Mont Ventoux, 1967. Tourreko mendaterik gogorrenetakoan gora, Tom Simpson Peugeot taldeko txirrindulari ingelesaren bihotzak «nahikoa da» esan zuen. Analisiek anfetaminetan positibo eman zuten eta heriotza honek kirol mundua astindu zuen. Urte horretan bertan, Nazioarteko Batzorde Olinpikoak lehen aldiz debekatutako substantzien zerrenda zehaztu zuen eta hurrengo urtean, 1968ko Mexikoko Joko Olinpikoetan analisi masiboak egin ziren.

Baina dopina ez zen gauza berria. Antzinako Grezian, landare, hazi eta onddoen estraktuak hartzen zituzten atletek. Animalien testikuluak ere jaten zituzten testosterona maila igotzeko. Erroman gladiadoreei eta kuadriga lasterketetan lehiatzen ziren zaldiei ematen zitzaizkien substantziok. Hala ere, horrelako sofistikazioez gain, greziarrek zein erromatarrek, sarritan ardoa edaten zuten euren jarduna pizteko.

Kirolak bezala, dopinak XIX. mendean izan zuen berpizkundea. Oraingoan, gizartearen gehiengoak goizero martxan jartzeko erabiltzen duen droga berbera nagusitu zen: 1805etik aurrera igeriketan, atletismoan eta txirrindularitzan kafeinaren erabileraren frogak daude.

Dopinak eragindako lehen heriotza dokumentatua 1886an gertatu zen, Bordele-Paris lasterketa irabazi ondoren, Arthur Linton txirrindulari galesa Trimethil izeneko sustantziaren gaindosiagatik hil zenean. Joko Olinpikoetako dopinaren lehen biktima, berriz, 1904ko St. Louiseko Jokoetan etorri zen, Thomas Hicks maratoi korrikalariak arrautz gordinak, estriknina eta brandya nahastu eta emaitza injektatu zuenean.

1930eko hamarkadan lehen esteroide sintetikoak garatu zituzten eta kulturistak izan ziren horiek erabiltzen lehenak. 1950erako gainerako kiroletara zabaldu zen kontsumoa; urteetan, anfetamina izan zen dopinaren erregina. Baina Gerra Hotzaren urte horietan, bi blokeek gerra paraleloa burutu zuten nork lehenago asmatu testosteronaren efektua zuen botika. Borroka AEBetako halterofilia taldeko medikuak, John Ziegler alemanak, irabazi zuen, 1955ean lehen esteroide anabolizantea garatuz.

Simpsonen heriotzaren ondoren, dopinaren aurkako borrokari ekin eta, kontrolaren eta zigorraren aroan, Ben Johnson izan zen protagonista nagusienetakoa: Seulgo 1988ko Jokoetan 100 metrotako urrezko domina kendu zioten stanozolol-en positiboa emategatik. Ordutik kasuak etengabe ugaritu dira, kirolariek ideal olinpikoaren bila jarraitzen duten bitartean: azkarrago, altuago eta indartsuago izan nahi dute, kosta ahala kosta.

* * * * * * * * * *

Kolonialismoaren errebisio faltsutzat jo du hainbatek Parisen ekainaren 27an ateak ireki zituen Musée des Arts Premiers delakoa. Quai Branly-ko museo honen bultzatzaileek diote kontinente guztietako kulturak errespetuz biltzeko, zibilizazio ahaztu eta gutxietsiek merezi duten onarpena jasotzeko proiektua dela
Baina azken urteetan bada kolonialismoaren «onurak» defendatzen dituen korronte bat: Paul Johnson historialariak, Giovanni Sartori eta Samuel Huntington politologoek, Edward N. Luttwak ekonomilariak edo Margaret Thatcher eta Silvio Berlusconi bezalako eskuineko politikoek koloniak eta protektoradutzak berrezartzeaz hitz egiten dute, «bideragarriak ez diren estatuak bide honetik eramateko». Islamismo erradikalak are gehiago zabaldu du korronte hau kontzientzia lasai izan nahi duen Mendebaldean.

Honen aurrean, beste aditu batzuek -Marc Ferro, Edward Said, Angelo Del Boca, Bernard Lewis...- ez dute onartzen kolonialismo »onik». Nazioarteko gatazken irtenbide baino, kolonialismoa, neurri handi batean, horien iturri izan dela aldarrikatzen dute. Museo berriaren bildumen balioa zalantzan jarri gabe, proiektuaren zentzua jartzen dute auzitan, esparru arriskutsu eta labainkorrean jaio baita.