Etxeko langileak: zerbitzari bai, menpeko ez
1424/85 Errege-Dekretuak, izan ere, itxaropen ugari piztu zuen, baina baita arin zapuztu ere. Behintzat, ordura arteko hutsunea estali zuen. Hura baino lehenago, 1969ko beste dekretu batek baino ez zuen zertxobait arautzen etxe-zerbitzarien lana, eta hori ere haien kalterako. "Dekretu horren bidez Gizarte-Segurantzako erregimen berezia ezarri zen etxeko langileentzat, zeharo diskriminatzailea". Langileok Erregimen Orokorretik kanpo utzi zituzten beraz, eta halaxe segitzen dute, frankismoko dekretu hark indarrean iraun baitu gaur arte.
Edozein lanbideri dagozkion gainerako alderdi guztiak -kontratazioak, soldatak, oporrak, lanaldi eta atsedenaldiak...-, legerik gabeko linboan jarraitu zuten zorioneko 1986ra arte. Edo hobe zoritxarreko esatea. Izan ere, ELEko kideek dioskutenez, 1424/85 Errege-Dekretuak ez ditu etxeko langileen eskubideak babesten, eta gainera sarritan hausten da; hauslearentzako ondorio larriegirik gabe, antza: "Guk hamaika salaketa egin dugu Lan-Ikuskaritzan, baina gutxitan egin dute zerbait", dio Pili Gilek.
Bestetik, langile askok gehiegizko lan ordu kopurua egiten du, kaleratzea libre da praktikan, soldatak barregarriak dira maiz... "Gainera -diosku Lis Quintanak- enplegatzaileak soldataren zati bat ken diezaioke langileari (%45era hel daiteke) hark lantokian jateagatik edo, barne-zerbitzaria bada, bertan lo egiteagatik". Kontratu gehienak ahozkoak izaki -legeriak hartarako aukera ematen baitu-, gatazka sortzean langileak ez dauka diskriminazioa frogatzerik. Sarritan, salatuaren etxean lan egin duenik ere ez.
Langileei dagokienez ere, antzinako estereotipoak hautsi egin dira. "Ni gaztetan etorri nintzenean, gehienak landako jendea ginen, ikasketarik gabeak", dio Gilek. Gaur egun, berriz, denetik dago, unibertsitatean dabiltzan neska gazteak zein familiako ekonomiari laguntzeko lanean jarri diren emakume helduak. Hamarretik zazpik burutua du derrigorrezko hezkuntza, eta atzerritarren kasuan nahiko handia da goi-mailako tituluren bat daukatenen portzentajea: bostetik bat.
Egoera iraultzeko ekimenak ere abiatu dira, noski. Erakunde publikoek gaiari heldu diote, eta baliteke hobekuntzak izatea luze gabe. 2004ko irailean, kasu baterako, Nafarroako Legebiltzarrak aho batez onartu zuen Aralarren mozio bat, Espainiako Gobernuari etxeko langileentzako lan-araudi berria eskatzeko.
ELEk ere aurkeztu du, EAEko hainbat sindikaturekin batera, lege-proposamen bat Madrilgo Legebiltzarrean. Bai Nafarroako bai EAEko proposamenek, funtsean, gauza bera dute helburu: gaur egun sektorea arautzen duten dekretuak bertan behera uztea, langileen eskubideak benetan babestuko dituen legeria berria eraikiz haien ordez. "Ea zorioneko ‘talantea’ dela eta ez dela, zerbait lortzen dugun", adierazi digu, itxaropentsu, Lis Quintanak.
"Talantearen" gotorlekura jo dugu, bada, Lan eta Gizarte Gaien Ministeriora zehatzago esateko, eta han adierazi digutenez, gai hau kontuan hartu dute Gizarte-Segurantza aldatzeko egiten ari diren elkarrizketetan. Hain zuzen, Espainiar Gobernuak gizarte-eragileei helarazi dizkien proposamenetan bada etxeko langileei buruzko aipamen txikia. Helburua, haien Erregimen Berezia Erregimen Orokorrean txertatzea apurka-apurka. Ikusi behar zer ematen duen gobernu eta eragileen arteko elkarrizketak. Eta, batez ere, noizko. Momentuz, pazientzia.
Iazko uztailean, Emakundek EAEko etxeko langileen lan baldintzen diagnostikoa kaleratu zuen. Txostena kontraesan bat salatuz hasten da: etxeko lanak gu guztion ongizaterako nahitaezkoak izanagatik, ez dute behar adinako onespenik gizartean. Areago, eta norberaren etxe barruko lanez ari garela beti ere, "ikusezinak" direla dio txosten egileak, gizarte kapitalistak eremu pribatu eta publikoaren artean egindako zatiketa erabatekoaren kariaz -gai honetaz informazio sakonagoa izateko, ikus ARGIAren 2.024. zenbakia-.
Etxeko lanak norberaren etxetik kanpo -eta soldata baten truke- egiteak "ikustezintasun" hori deusezteko balio dezake, merkatuan diru-balio bat ezartzen baitio lan horri. Haatik, etxeko lan ordainduak ez dauka gizartearen onespenik. Lan erraza omen da, prestakuntza berezirik eskatzen ez duena, edo edonork ikas lezakeena, jardun hutsez.
"Hala -dio Emakunderen txostenak- lana ez ezik, haren egileak ere ikustezin bihurtzen dira. Izan ere, etxeko lana ez da sekula lantzat hartu, zeregintzat baizik. Eta horregatik, langileek ez dute uste eurek egiten dutena lanbidea denik, okupazio edo zeregin hutsa baino". Lanbide kontzientziarik ezak sektore modura antolatzeko oztopoak dakartza batetik, eta gizarteak lan horrenganako daukan jarrera elikatzen du bestetik. "Etxe-zerbitzariek badakite euren lanak ez daukala ospe onik, eta beraietako batzuek ere beste lanbide batzuk baino eskasagoa dela uste dute. Sarritan, sektore honetan jardutea estigmatzat hartzen da, eta zerbitzari batzuk ez dute nahi izaten zertan lan egiten duten inork jakiterik".
Emakundek iaz plazaratutako EAEko etxeko langileen lan baldintzen diagnostikoak Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako 550 etxe-zerbitzariri egindako galdeketa du oinarri. Denak ziren, esan gabe doa, andrazkoak. Hona hemen txosten horretako daturik aipagarrienetako batzuk:
- %69 Hego edo Ertamerikakoak dira.
- %67 ez dago Gizarte-Segurantzan alta emanda. Bertokoen kasuan, portzentajea %76 da.
- 2005eko maiatzean, 12.000 lagun inguru zeuden Etxeko Langileen Erregimen Berezian izena emanda EAEn. %90etik gora emakumezkoak ziren. Ez dago zehatz-mehatz jakiterik zenbatek diharduen guztira lanbide honetan, askoz gehiago baitira Gizarte-Segurantzan ez daudenak.
- Atzerritarrei dagokienez, gizarte-segurantzan alta eman gabe egoteko arrazoia lan-baimenik eza da ia kasu guztietan (%96). Bertokoengan, berriz, ez diela merezi da argudiorik erabiliena (%40).
- %73k ez dauka idatzizko kontraturik, ahozkoa baizik.
- Barne-langileen (lan egiten duten etxean bizi direnak) %85ek eguneko hamar ordu baino gehiago egiten du lan, 1424/85 Errege-Dekretuak lanaldia gehienez ere bederatzi ordukoa izan behar dela dioen arren. %52ak, gainera, zortzi ordu baino gutxiago dauka lanaldi biren artean atseden hartzeko, dekretuari muzin eginez horretan ere.
- Kanpo-langileei dagokienez, astean 40 ordu edo gutxiagoko lanaldia daukaten gehienek Lanbide arteko gutxieneko soldata (LGS) baino soldata handiagoa jasotzen dute, baina lanaldia luzatzeak ez dakar berez soldata handitzea. Hala, 50 edo 60 ordutik gora jarduten dutenek ez dute, Emakunderen txostenak dioenez, euren lanaren araberako diru-saria poltsikoratzen.
SCk Zerocalcareri egindako galdera sorta eta honen erantzunak, jarraian.
MARTA PIKAZA GARAIGORTA (Laudio, 1968) Euskal Herriko Torturatuen Sareko kideak eta eskualdeko beste torturatu batzuek ekin diote Aiaraldean ekimena antolatzeari. Egingo dituzten urratsak eta helburuak azaldu dituzte.
Eskola inguruko natur guneak aztertu dituzte Hernaniko Lehen Hezkuntzako bost ikastetxeetako ikasleek. Helburua, bikoitza: klima larrialdiari aurre egiteko eremu horiek identifikatu eta kontserbatzea batetik, eta hezkuntzarako erabiltzea, bestetik. Eskola bakoitzak natur eremu... [+]
ERNE, ESAN eta SIPErekin egin du akordioa Eusko Jaurlaritzak 2025-2028 aldirako. Besteak beste, urteko soldatan 4.200 euro gordineko igoera "graduala" izango du ertzain bakoitzak. Sindikatuen iturriek El Diario Vascori azaldu diotenez, akordioarekin Ertzaintza Espainiako... [+]
LABek, STEILASek, ELAk eta CCOOek greba egutegi bateratua aurkeztu dute Bilbon: martxoaren 25, 26 eta 27, eta apirilaren 1 eta 2. Egungo hitzarmenak aldarrikatutako edukietatik urrun kokatzen direla adierazi dute, "bai sukaldearen eta garbiketaren kolektiboan zein... [+]
Euskal Herriko literatura gaztearen eta idazle hauen topagune bilakatu nahi den proiektu berriaren inguruan hitz egingo dugu gaur.
Larunbatean, martxoaren 8an, Urruñako herriak Daniela Albizu izena ezarri dio herriko etxearen aitzineko plazari, emazte abertzale honen memoria omentzeko.
Barakaldoko ospitaleko larrialdi zerbitzuan sufritzen ari diren "saturazioa larria" dela ohartarazi du sindikatuak. Pazienteak korridoreetan artatu dituztela eta krisia kudeatzeko "behar adina langile" ez dagoela salatu du. Errealitate horren aurrean... [+]
Komunitatea bildu, pilpilean dauden gaiez hitz egin, informazioa trukatu eta beste herrien esperientziak ezagutzea da herritar kritikoek egiten duten lehen ekintza, makroeoliko bat herrian jarriko diotela jakiten duenean. Halaxe egingo dute martxoaren 13an Andoainen: mendi... [+]
Inkesta gehienen arabera, Inuit Ataqatigiit alderdi ezkertiar independentistaren eta Siumut sozialdemokrataren arteko aliantzak jarraituko du indarrean parlamentuan. Herrialdeko lehen ministro Mute Egedek hauteskundeak aurreratzea proposatu zuen, AEBen "kanpo presioek"... [+]
Ukrainako gudaren amaierak ondorio sakonak ekarriko ditu Europa osora. Europako elite ekonomikoek beren indar guztia jarri dute guda-zelaian eta galdu egin dute. Galtzaileek, elite globalistek, beren egitasmo kuttuna galduko dute, Europako Batasuna, eta Bruselatik europar... [+]
Varsoviako Barrutiko Auzitegiak argudiatu du González jada ez dagoela Polonian, eta ezin dutela jakin noiz aterako den Errusiatik. Auzitegiak ez du kazetari nabarniztarraren aurkako bestelako prodezurarik abian jarriko.
Mundua "oso azkar" aldatzen ari dela azaldu du Arnaldo Otegik, militarismorantz eta autoritarismorantz doala, eta norabide horren aurkako jarrera duela koalizio subiranistak.
Ukraina da munduan arma gehien erosten dituen herrialdea; munduko erosketa guztien %8,8. Merkatuaren ia erdia kontrolatzen duena, berriz, AEB dira: Europak erosi dituen armen erdia baino gehiagok jatorri estatubatuarra dute.