Lorearen sona


2021eko uztailaren 28an

Itsasoetan lehen tiburoiak ezagutu zituzten garaian arrainek lurrak kolonizatzea erabaki zuten, lehendabizi urlehortar, narrasti gero. Padura tropikalen garaia zen eta zuhaitzen tamainako garo edo ira erraldoien sasoia. Duela 365 milioi urte hasi eta hirurogeita hamabost bat milioi urtez luzatu zen garai honi Karboniferoa deitzen zaio. Iratzetzarrezko amaierarik gabeko garomenen zibilizazioa klima aldaketak medio suntsitu omen zen. Orduan lurrean pilatu ziren landare tantai zentoietatik sortuak omen dira zibilizatutik urri duen gure zibilizazioaren energia iturri garrantzitsuenak diren harrikatza, petrolioa eta gasa.

Garai honetan ez, geroxeago, Mesozoikoan, duela 250 milioi urtetik honantz sortu ziren landare loredunak. Garoak lorerik gabekoak dira, ugaltzeko perretxikoek erabiltzen dituzten esporen tankerakoak baliatzen dituzte. Generalean espora hauek garoaren hostoaren azpiko aldean ezkutatuta dauden multzo gorri batzuetan garatzen dituzte. Ingelesez, besteak beste, flowering fern, loredun garoa, deitzen diote San Juan garoari (Osmunda regalis). Esporak haziko dituzten multzo gorriak erdiko hosto tenteenen muturretan farfail erakusten ditu, gainontzeko garoei haientzako modernoegia den "lore"-tik baduela eta loredunei haiek baino ondotxo lehenagotik hor dagoela bera esanez…

Jatorri tropikal hura gogoan ez da nonahirako garo hau. Gehienez ere juxtu juxtuko izotzen bat egingo duen toki epel, heze eta lur azidoa dutenak atsegin ditu. Mila metrotik behera eta batez ere itsasora begirako labar eta errekasto-zuloetan topatuko duzu. Bakanagoa da hegoaldera eta horregatixe Sobrongo mehakako populazioa, arraro gisa sailkatua, jasoa dago EAEko arriskuan dauden espezieen zerrendan.

Kortezubin doninidie, Zuberoan iatzea eta basa iatzea, Lekeition trumonira eta trumoi ira, geurean San Juan garoa… udaberriaren amaierako solstizio erritoetarako erruz erabili izan da eta milioika urte ondorengo lizarraren, elorriaren eta erramuaren bultzadari eusten dio oraindik ere etxe batzuetan. Neure ustez garo dotoreena da eta baratzean dut, urte osoz ospatzeko, ez zaio alferrik garoen errege deitzen…


Azkenak
2025-01-19 | Urtzi Ugalde
Agur, amatxu

Hauek izan ziren nire azken hitzak zure lo arnas sakonean eskutik helduta ginela joan zinenean. Aparteko minik gabe, xume, duin, geratu zen betiko zure bihotza. Zuk nahi eta eskatu bezala. Guk nahi eta errespetatu bezala.

Jada hilabete, neguaren atarian, gaurik luzeenak diren... [+]


Amatasunaren giltzarik gabe

AMAK
Konpainia: Txalo teatroa.
Sortzailea:  Elena Diaz.
Zuzendaritza:  Begoña Bilbao.
Aktoreak: Intza Alkain, Tania Fornieles, Oihana Maritorena eta Iraitz Lizarraga.
Noiz: urtarrilaren 10ean.
Non: Itsas Etxea auditoriumean... [+]


Bayrouren aurkako zentsura mozioak porrot egin ondoren, Herritar Fronte Berria zatituta dago

Ostegun arratsaldean egin dute bozketa eta, aurreikusitako moduan, François Bayrou lehen ministroaren aurkako zentsura mozioak ez du aurrera egin. Izan ere, eskuin muturreko Batasun Nazionalaren sostengurik gabe, ez zuen aurrera egiteko aukerarik.


2025-01-17 | ARGIA
Hasi da denboraldia, Saizarren eta Alorrenenean txotxa irekita

Asteazkenean egin zuten ekitaldia Astigarragako Alorrenean, Sagardoaren Lurraldeak hala erabakita. Ostegunean egin du txotx hasierako festa propioa Usurbilgo Saizarrek.


Iruñeko Erorien Monumentuaren eraispena eskatzeko manifestazioa egingo dute larunbat honetan Iruñean

Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]


2025-01-17 | Oihane Artetxe
Urratutako haurtzaroa: indarkeria instituzionala gure testuinguruan

Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]


2025-01-17 | ARGIA
Spoiler, gurasokeria, ziborg, santujale eta guakamole, Euskaltzaindiaren Hiztegiko azken eguneratzeen artean

2024ko bigarren seihilekoaren lanaren emaitzak jaso ditu Euskaltzaindiak. Forma berriak eta aurretik zeudenen osatzeak aurkeztu ditu. Forma berrietan, oraingoan, batez ere, sukaldaritzako hiztegia landu dute. EITB eta Berria-ko edukiak hartu dituzte iturritzat.


Jesus Carrera “diktadurak sortutako egoera bidegabeen biktimatzat” aitortu du Hondarribiko udalak

Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.


Tokiko espezieekin osatutako basoa landatzeari ekingo diote igandean Arrankudiaga-Zollon

Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.


2025-01-17 | Antxeta Irratia
Dagoeneko 1.000 autoinkulpaziotik gora bildu ditu J’accuse kanpainak

Irunen autoinkulpazio sinadurak biltzeko deia luzatu dute San Juan plazan urtarrilaren 18an, larunbatarekin, 10:00etatik 13:00era. Urtarrilaren 26an «modu masiboan» Irunen hasiko den manifestazioan parte hartzera deitu dute eragileek, «migrazio politika... [+]


2025-01-17 | Gedar
Soraluzen ‘desokupei’ aurre egiteagatik deklaratu beharko du lagun batek

 Ekainaren 5ean bota zituzten Desokupacyl enpresako bi matoi Sorazuletik, eta bi pertsona identifikatu zituen Poliziak. Urtarrilaren 29an deklaratu beharko du haietako batek.


Ezezkoa eman dio Eskoriatza eta Aramaio arteko parke eolikoari Espainiako Gobernuak

Espainiako Gobernuko Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demokratikorako Ministerioak atzera bota du Statkraf multinazionalak Araba eta Gipuzkoa artean eraiki nahi zuen Itsaraz parke eolikoa.


Bizkaiko Foru Aldundiko langileen eta euskararen alde elkarretaratzea egin dute Bilbon

Euskalgintzaren Kontseiluak eta Bizkaiko Foru Aldundiko langileak elkarretaratzea egin dute langileen egonkortzearen eta euskalduntzearen alde.


Eguneraketa berriak daude