Erabilera kezka


2021eko uztailaren 28an
Urteetan, euskara sustatzeko hizkuntza politika instituzionalak nola euskalgintzaren baliabide eta kezka nagusiak hizkuntza gaitasunera bildu dira: hezkuntzara, administraziora eta helduak euskalduntzera. Euskarak hiztunak irabazi behar zituen premia larriaz eta hiztun kopurua haztearekin batera euskararen erabilera zuzenean handituko zelakoan zeuden denak.

Baina bi hamarkadek argi erakutsi digute gaitasunean ereindako hazi guztiek ez digutela espero genuen uzta ekarri erabileraren soroan. Erabileraren landare berriak erdara nagusien belar txarrek ahuldurik hazten ziren. Lan arduratik liberatuta euskara ikasten emandako ordu guztiek anitzetan ez dute ekarri funtzionarioek lana euskaraz egiten hastea. Euskaraz ikasitako gaztetxoen artean ere euskara komunikazio hizkuntza arrunta hautatzen ez duten kasu dezente daude. Lau urtetan behin egin izan diren kale neurketek euskararen erabilera sozial bazterrekoa utzi dute agerian, hirigune nagusi-nagusiki erdaldunetan ez ezik landa-eremuko herri euskaldun anitzetan ere.

Gaitasuna bezala erabilera ere planifikatu eta alorka landu beharra zegoela agerian geratu zen. Kezka horri erantzuna emateko saiakerak alor ezberdinetan ageri izan zaizkigu: administrazioan berean, alor sozio-ekonomikoan, haur eta gazteen aisialdian, nola hezkuntzako kalitatearen inguruko proposamenetan...

Eta erabileraren kezka horretan nork bere formulazioa egiten du. Euskaldun askok zabar eta utzikeria handiz tratatu duela euskara eta euskaldunon arduragabekeria dela euskararen etsairik handiena idatzi du Eusko Jaurlaritzak Hizkuntza Politika aurrera begira egitasmo dokumentuan (2005, 21 or.). Erabileraren ajeen funts etimologikoak hiztunen jokamolde eta erabakietan baino ez ikusteak horien gainean dauden traba soziolinguistikoak, egiturazkoak, legezkoak… lausotzea dakar. Gizarte elebidun batean hizkuntza nagusiaren aldeko inertzia soziala hain da handia, hizkuntza hura hain dago zabalduta non hizkuntza nagusiaren ezagutza unibertsala jakintzat eman eta, gurean bezala, erdalduntasun presuntzioa aplikatzen baitzaio herritar orori, euskaldunak izan eta euskaraz eginen luketen horiei ere. Etengabeko borroka da anitzetan hiztunak egin behar izaten duena, eta biziraupen soziala erdaraz ongi jakiteari eskertu behar dio. Euskal Herrian zerbitzu publikoak euskaraz hartzeko dauden zailtasunak gizarte arazo larria bihurtzeko modukoak dira, eta oro har erdaraz mintzatzea hain erraza ez balitzaigu, egun justizia, osasuna edo goi mailako irakaskuntza euskaraz jasotzeko dauden zailtasunen bizipena guztiz dramatikoa eta jasanezina izanen litzateke.

Halere, egun euskararen erabilerak dituen premiak ez dut uste nagusiki debeku edo aginduek hertsirik formula daitezkeenik. Karrika neurketek, erraterako, ez dituzte berbaldi formal instituzionalizatuak jasotzen, kaleko eta lagunartekoak baizik. En castellano, por favor hautatu du Kontseiluak erabilera areagotzeko hizkuntza politikaren inguruan antolatu duen jardunaldiaren izenburutzat. Ez dut uste halako formulazioak euskararen erabilerak egun dituen mugak eta estutzeak ulertzen laguntzen digunik. Euskararen erabilera ez da kanpotik ezarrita zaigun debeku edo agindu baten ondorioa, ez harena soilik bederen.

Erabilera hiztunen hizkuntza gaitasuna eta elementu pragmatikoen baitan dago, egoera komunikatiboa osatzen duten zer-nola anitzen araberakoa da, beraz korapilatsua eta ez faktore bakarra. Beharrak handiak dira eta ez daude alor bakar batean. Horiek guztiak ikusten jakitea izanen da erantzun onaren gakoa.


Azkenak
2025-04-01 | Mara Altuna Díaz
Arberoa ikastolaren suteak elkartasuna piztu du Ibarran

Nafarroa Behereako Arberoa ikastola erre zen pasa den urrian. Administraziotik laguntzarik jaso ez duten arren, herritarrek berehala erantzun dute. Astelehenean, hain zuzen, elkartasuna eta berotasuna jaso dute Gipuzkoako Ibarran. Elkartasunak eraikitako sarea da gakoa.


Bridgestonek 335 langile kaleratu nahi ditu Basauriko plantatik

Japoniako multinazionalak egin nahi duen erregulazio txostenak plantako langileen herenari baino gehiagori eragingo die. Enpresa batzordeko kide Luis Escalonak adierazi du "langileen aurkako eraso bat" dela, eta lanuzteak egingo dituztela iragarri du.


2025-04-01 | Axier Lopez
Eskuindar nahiz progre, 10 urtez mozalarekin

Duela hamar urteko martxoaren 31an Espainiako Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratu zuten denok Mozal Legea gisa ezagutzen dugun araudia. Espainiako Estatuan ez ezik, nazioartean parekorik gabeko aurkakotasuna eragin zuen lege makurra. Hamarkada pasa da eta jaio zenean bezain... [+]


Apirilak 6, justizia euskararentzat

Ez atera zalapartarik, ez konfrontatu, ez biktimizatu... eta obeditu. Subjektu zapaldu gisa, kasu honetan euskaldun gisa, mintzo gara, zenbatetan entzun behar izan ditugu halakoak? Ironiaz, honelaxe esan zuen, duela bi urte, Euskaltzale Independentiston Topaketan, Amets... [+]


Espainiako polizia bat bi urtez infiltratu zen Lleidako mugimendu politiko eta sozialetan

Directa hedabideak ikertu eta argitaratu du poliziaren infiltrazioa. 2019ko irailean hurbildu zen lehen aldiz Lleidako Ateneu Cooperatiu taldera, Joan Llobet García izenpean, eta 2021eko azaroan utzi zuen militantzia, Bartzelonan lana aurkitu zuela eta amonaren... [+]


Migratzaileen kontrako makro-operazioa: 135 pertsona atxiki ditu Poliziak Irun-Hendaia artean

350 poliziako "Force Frontière" dispositiboa baliatu dute Gipuzkoako eta Lapurdiko mugetan migratzaileen kontra egiteko martxoaren 26 eta 27an. Aurrez "terrorismo islamistaren" aurka egiteko aitzakiaz erabiltzen zituzten dispositiboak, orain "migrazio... [+]


Asteazkenean ere kanpaldia egingo dute irakasleek Lakuan, Jaurlaritzak ez baitu negoziatuko “mobilizazioak amaitu arte”

ARGIAri jakinarazi diotenez, 40-50 irakasle inguruk Eusko Jaurlaritzaren Lakuako egoitzaren pareko belardian igaro dute gaua. Dozena bat kide identifikatu ditu gauerdian Udaltzaingoak.

Gaurko greba deialdiak %75eko jarraipena izan du sindikatu deitzaileen arabera... [+]


EAEko espetxeetako kultur emanaldiei Jaurlaritzak ezarri nahi dien “zentsura”-ren aurkako manifestua sinatu dute 51 kulturgilek

'Espetxeak libre' manifestuan adierazi dute Eusko Jaurlaritzak "ataka txarrean" jarri dituela kulturgileak, espetxeetara kultur emanaldiak egitera sartu nahi dutenei dokumentu bat sinatzea eskatzen baitie, eta salatu dute ezin dutela sartu ez sinatuz gero. Kultur... [+]


Laborantza lur sail bati buruzko eztabaida piztu da berriz Arbonan

Kriztian Borda hautetsi ohia eta Lurzaindia elkarteko kideak sare sozialetan zabaldu duen bideo baten harira piztu da ika-mika. Arbonan laborantza lurrak "arriskuan" daudela salatu du Bordak, eta jakinarazi du Arbonako Herriko Etxeak bere kirol zelaia Baionako promotore... [+]


2025-04-01 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Myanmar: lurrikarak ekar ote dezake gerraren amaiera?

Triskantzaren balantze humano eta ekonomiko ilunaren esperoan, galdera berehala bururatzen zaigu urrutiko begirale baino asko gehiago ezin izan garenoi: zer gertatuko da orain gerra zibil horretan? Nolako eragina izango du lurrikararen suntsiketak? “Nargis efektu”... [+]


Nafarroako artzapezpikua immatrikulatutako ondasunak itzultzeko prest, “epaile batek eskatzen badigu”

Iruñeko artzapezpiku Florencio Rosello eta Tuterako gotzain Joseba Segura Nafarroako Elizak immatrikulatutako ondasunak itzultzeko prest azaldu dira epaitegiek hala aginduz gero, baina inmatrikulazioak legezkoak izan direla defendatu dute.


Eskolaz kanpoko jarduerek kanpoan uzten dituzte premia bereziak dituzten haurrak

Bai ikastetxeek antolaturiko eskolaz kanpoko jarduerek, bai aisialdiari loturiko ekintzek eta udalekuek desgaitasunen bat duten haurrak kanpoan uzten dituzte maiz, eta hain justu, jarduera horiek bereziki onuragarriak dira premia bereziak dituzten haurrentzat. Hala dio... [+]


2025-04-01 | dantzan.eus
Zuberoa dantzan batuko da berriz ‘Aitzina Biga’ ikusgarrian

Aitzindariak elkartea Aitzina Biga ikuskizuna prestatzen ari da. Ehun parte-hartzailetik gora izango dira dantzan, musikan, antzerkian, kantuan eta bertsotan apirilaren 19an Maulen aurkeztuko den ikuskizunean. Uztaila bitarte, beste lau emanaldi izango dira: Miarritze, Arrasate,... [+]


Eguneraketa berriak daude