Jaca: Euskaldunon udalekua Pirinioetan
- Bilboko euskaltegi batean eman beharreko hitzaldia amaitu eta Tolosakoa nintzela jakitean ikasleetako batek honako hau esan zidan: «Bada, agian, udan Tolosaldera joango naiz euskara praktikatzera». «Udan ez zaitez Tolosaldera joan; han ez da inor geratzen eta! Euskara praktikatzera zoaz Jacara!».
Neguan elurra, udan hiria edo mendia... Kontua da Jaca eta Jacetania urte osoko turismo gune bilakatu direla. Horren froga, azken hamarkadako hirigintza hazkunde ikaragarria. Bertako batzuekin hizketan, eraikitzen ari zirenak «casas para vascos» zirela aipatu zidaten. Bazekitela etorkizun ekonomikoa neurri batean turismo euskaldunaren baitan zegoela, baina... Ez ninduen «baina»ren doinu saminak harritu.
Askoz ere ikusgarriagoa da, ordea, San Juan de la Peña, harkaitzaren kontra eraikitako monasterio magikoa. Granitozko txapelak babesturiko zenobio honetan, Erdi Arora itzuli zareten sentsazioak hartuko zaituzte. Eta horren ezagunak ez izan arren, Santa Maria de Iguácel edo San Pedro de Siresara hurbiltzea gomendatuko nizueke.
Jacan bertan, garai eta estilo desberdinetako eraikinak ikusi ahal izango dituzue, katedraleko plazatik abiatuta, hiriko kalexka estuetatik barrena abiatzen bazarete: Erlojuaren dorrea, Aragoiko platereskoaren adibide ederra den Udaletxea edo Aragón ibaia zeharkatzen duen San Miguel zubia, konparazio batera. Rapitaneko gotorlekura igoz gero, inguruetako bista zabalaz gozatu ahal izango duzue, eta fortea eta berunezko soldadutxoen erakusketa ikusi.
Eta Gotorlekua. Oso-osorik mantentzen den gutxietako bat da. Haurrekin joateko leku egokia da; bertako lubakian dauden oreinak bisitatzeko aitzakian, inguruko terrazetan egonalditxoa egin ahal izango duzuelako. Bertan militarrak daude, eta egia esan, ez naiz inoiz sartu.
Fablarik ez, baina jan-edana bai. Ostalaritza indartsua du Jacak, eta ondo jakin du egokitzen inguratu zaion turismo euskaldun familiarrari.
Denbora gehixeago behar da Oroel mendira igotzeko (1.769 m.). Jacatik abiatuta 3 bat ordu. Bestela aterperaino autoz inguratu eta 2 ordutan igoko zarete. Animatuenek, urtero abuztuan antolatzen den Oroeleko igoeran har dezakezue parte.
Pirinioetako gailurrez aparte asko dira, familian eta haurrekin egin daitezkeen ibilaldiak. Formigaletik abiatuta, bi aukera proposatuko dizkizuet: Portaletetik Anayeten lakuraino, edo Portaleteko muga pasa eta berehala autoa aparkatuta, Midi d’Ossauren azpialdera heltzea. Oso aterpetxe txukuna duzue bertan. Echotik aurrera Ozako basoraino iritsi eta Aguas Tuertasen barrena abia zaitezkete, trikuharriz, animaliez eta mendi tontor ederrez inguratuta, eta indarrean egonez gero Estaneseko lakuraino iritsi. Astunen teleaulkia hartuta, amuarrainen lakuraino igo zaitezkete eta paseotxo bat emanez Midi d’Ossauren parera heldu.
Plan errazagoa nahi? Meatzariek zerabilten Artousteko trentxoak izen bereko lakuraino eramango zaituzte, malkar ikusgarri baten ertzetik.
Merezi du, egun ez oso eguzkitsu batean, inguruko herrixka txiki guztiak zeharkatzen dituen errepidea hartu eta Aisaraino heltzea, gero bertatik basoan barrena abiatzen den bidea segitzeko. Garcipollera da, gutxi ezagutzen den beste haran interesgarria. Virgen de Iguacelera doan bidea hartuta, eskuinetara Villanovilla herrixka hustu eraberritua edo Larrosa herri abandonatua aurkituko dituzue.
Zer gehiago? Canfranc bere tren-geltoki eta nazien urrearen inguruko historia harrigarriekin. Urrutixeago Ansó eta Echo. Eta hegoaldera joanda, Riglos, labanaz moztuak diruditen harkaitz gorrixka izugarriekin. Gertu, Loarreko gaztelua. Lur hauek euskaraz mintzo dira oraindik: Loarre, Aierbe... Eta Santa Eulalia de Gállegoko etxe atarietan lauburu ugari ikus daiteke oraindik.
Herri txikietako festak ere nonahi. Ez aukerarik galdu Os Chotos d’Embún bezalako taldeekin kalejiran ibiltzeko, bizilagunek gazta eta txorixoa banatzen duten bitartean. Esate baterako, Aragües del Puerton. Eta Huescako festak ere ez dira ahaztekoak!
Inguruko udako jaialdien artean, Sallent de Gállegoko Pirineos Sur nabarmendu behar; aurten uztailaren 13tik 29ra. Baita udan zehar, Done Jakue bideko herrietan egiten den antigoaleko musikako Jaialdia. Folk musika Aragües del Puerton eta Jasan uztailean eta Bailon abuztuan. Santa Cilian, berriz, kaleko antzerkia abuztuan.
Aldapetan pedalei ondo eraginez gero, Aisako itzulia eman dezakezue bizikletan Guasillotik abiatu eta Castiellotik itzulita. Edo San Juan de la Peñara joan, Oroeleko mendatetik edo Santa Cruz de la Serósetik.
Perretxikoak bildu nahi dituenak, eguraldia eta zortea lagun, aukera paregabea izango du paraje hauetan. Ez dut pista handiegirik emango, baina Somportetik bestaldera pasaz gero, nekez itzuliko zarete onddo, gibelurdin edo zizahoririk bildu gabe.
Eta, aizue, lasai-lasai egon eta aspertu nahi baduzue, horretarako aukera ere izango duzue.
NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]
Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).
Kanboko Marienia eremuan etxebizitzak eraikitzeko proiektua badu Bouygues Immobilier agentziak. "Elkarlanaren bidez" zein "indar harremana" mantenduta, proiektua ezeztatzeko borroka eramateko determinazioa plazaratu dute adierazpen bateratu... [+]
Boroa industrialdean hil zen 41 urteko I.P.C langilea, abenduaren 30ean biltegiko inbentarioa egiten ari zenean. ELA eta LAB sindikatuek, eta Jaurlaritzako Segurtasun Sailak eman dute istripuaren berri.
Arrazoi pedagogiko edo metodologikoengatik, historialariok joera dugu iraganeko aldi historikoak zatikatzeko eta epetan banatzeko. Badira den-denok ezagutzen ditugun aro tradizionalak (Historiaurrea, Antzinaroa, Erdia Aroa, Aro Modernoa eta Garaikidea); baina baita horien... [+]
Agintariek ez dute baztertu bi gertaerak elkarren arteko loturarik izatea. New Orleansen, kamioneta baten gisari batek jendetzaren aurka egin du hamabost hildako eta 35 zauritu eraginda. Ordu batzuk geroago, Las Vegasen, Trump International Hotelaren parean auto bat lehertu da,... [+]
Donostian 2024ko martxoan jokatutako futbol partiduaren aurretik Ertzaintzak egindako kargetan, Amaya Zabarte zaleaz gain bigarren pertsona bat zauritu zuten, ustez foam pilota batekin begian jota. Orain, kasu hori ere ikertzeko agindu du Gipuzkoako Lurralde Auzitegiak.
.jpg)
Espainiako Federazioak salatu du ez zaiola parte hartzen utzi iragan asteburuko Nazioarteko Pilota Federazioaren biltzar nagusian, eta hori “bidegabekeria” dela. Biltzar hartan onartu zuten, bozketan, Euskadiko federazioa nazioartekoaren eskubide osoko kide gisa... [+]
"Sedizioa bultzatzen duelako" hartu du Al-Jazeeraren zabalpena eta lana "aldi baterako" debekatzeko erabakia Palestinako Aginte Nazionalak. PAN "Israelekin lerrokatu izana" deitoratu du komunikabideak, argi utzirik "mehatxuen eta intimidazioen... [+]
Gazpromekin zuen kontratua ez du berritu Volodymyr Zelenskyren gobernuak eta, asteazken goizean, Europa ekialdea hornitzeko gasaren fluxua eten du errusiar konpainiak.
Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.
Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.
Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.
Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.