Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
igandea 2024ko abenduaren 29an
Ihesi: Karrantza, haurrekin trikuharrien bila
Enkarterriak gune magikoa dira, ederra. Inguruneak zein bertako biztanleek izaera berezia dute; mapak Bizkaian gaudela dio, baina berehala igartzen da leku desberdina dela hau. Hala adierazten du historiak, eta baita toponimiak ere: Karrantzan, eskualdearen bihotzean, euskararen arrastorik ez duzu sumatuko ia. Hemen euskararik inoiz egin den zalantzan jartzen duenik ere bada. Euskaltzaindiak berak euskaratu gabe ditu bertako leku-izen ofizial gehienak. Eta bitxia bada ere, eskoletan D eredua da nagusi.
Baina utz ditzagun antropologia eta soziolinguistika albo batera, eta ekin diezaiogun txangoari. Karrantzara Bizkaitik edo Kantabriatik joan daiteke. Lehenbiziko bidea laburragoa da, baina bertakoek, zalantzarik gabe, bestea gomendatzen dute. Luzeagoa izanagatik, askoz azkarrago iritsiko zara bertatik joanda.
Bilbo ingurutik abiatuta, A-8 autobidetik joan behar dugu Santanderreranzko bidea aukeratuz beti. Luze gabe izango gara Euskal Herritik kanpo. Laredo inguruan, 173 irteeratik irtengo gara, Colindreserantz. Berehala N-629 errepidetik abiatuko gara, Ampuero eta Limpiaseranzko norantza hautatuz. 15 kilometro egin eta gero, gutxi gorabehera, Gibaja herrixka utziko dugu ezkerretara. Handik 500 metro ingurura, Karrantzarako bidea (CA-150 errepidea) aurkituko dugu, ezkerretara halaber. Bost kilometro gehiago eta Euskal Herrian izango gara berriro. Bagaude Karrantzan.
Herrira sartu bezain laster, eta autoz beti ere, La Cadena eta Molinar auzoak zeharkatuko ditugu eta, luze gabe, Ambasaguasera helduko gara. Karrantzako 3.000 biztanleak 50en bat herritan sakabanatuta bizi dira, eta Ambasaguas da handiena, Kontxaren ostean.
Hain zuzen ere Kontxara jo beharko dugu Ambasaguaseko gasolindegiaren parean dagoen errepidetik abiatuta, eskumarantz. Pare bat kilometro harago dago Karrantzako auzo garrantzitsuena, eta haren erdi-erdian haran osoko udaletxea. Turismo bulegoa ere bai.
Baina utz ditzagun antropologia eta soziolinguistika albo batera, eta ekin diezaiogun txangoari. Karrantzara Bizkaitik edo Kantabriatik joan daiteke. Lehenbiziko bidea laburragoa da, baina bertakoek, zalantzarik gabe, bestea gomendatzen dute. Luzeagoa izanagatik, askoz azkarrago iritsiko zara bertatik joanda.
Bilbo ingurutik abiatuta, A-8 autobidetik joan behar dugu Santanderreranzko bidea aukeratuz beti. Luze gabe izango gara Euskal Herritik kanpo. Laredo inguruan, 173 irteeratik irtengo gara, Colindreserantz. Berehala N-629 errepidetik abiatuko gara, Ampuero eta Limpiaseranzko norantza hautatuz. 15 kilometro egin eta gero, gutxi gorabehera, Gibaja herrixka utziko dugu ezkerretara. Handik 500 metro ingurura, Karrantzarako bidea (CA-150 errepidea) aurkituko dugu, ezkerretara halaber. Bost kilometro gehiago eta Euskal Herrian izango gara berriro. Bagaude Karrantzan.
Herrira sartu bezain laster, eta autoz beti ere, La Cadena eta Molinar auzoak zeharkatuko ditugu eta, luze gabe, Ambasaguasera helduko gara. Karrantzako 3.000 biztanleak 50en bat herritan sakabanatuta bizi dira, eta Ambasaguas da handiena, Kontxaren ostean.
Hain zuzen ere Kontxara jo beharko dugu Ambasaguaseko gasolindegiaren parean dagoen errepidetik abiatuta, eskumarantz. Pare bat kilometro harago dago Karrantzako auzo garrantzitsuena, eta haren erdi-erdian haran osoko udaletxea. Turismo bulegoa ere bai.
Bidearen hasiera, Aldeacueva
Kontxak, hemen, Erromarena egiten du: bertan hasten dira bide gehienak. Guk eskumara utzi behar dugu Lanestosara doana eta, 300 metro aurrerago, Aldeacuevarakoa hartu (BI-4672 errepidea), eskumarantz hori ere. Berehala gora bezain okerrera egingo du bideak, lauzpabost kilometro ibili ostean Aldeacuevara iritsi arte. Azkenik, herriko sarrerako elizaren ondoan utziko dugu autoa, oinezko txangoari behingoz ekiteko.
Herrixkaren erdirantz joango gara, haren izenean ageri den kobazuloa ezkerretara utzita. Inguru horretantxe, Karrantzako bosgarren ibilbide turistikoari ekitear gaudela ohartaraziko gaitu errotulu koloretsu batek. Eta berehala eskumara joko dugu, La Calera del Prado-Arreturasera eramango gaituen zementuzko bidetik.
Laster utziko ditugu atzean Aldeacuevako azken etxeak; bideak belardi eta zuhaitzez osatutako paisaia zeharkatzen du, gora nahiz beheranzko aldapa xumeekin. Tipi-tapa, kilometro batzuk egin eta gero, Cueto de la Presa izeneko ingurura iritsiko gara, mendian bertan jarritako armarri batek adieraziko digunez. Hortik aurrera bideak altzifre sail handi bat zeharkatzen du, zuzen-zuzen.
Herrixkaren erdirantz joango gara, haren izenean ageri den kobazuloa ezkerretara utzita. Inguru horretantxe, Karrantzako bosgarren ibilbide turistikoari ekitear gaudela ohartaraziko gaitu errotulu koloretsu batek. Eta berehala eskumara joko dugu, La Calera del Prado-Arreturasera eramango gaituen zementuzko bidetik.
Laster utziko ditugu atzean Aldeacuevako azken etxeak; bideak belardi eta zuhaitzez osatutako paisaia zeharkatzen du, gora nahiz beheranzko aldapa xumeekin. Tipi-tapa, kilometro batzuk egin eta gero, Cueto de la Presa izeneko ingurura iritsiko gara, mendian bertan jarritako armarri batek adieraziko digunez. Hortik aurrera bideak altzifre sail handi bat zeharkatzen du, zuzen-zuzen.
Cotobasero mendirantz
Altzifreak amaitutakoan, Cotobasero mendirako igoeraren hasiera (GR-123 bidea) adierazten digun egurrezko errotulura helduko gara, gure aurrean haran eder bat ageri dela. Arreturasen gaude, eta akabo zementuzko bidea. Errotuluaren geziari jarraitu behar diogu orain. Kontuz. Zuzen jarraituz gero, altzifre artera sartuko zarete berriz, eta inora ez ailegatzeko arriskua duzue. Bide egokia ezkerrera doana da. Erraz ezagutzen da: zorua hartxintxarrezkoa du, ez dago zuhaitz bakar bat ere, eta dozenaka behi, zaldi eta ardiren artetik igarotzen da. Ibilbide osoko maldarik gogorrena ere badu, bidenabar esateko. Baina ez da oso luzea.
Non daude trikuharriak?
Bide berriak hainbat bihurgune ditu, zeharo zorrotzak gainera. Azkenekora helduta, gutxi gorabehera, La Calera pagadia ikusi ahal izango dugu ezkerrean; eskuman, mendian metro batzuk gora eginez, ibilbideko lehen trikuharria dago: Bernaltakoa. Egiten ari garen ibilbideak Bizkaian monumentu megalitiko gehien daukan ingurua zeharkatzen omen du. Tamalez, gehienak ez daude ondo adierazita, eta adierazita daudenetan ere, negargarri daude errotuluak. Bernaltako trikuharria da, izan ere, erraz aurkitu daitekeen bakarretakoa. Bestela, gehiago ikusiko dituzue testu honi laguntzen dion mapatxoan, mendian bertan baino. Cotobaserokoa deritzona atzemango duzue errazen, bidearen eskuman dagoen muino baten magalean, baina ez da erosoa bertaraino hurbiltzea, belar garaiegiz inguratuta dago eta.
Alderdi arkeologikoaren porrotari jaramonik egin gabe, txangoak aurrera jarraitzen du. Oraindik bide erdia baino gehiago dugu egiteke, baina dagoeneko ez ditugu aipatzeko moduko aldapak igo behar izango berriro. Cotobaserora igotzen ari gara, baina mendi hegia ezkerrean utzita. Pinudi zabal bat zeharkatu ostean aukera edukiko dugu, nahi izanez gero, eskumara jo eta gailurrera igotzeko. Bestela, zuzen segitzea daukagu.
Alderdi arkeologikoaren porrotari jaramonik egin gabe, txangoak aurrera jarraitzen du. Oraindik bide erdia baino gehiago dugu egiteke, baina dagoeneko ez ditugu aipatzeko moduko aldapak igo behar izango berriro. Cotobaserora igotzen ari gara, baina mendi hegia ezkerrean utzita. Pinudi zabal bat zeharkatu ostean aukera edukiko dugu, nahi izanez gero, eskumara jo eta gailurrera igotzeko. Bestela, zuzen segitzea daukagu.
Txango osagarria Presatik
Cotobaseroko gailurrera doan bidetik haraxeago, Karrantzako haranaren ikuspegi zoragarria agertuko zaigu begi-bistan. Hemendik aurrera, beherantz egin beharko dugu ia etengabe. Minutu gutxiren buruan bidegurutze batera iritsiko gara. Ezkerretara, txango osagarri bat egiteko aukera daukagu, mapan ikusiko duzuenez: Presa eta Villanueva de Presa herrietara hurbildu gaitezke, Erdi Aroko galtzada eta guzti.
Eskumara berriz, Aldeacuevara doan bidea dago. Bertatik joanda, eta pare bat kilometro-edo egin eta gero, El Pital auzoko bidegurutzera helduko gara. Ezkerretara jo, eta laster izango zarete ibilbide hasieran. Aldacuevako elizan, alegia. Bertako aparkalekuan egurrezko mahaiak daude, bideak eragindako gosea arintzeko ezin egokiagoak. Zer jan eramanez gero, noski. Trikuharririk ezean, ogitartekoak ez dira txarrak.
Eskumara berriz, Aldeacuevara doan bidea dago. Bertatik joanda, eta pare bat kilometro-edo egin eta gero, El Pital auzoko bidegurutzera helduko gara. Ezkerretara jo, eta laster izango zarete ibilbide hasieran. Aldacuevako elizan, alegia. Bertako aparkalekuan egurrezko mahaiak daude, bideak eragindako gosea arintzeko ezin egokiagoak. Zer jan eramanez gero, noski. Trikuharririk ezean, ogitartekoak ez dira txarrak.
Piztiak eta leizeak aukeran
Karrantzan sartu bezain laster, Pozalaguako kobazulora doan bidearen hasiera aurkituko dugu, errotulu batek argi adierazita. Igoera latza autoz egiteko, azken zatia batez ere, baina helmugan sari ederra dago: alde batetik, Ranero haitzen ingurune ederra, haranaren ikuspegi paregabea eta guzti; bestetik, noski, Pozalaguako leize-zulo zabalera sartzeko aukera. Hala egiten duenak munduko estalaktitarik bitxienetakoak ikusiko ditu. Estalaktita eszentrikoak, alegia. Leizearen erdian dagoen aretoko sabai osoa betetzen dute, eta esan liteke grabitate legeei aurre egin nahi diotela, jaio ostean gorantz itzultzen baitira berriro, era guztietako itxurak hartuz, elkarrekin korapilatuz eta batzuetan sabaiarekin ostera ere elkartuz. Munduan halako estalaktita gehien daukan kobazuloa da. Bisita egiteko oso ondo atonduta dago gainera.
Pozalaguatik errepide nagusira itzulita, kilometro pare bat baino ez dugu egin beharko Karpin Abentura parkera ailegatzeko. Parkeko zatirik handiena Karpin Animalia da, eta bertan hamaika piztia bizi ikus ditzakegu, batzuk nolabaiteko askatasunean: hartzak, otsoak, katamotzak, pottokak, saiak... Gainera, desagertutako animaliei eskainitako aldeak ere badaude. Terrasauron, dinosauroak dira jaun eta jabe; Gastornisland izenekoan, berriz, dinosauroen ostean planetaz jabetu ziren espezieak, gu geu barne. Umeak eramateko leku polita da Karpin, baina kontuz, txikienak kikildu egiten baitira gezurrezko tiranosaurioak orro egiten duenean. Gurasoren bat ere bai, egia esan behar bada.
Jateko:
La Concha-Casa Garras jatetxea
Kontxa
94-680 62 80
El Cartero sagardotegia
Molinar
94-680 66 74
Ostatuak:
Molinar bainuetxea
Molinar auzoa, 17
94-680 60 02
El Herrero etxea
Ambasaguas
94-680 66 50
La Concha-Casa Garras jatetxea
Kontxa
94-680 62 80
El Cartero sagardotegia
Molinar
94-680 66 74
Ostatuak:
Molinar bainuetxea
Molinar auzoa, 17
94-680 60 02
El Herrero etxea
Ambasaguas
94-680 66 50
Pasaboloa, nekez eusten dion kirola
Bizkaiko mendebaldea eta Kantabriako ekialdea aspaldiko joko baten gordeleku dira: pasaboloa. Jokalariek ahalik eta urrunen bota behar dituzte, bola batekin joz, bata bestearen atzetik jarritako hiru bolo. Santanderren ez bezala -han egunkari eta telebisten arreta ere bereganatzen du-, Bizkaian gainbeheran dugu pasaboloa. Eta hala ere, jokalaririk onenak, momentuz behintzat, Euskal Herrikoak dira.
Antza denez, badira pare bat mende-edo pasaboloa asmatu zela. Batzuen ustez, Lanestosan, Bizkaiko azken herrian; beste batzuen iritziz, Kantabrian. Liskarra argitzeke dago, baina gauza bat argi dago behintzat: Bizkaian, Karrantza da pasaboloaren hiriburua, herrialdeko bederatzi klubetatik, hiru bertakoak dira eta. Beldurrik gabe esan daiteke Karrantzak daukala pasabolo jokalari gehien biztanleko, are gehiago gainerako klubak herri edo hiri handietan daudela kontuan izanik: Bilbo, Barakaldo, Sestao, Muskiz... Pentsa, Aldeacueva herrixka txikiak ere baditu taldea eta jokalekua. Hutsaren hurrengoa, nolanahi ere, orain hamarkada gutxikoarekin konparatuta: bertakoek gogoratzen dutenez, garai batean Karrantza haraneko herri guztiek zeukaten bolatoki bana, eta batzuek bi ere bai.
Pasaboloan dena da egurrezkoa: bola, boloak eta probalekua. Hiru boloak ahalik eta urrunen jaurti behar dira, eta horren arabera lortzen dira puntuak. Martxotik urrira jokatzen da, eta astebururo izaten da saioren bat. Txapelketa ofizialez gain desafioak daude, eta baita liga bat ere, martxotik ekainera. Oraindik ere, diotenez, ikusle kopuru politak izaten dira lehiaketarik garrantzitsuenetan.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Sabina Hourcade
|
Lucie Francini
#4
Danele Sarriugarte Mochales
#5
Sonia González
Azkenak
2024-12-27
Julene Flamarique
EuskarAbentura 2025: izena emateko epea zabalik martxoaren 5era arte
EuskarAbentura 2025 espedizioak aukera emango die 127 gazteri zazpi lurraldeak oinez zeharkatzeko kulturan, historian eta paisaietan murgilduta. EuskarAbenturako parte-hartzaileen hautaketa ez da proiektuen kalitatean bakarrik oinarritzen, baita generoa,... [+]
.jpg)
2024-12-27
Leire Ibar
AEBek eta aliatuek 260.000 milioi dolar eman dizkiote Ukrainari laguntza militarrerako
AEBek eta Mendebaldeko aliatuek guztira 260.000 milioi dolarreko laguntza eman diote Ukrainari, gehienbat armamentuan eta laguntza militarrean, Errusiak 2022an egindako inbasioaren ostean. Nahiz eta laguntza horrek Ukrainaren defentsa indartzea helburu duen, Nazio Batuen... [+]
2024-12-27
Julene Flamarique
Elkarte memorialistek manifestatzera deitu dute urtarrilaren 18an, Erorien Monumentua eraistea galdegiteko
Elkarte memorialistek kritikatu egin dute Iruñeko Udalak Erorien Monumentua eraisteari uko egiteko hartutako erabakia. Memoria Demokratikoaren Legea “oker interpretatzea” egotzi diote Joseba Asiron alkateari, eta mobilizazio batera deitu dute urtarrilaren... [+]
2024-12-27
Mikel Aramendi
ANALISIA
Myanmarreko gerra zibila, laugarren urtera
Hutsaren hurrengo arreta mediatikoarekin –batez ere Ekialde Hurbileko edo Ukrainako gatazkekin alderatzen badugu; baina Sudangoaren aldean ere bai–, laugarren urtea betetze bidean da Myanmarreko gerra zibila.
-(1).jpg)
2024-12-27
Leire Ibar
Txanpainaren industriaren arrakastaren oinarrian eskulan esplotatua dago
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
2024-12-27
ARGIA
Gutxienez 5.212 eraso matxista salatu dituzte aurten EAEn, iaz baino %8 gehiago
2024ko azarora bitarte 683 sexu eraso salatu dituzte, iaz baino %16,7 gehiago, Emakunderen arabera. Familia barruko indarkeria salatu duten emakumeen kopurua ere handitu da (975 izan dira), baita bikotekide edo bikotekide ohiek egindakoa ere (3.554).
2024-12-27
Euskal Irratiak
Benito Lertxundi
“Zuzeneko emanaldietan beharrezko den xarma galtzen ari nintzela sentitzen nuen”
Benito Lertxundi 60 urte iraun duen kantugintza uzten zuela jakinarazi du Durangoko azoka aitzin. 2023an Gernikan grabatu zuen kontzertu baten diskoarekin bururatuko du bere ibilbide handia bezain aberatsa. Bazuen urtea hartua zuela erabakia, ez da erraza izan horren berri... [+]
2024-12-27
Gedar
Eguberrietan 110 osasun-zentrotan ezarri ditu murrizketak Osakidetzak
Iazko Gabonetan, hamabi ordurainoko itxaronaldiak izan ziren. Urtean 180 egunetan ezartzen ditu nolabaiteko murrizketak Osakidetzak.
Ibai Ripodas: “Balorazio oso positiboa egiten dugu, orain gazteek sortu beharko dituzte presoei elkartasuna helarazteko bide berriak”
Hatortxu Rock jaialdiko 29. edizioa egingo da larunbatean Atarrabian. Sarrerak jada agortuta daude, baina txandak osatzeko laguntza behar da oraindik.
2024-12-27
ARGIA
“Euskaraz ez dakien pertsona bat” izendatu dute Eitb.eus-eko zuzendari, LABek salatu duenez
"Euskalduna ez den pertsona bat –Nagore de los Rios– hautatu du EITBko zuzendaritza nagusiak Eitb.eus eta Social Media atalerako zuzendari posturako, eta, ondorioz, euskaraz ez dakien pertsona bat izendatu dute helburuen artean euskararen... [+]
Eguneraketa berriak daude