiaren barruan, bigarren urtez, Bizi Bisexualitatea proiektuak bere tokia izango du. Egitasmo horrek bisexualitatea eta euskal kultura uztartzen ditu... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
Torturatu zuten Iratxe Sorzabal presoa eta haren ama ditu protagonista Bi arnas dokumentalak. Duela bi urte abiaturiko prozesua borobiltzeko ekitaldia egin dute eta bide horretan lortutako etekin ekonomikoak bi elkarteri eman dizkiote: Harrera eta Axut! Ekitaldiak une... [+]
Nina iragarritako señorizidio baten kronika da –Irantzu Varelaren terminoa erabiliz–. Pantaila handira orain iritsiko den filmak kontatzen du nola 30 urteren ondoren emakume zauritu bat herrira itzultzen den eskopeta batekin, etengabeko hileko moduko batek... [+]
Maiatzaren 7an hasiko da zikloa, Gazaren inguruko hiru dokumental laburrekin.
Ostegun arratsalde honetan Mirande, film bat egiteko zirriborroa dokumentala ikusgai izango dute Ziburun, Baltsan elkartean 18:30etan. Josu Martinez zuzendaria ere bertan izango da solaserako. Ziburuko Azokaldiaren egitarauaren barnean, aurten lehenbiziz kultur ekitaldiak egingo... [+]
“Gay azpitestuak beti hobetzen du film bat”
Quentin Tarantino
Juan Dos Ramos idazle eta Alex Tarazón ilustratzaile valentziarrek Gangsters Maricas: Extravagancia y Furia en el cine negro (Gangster maritxuak: nabarmenkeria eta indarkeria zine beltzean)... [+]
Apirilaren 12an egingo dute XXI. edizioaren estreinako emanaldia, Bergaran. Maiatzaren 12ra bitartean, 35 herri bisitatuko ditu euskarazko film laburren ekimenak. Berrikuntza gisara, ikusleek film labur onena hautatzeko aukera izango dute.