Erabilera kezka


2021eko uztailaren 28an
Urteetan, euskara sustatzeko hizkuntza politika instituzionalak nola euskalgintzaren baliabide eta kezka nagusiak hizkuntza gaitasunera bildu dira: hezkuntzara, administraziora eta helduak euskalduntzera. Euskarak hiztunak irabazi behar zituen premia larriaz eta hiztun kopurua haztearekin batera euskararen erabilera zuzenean handituko zelakoan zeuden denak.

Baina bi hamarkadek argi erakutsi digute gaitasunean ereindako hazi guztiek ez digutela espero genuen uzta ekarri erabileraren soroan. Erabileraren landare berriak erdara nagusien belar txarrek ahuldurik hazten ziren. Lan arduratik liberatuta euskara ikasten emandako ordu guztiek anitzetan ez dute ekarri funtzionarioek lana euskaraz egiten hastea. Euskaraz ikasitako gaztetxoen artean ere euskara komunikazio hizkuntza arrunta hautatzen ez duten kasu dezente daude. Lau urtetan behin egin izan diren kale neurketek euskararen erabilera sozial bazterrekoa utzi dute agerian, hirigune nagusi-nagusiki erdaldunetan ez ezik landa-eremuko herri euskaldun anitzetan ere.

Gaitasuna bezala erabilera ere planifikatu eta alorka landu beharra zegoela agerian geratu zen. Kezka horri erantzuna emateko saiakerak alor ezberdinetan ageri izan zaizkigu: administrazioan berean, alor sozio-ekonomikoan, haur eta gazteen aisialdian, nola hezkuntzako kalitatearen inguruko proposamenetan...

Eta erabileraren kezka horretan nork bere formulazioa egiten du. Euskaldun askok zabar eta utzikeria handiz tratatu duela euskara eta euskaldunon arduragabekeria dela euskararen etsairik handiena idatzi du Eusko Jaurlaritzak Hizkuntza Politika aurrera begira egitasmo dokumentuan (2005, 21 or.). Erabileraren ajeen funts etimologikoak hiztunen jokamolde eta erabakietan baino ez ikusteak horien gainean dauden traba soziolinguistikoak, egiturazkoak, legezkoak… lausotzea dakar. Gizarte elebidun batean hizkuntza nagusiaren aldeko inertzia soziala hain da handia, hizkuntza hura hain dago zabalduta non hizkuntza nagusiaren ezagutza unibertsala jakintzat eman eta, gurean bezala, erdalduntasun presuntzioa aplikatzen baitzaio herritar orori, euskaldunak izan eta euskaraz eginen luketen horiei ere. Etengabeko borroka da anitzetan hiztunak egin behar izaten duena, eta biziraupen soziala erdaraz ongi jakiteari eskertu behar dio. Euskal Herrian zerbitzu publikoak euskaraz hartzeko dauden zailtasunak gizarte arazo larria bihurtzeko modukoak dira, eta oro har erdaraz mintzatzea hain erraza ez balitzaigu, egun justizia, osasuna edo goi mailako irakaskuntza euskaraz jasotzeko dauden zailtasunen bizipena guztiz dramatikoa eta jasanezina izanen litzateke.

Halere, egun euskararen erabilerak dituen premiak ez dut uste nagusiki debeku edo aginduek hertsirik formula daitezkeenik. Karrika neurketek, erraterako, ez dituzte berbaldi formal instituzionalizatuak jasotzen, kaleko eta lagunartekoak baizik. En castellano, por favor hautatu du Kontseiluak erabilera areagotzeko hizkuntza politikaren inguruan antolatu duen jardunaldiaren izenburutzat. Ez dut uste halako formulazioak euskararen erabilerak egun dituen mugak eta estutzeak ulertzen laguntzen digunik. Euskararen erabilera ez da kanpotik ezarrita zaigun debeku edo agindu baten ondorioa, ez harena soilik bederen.

Erabilera hiztunen hizkuntza gaitasuna eta elementu pragmatikoen baitan dago, egoera komunikatiboa osatzen duten zer-nola anitzen araberakoa da, beraz korapilatsua eta ez faktore bakarra. Beharrak handiak dira eta ez daude alor bakar batean. Horiek guztiak ikusten jakitea izanen da erantzun onaren gakoa.


Azkenak
2024-12-19 | Leire Ibar
Ia urtebete daramate soldatarik gabe Bilboko ikastetxe bateko langileek, funts putre batek eraikina erosi ondoren

Scientia funts pribatuak Bilboko San Pedro Apostol eskola erosi, eta langileen eskubideak eta hezkuntzaren kalitatea hondatu dituela salatu dute. Bederatzi hilabete daramate langileek soldatarik gabe, eta Eusko Jaurlaritzaren esku-hartze eza kritikatu dute.


2024-12-19 | Gedar
Europan, pentsiodunen %13k jarraitu behar dute lanean

Erretiroa hartu berri dutenen %4,9k uztartu behar dituzte pentsioa eta lanen bat Espainiako Estatuan. Estonian %55 dira.


2024-12-19 | Axier Lopez
Palestinaren askatasunaren aldeko 10 orduko elkarretaratzea egingo dute Lekeition

Israel entitate sionista Palestinan egiten ari den "genozidio eta sarraski terrorista" salatzeko Lekeitioko hainbat eragilek txandakako hamar orduko elkarretaratzea egingo dute abenduaren 28an.


Ernairen kontrako 290.500 euroko isunak indargabetu ala nabarmen apaltzea onartu dute epaileek

Isunak baliogabetzeko helegitea jarri zuten Ernaiko gazteek eta arrazoi eman die epaileak. Naiz-ek eman du epaiaren berri eta ostegun honetan 10:30ean eginen du prentsaurrekoa Ernaik, zehaztapen guztiak plazaratzeko.


2024-12-19 | Julene Flamarique
TikToken karbono-aztarna Greziako urteko emisioa baino handiagoa da, ikerketa baten arabera

Sare sozialik opakoena da TikTok: ez du bere isurketei buruzko daturik argitaratzen. Gainontzeko sare sozialek baino gehiago kutsatzen du. 2030erako "karbono neutral" bilakatzeko konpromisoa hartu duela esana du.


Denboraren harrizko gurpila Iruñeko katedralean

"Pictura est laicorum literatura", utzi zuen Umberto Ecok idatzita, Il nome della rosa eleberrian. Irudien bidez mintzatzen da herria, hitzez baino maizago. Artearen funtzio narratiboa nabarmena da Erdi Aroko irudietan, egungo begiekin zail gerta daitekeen arren haiek... [+]


Sare sozialak
X utzita, nora joko dugu orain?

“eXodoa” gertatzen ari da egunotan sare sozialetan. Erabiltzaile ugarik X plataforma uztea erabaki –Elon Musk enpresariaren eskutik izandako eboluzio “toxikoaz” kokoteraino– eta Mastodon edota Bluesky-ra egin dute jauzi. Proiektu horiei begira... [+]


Ertzaintzaren euskarazko arreta bermatzeko eskatu dio Arartekoak Jaurlaritzari

Ertzain patruila batek hizkuntz tratu desegokia eman diela salatu dute Donostiako bi herritarrek. Isuna jaso zuten, behin eta berriz euskaraz artatuak izateko eskatu ondoren. Arartekoak kargu hartu dio Ertzaintzari.


Kilometro zero

Berriki Pierre Carles dokumental egile engaiatuaren azken lana ikusteko aukera izan dut. Guérilla des FARC, l'avenir a une histoire (FARC gerrilla, etorkizunak historia du) du izena eta Kolonbian mende erdi baino gehiago iraun duen gatazka armatuaren kontakizun... [+]


Alerta laranjak

Valentziako tanta hotzaren kudeaketa txarrak aldaketa ekarri du muturreko eguraldiagatik izan daitezkeen alerten inguruan, “neguko” lehenengo denboraldian agerian geratu den bezala. Hego Euskal Herrian ibaiek gainezka egingo zutelako mehatxuaren aurrean, hainbat... [+]


Eguneraketa berriak daude