Carlinhos Brownek karroza gainean hainbat hiriburutako kaleak aztoratu zituenetik, erritmo brasildarrak modan daude gure artean eta are gehiago urteko sasoi honetan, eguraldi ona aproposa baita sanba dantzatzeko. Horregatik, Donostiako Taupada batukada taldeak agenda beteta dauka datozen hilabeteetarako. Taupada sei lagunek sortu zuten, duela sei urte. Orain, ordea, hogeita hamar inguru dira, emanaldietako ikusle ugari taldean sartzen joan direlako. Partaide berriei ez zaie musika ezagupen handirik eskatzen; kide zaharrek erakusten diete erritmoa eramaten eta Brasilgo musika tresnak jotzen.
Erraz ikasten dutela dirudi, emanaldiak ikusgarriak baitira: zuzendarien gidaritzapean, hiru surdoek -danbor handiek- oinarrizko erritmoa ezartzen dute eta cuica, tinela, agogoa, repiquea, tinba, chequerea eta kaxa bezalako musika tresna brasildarren laguntzarekin sekulako martxa lortzen dute. Partido alto, reggae sanba, Rio sanba eta funky estiloen artean, Rio sanba delakoa da jendeak gehien atsegin duena, ezagunena eta erritmo biziena duena delako. Jendeak dantzatu egiten du, makurtu eta altxatu egiten da eta parte hartzen du, perkusioaren aginduetara. Taupadako kideak ere publikoarekin nahasten dira, jo eta jo. Indartsu dabiltza eta musika tresna ugari hondatu izan dituztela aitortu digute.
Udan zehar, modu horretan ibiliko dira hainbat herriko jaietan eta gobernuz kanpoko erakundeek edo beste motatako elkarteek antolatu ohi dituzten ekitaldietan, Gipuzkoan batik bat. Hitzordu nagusienak aipatzearren, Donostiako Aste Nagusia inauguratuko dute. Udalak karroza ipiniko die eta gainean ikuskizuna eskainiko dute. Karrozan emakume brasildar bat dantzan eramateko asmoa dutela ere kontatu digu taldeko kide David Garciak. Gainera, urtero legez, festa brasildarra egingo dute Donostiako Guardetxean. Alde Zaharrera gerturatu eta jendea Guardetxeraino gidatuko dute, «Hamelingo flauta-joleak bezala», dio Garciak. Festan, musikaz eta dantzaz gain, ez omen da caipirinharik faltako.
Horrelako eskaintza erakargarriekin, ez da harritzekoa batukadek duten arrakasta. Gero eta ekitaldi gehiagotan parte hartzeko eskatzen diete eta talde berriak ari dira sortzen. Espainiako Estatuko batukadek urtero elkarretaratzea egiten dute -iaz, Kordoban- eta baita Europakoek ere -iaz, Okzitaniako Tolosan-. Hala ere, bada horrelakoak ezagutzen ez dituenik. «Jende askok ez du musika hau ezagutzen, harritu egiten dira eta nongoak garen galdetzen digute, ez dutelako pentsatzen Donostian batukada egon daitekeenik», dio Garciak.
Erokeriatan
Baina hemengo musika jotzen duten talde orijinalak ere aurki daitezke gure inguruan. 1999an, esaterako, Santutxun nahiko talde berezia jaio zen: Elektrotuna. Aldaketa ugari jasan ostean, egun bost mutilek eta bi neskek osatzen dute Elektrotuna: bi gitarra jole, saxo jolea, baxu jolea, abeslaria, bateria eta dunbala. Punka, rocka eta estilo dantzagarriagoak oinarri hartuta, 80ko hamarkadako abestien bertsioak egiten dituzte. Herriko jaietan parte hartzeko deitzen badiezu, mozorrotuta agertuko dira, dotore-dotore, lan-jantzi laranjarekin edo deskribatzea zaila den arropa bitxiekin. Buruan txanoa eraman ohi dute gainera. Musika tresnak alboan jarri, bafleak eta anplifikadoreak motxilan sartu eta jotzeari ekingo diote. La Polla, Kortatu, Alaska, Itoiz, Ertzainak... Euskal taldeak gehienbat, baina baita atzerritarrak ere. Bazkari herrikoiak eta tabernaz tabernako edo txosnaz txosnako kalejirak alaitzen ohituak daude jada. Hiru ordu inguruz txikiteoan eta jai giroan ibili ostean, beraiek ere kontentu bukatu ohi dutela aitortu digu Jone Sanpedro taldeko saxo joleak. «Tontoarena egitea asko gustatzen zaigu eta guk ere oso ondo pasatzen dugu, jendearen artean murgiltzen garelako», dio. Alde batetik bestera mugitzen direnez eta jendearen artean nahastuta doazenez, publikoarekin harreman handia lortzen dute. Hala, saioetan lagun asko egin dituzte dagoeneko, emanaldian zehar dauden geldialdiei esker.
Ikus-entzuleak 80ko hamarkadako kantak berriz entzutea atsegin ei du gehien. Sanpedroren ustez, egun talde pila sortzen da, asko ez oso ezagunak, baina garai hartako abesti gehienak ezagunak ditu jendeak eta gogoratzea eta parte hartzea gogoko du. Publikoaren arabera, gainera, ikuskizuna egokitzen dute, Ibilaldian, Herri Urratsen eta halakoetan haur asko izan ohi dituztelako atzetik jarraika, adibidez. Euskal Herritik kanpo berriz, jendea txundituta geratzen dela kontatu digu Sanpedrok, atzerrian beraien abestiak ezezagunagoak direlako. Besteak beste, Madrilen, Bartzelonan, Lugon, Palentzian eta Burgosen aritu dira eta oso ondo hartu dituzte beti.
Euskal Herrian ohi denez, emanaldi askotan euria egiten du, baina badute horretarako konponbiderik: halakoetan, jaima eramaten dute, barruan jotzeko. Ikusleek, ordea, beraiekin sartu nahi izaten dute eta sekulako nahas-mahasa sortu ohi da. Dena den, Elektrotunako kideei ez zaie gehiegi axola, ezta aste osoan lan egin ondoren asteburuetan musika tresna hartu behar izatea. Ez dute lantzat, zaletasuntzat baizik eta erokeriatan ondo baino hobeto pasatzen dute. Gainera, gogoa duenak jotako herrian parranda jarraitzea libre du.
Txarangaren atzetik
Festa eta parranda maite duten beste musikari batzuk txarangetakoak dira, dudarik gabe. Nafarrek esan ohi dute ez dagoela txarangarik gabeko herririk Nafarroan. Jaien kulturan barneratuta daude jada eta oinarrizkoak dira zezenak, lagunarteak nahiz kalejirak girotzeko. Horregatik, txaranga tipikoa topatzeko Foru Erkidegora jo dugu. Igandea txaranga kontserbatorioko bandan jotzen zuten Barañaingo hainbat lagunek sortu zuten, 1993an. Egun, hamabost kide dira eta emanaldietan hamabi inguruk jotzen dute. Oro har, ekitaldi bakoitzari dagozkion abestiez gain -diana, kalejira eta abar-, mexikarrak, ranchera motakoak eta dantzagarriak jotzen dituzte. Raul Sánchez-Alarcos Igandeako saxofoi joleak esan digunez, Madrilera edo Guadalajarara joan direnean, bertakoek Sanferminetako irudia daukate eta dantzagarriak eskatzen dizkiete, baina hemen «musika kultuagoa» eskatzen du jendeak, kalitatea nahi du.
Abesti eta abesti artean, asko hitz egiten dietela kontatu digu Sánchez-Alarcosek eta beraiek ere giroan asko barneratzen direla, funtsezkoa baita. Txarangen egitekoa ez da soilik jotzea, ingurukoak alaitzeko hitz egitea ere beharrezkoa da. Gaztetxoenek taberna giroa nahiago izaten dute eta helduxeagoak joan ohi dira txarangaren atzetik. Dena den, gehien hurbiltzen zaizkienak mozkorrak izan ohi dira eta Igandeakoak ere txikiteoan ibiltzen dira beraiekin, baina mozkortu gabe, bestela musika jotzea zaila baita. Halaber, adi egon behar dute, batzuetan jendeak irina eta Cola-Caoa abisatu gabe botatzen baitu. «Mozkortzekotan, saioaren ostean egiten dugu», argitu du saxo joleak.
Txarangak normalean ez dira batera aritzen, herriko jaietako egun desberdinetan jotzen dute edo egun berean arituz gero, ekitaldi desberdinetarako deitzen dituzte. Hala ere, Sanferminetan batik bat, kalean elkar topo egiten dute batzuetan eta abestiren bat batera jotzea da ohikoena. Senidetze hori gustura hartzen du jendeak. Azken finean, gero eta txaranga gehiago egon arren, gehienek elkar ezagutzen dute. Nesken Iruña izenekoa berezienetakoa dugu, hamabi neskek osatzen baitute eta txarangen munduan gizonezkoak izaten dira nagusi. Neskek ikasteko ez dituzte normalean tronpeta, tronboia edo perkusioa bezalako musika tresnak aukeratzen, duela gutxi arte behintzat ez, eta txarangetan gutxiengoa izaten jarraitzen dute. Horregatik, duela hiruzpalau urte, hainbat txarangetatik etorritako neskak biltzen dituen talde hau jotzen hasi zenean, gainontzeko txarangek harrituta begiratzen zieten. «Hasieran, zenbatu egiten gintuzten, ea zenbat neska ginen ikusteko. Txaranga baten erritmoa jasateko gai ez ginela izango ere esaten ziguten, baina orain jada ezagutu egiten gaituzte eta normaltzat jotzen dute», dio Sara Baztan Nesken Iruñako saxo joleak. Urte hauetan, erritmoa jasateko gauza direla erakutsi dute eta Euskal Herrian zehar nahiz atzerrian aritu dira. Batez ere, jendeak parte har dezan galdera-erantzun moduko abestiak eta dantzagarri ezagunak jotzen dituzte. Irauteko sekretua? Ondo pasatzea. «Gure lana besteei ondo pasaraztea da eta horretarako guk ere ondo pasatzea ezinbestekoa da, bestela sumatu egiten da». Hala, aipatu talde eta txarangen antzera, hainbat eta hainbat musikarik txindatak, tronpetak eta umore ona autoan sartu eta aurtengo uda ere herriz herri emango dute, gure parranden gatza eta piperra izateko.
