Lorearen sona
Itsasoetan lehen tiburoiak ezagutu zituzten garaian arrainek lurrak kolonizatzea erabaki zuten, lehendabizi urlehortar, narrasti gero. Padura tropikalen garaia zen eta zuhaitzen tamainako garo edo ira erraldoien sasoia. Duela 365 milioi urte hasi eta hirurogeita hamabost bat milioi urtez luzatu zen garai honi Karboniferoa deitzen zaio. Iratzetzarrezko amaierarik gabeko garomenen zibilizazioa klima aldaketak medio suntsitu omen zen. Orduan lurrean pilatu ziren landare tantai zentoietatik sortuak omen dira zibilizatutik urri duen gure zibilizazioaren energia iturri garrantzitsuenak diren harrikatza, petrolioa eta gasa.
Garai honetan ez, geroxeago, Mesozoikoan, duela 250 milioi urtetik honantz sortu ziren landare loredunak. Garoak lorerik gabekoak dira, ugaltzeko perretxikoek erabiltzen dituzten esporen tankerakoak baliatzen dituzte. Generalean espora hauek garoaren hostoaren azpiko aldean ezkutatuta dauden multzo gorri batzuetan garatzen dituzte. Ingelesez, besteak beste, flowering fern, loredun garoa, deitzen diote San Juan garoari (Osmunda regalis). Esporak haziko dituzten multzo gorriak erdiko hosto tenteenen muturretan farfail erakusten ditu, gainontzeko garoei haientzako modernoegia den "lore"-tik baduela eta loredunei haiek baino ondotxo lehenagotik hor dagoela bera esanez…
Jatorri tropikal hura gogoan ez da nonahirako garo hau. Gehienez ere juxtu juxtuko izotzen bat egingo duen toki epel, heze eta lur azidoa dutenak atsegin ditu. Mila metrotik behera eta batez ere itsasora begirako labar eta errekasto-zuloetan topatuko duzu. Bakanagoa da hegoaldera eta horregatixe Sobrongo mehakako populazioa, arraro gisa sailkatua, jasoa dago EAEko arriskuan dauden espezieen zerrendan.
Kortezubin doninidie, Zuberoan iatzea eta basa iatzea, Lekeition trumonira eta trumoi ira, geurean San Juan garoa… udaberriaren amaierako solstizio erritoetarako erruz erabili izan da eta milioika urte ondorengo lizarraren, elorriaren eta erramuaren bultzadari eusten dio oraindik ere etxe batzuetan. Neure ustez garo dotoreena da eta baratzean dut, urte osoz ospatzeko, ez zaio alferrik garoen errege deitzen…
"Gure bizitzak haienak baino garrantzitsuagoak dira", esan dio Israelgo armadako soldadu batek Israelgo komunikabide bati.
Joan den uztailean, hilabete batez, 127 gaztek 400 kilometroko espedizioa oinez egin dute Euskal Herrian gaindi. Abenturazale haiek Jzioquitarrak deitzen dira eta 30 egunez, 27 herri bisitatu eta hainbat euskal eragile ezagutu dituzte. Aurten, EuskarAbenturako helburuak aise... [+]
EAEko hiru hiriburuetan udako jaiak ospatzearekin batera, etorri dira, berriz ere, ostalaritzako patronalaren kexuak jai herrikoien aurka. Gipuzkoako Ostalaritzaren elkarteak Gipuzkoako Foru Aldundiari eskatu dio Arabakoaren bidea jarraitzeko, eta txosnei eta kale saltzaileei... [+]
Palestinarekin Elkartasuna ekimenak antolatu du Aste Nagusian Israel borrokatu lelopean. Bilboko Aste Nagusiaren bezperan, ostiralean, 19:00etan, egingo dute mobilizazioa.
Poloniako Fiskaltza Nazionaleko bozeramaileak adierazi du euskal kazetaria oraindik formalki akusatu ez badute ere, “legearen arabera auzi-ihesean akusatua” izan daitekeela. Gonzalez preso trukean sartzeko erabakia Washingtonetik etorri zen, baina Poloniako zerbitzu... [+]
Donostian jaioa, urte mordoxka bat Alkizan eman zituen bizitzen, baserri batean. Inguratzen zuen naturak lilura sortzen zion. Margolari gisa egin da ezagun, nagusiki.
Hamasen erasoaren ezohiko muntak, eta Israelgo gerra-kabineteak hari emandako erantzunaren desmasiak zerikusi zuzena dute ondorio geopolitikoen sakonerarekin. Ekialde Ertainean eta nazioarteko aliantzetan aldaketak eragin ditu genozidioak: Israelek zer irabazi eta galdu du?... [+]
Munduko bigarren gizonik aberatsena, Elon Musk, gezurrak eta mezu sektarioak hedatzen, propaganda egiten ari zaio Donald Trumpi, inkestek gero eta gehiagotan diotenean Kamala Harris izango dela AEBetako hurrengo presidentea.
Gutxienez 10.000 hektarea kiskali dira Atenasetik gertu, eta dozenaka etxe eta enpresa kiskali dira, EFEk jaso duenez. Greziako Gobernuak suteei aurre egiteko laguntza eskatu dio Europar Batasunari.
Zortzi pertsona atxilotu dituzte Nafarroan, beste biak, berriz, Gasteizen. Horrez gain, Algortako Portu Zaharreko jaietan gertatutako sexu eraso bat salatzeko elkarretaratzea egin dute, astelehenean.
Zirrara eta pasioaren eroale da Arantxa Orbegozo Txitxi (Tolosa, 1962). Bizitza darama eskuetan eta hura eskaintzen dio zuzentzen zaion edonori. Atleta izan da, txirrindularia, eta bere buruari proposatu dizkion beste hainbat diziplinatan aritua. Hala eta guztiz ere, benetan... [+]
96 urterekin eman du azken hatsa. Nafarroa Garaian zein Euskal Herri osoan, mendizaletasunaren aitzindarietako bat izan zen, Angel Oloron senarrarekin batera.
Abuztu hasierarekin batera, bero, idorte eta su arriskuak altuak dira mendiguneetan. Arriskuen murrizteko nahian, 2021tik, Lapurdi eta Nafarroako mendigunea osatzen duten hiriek zonbait protokolo eta konbentziotan elkartu dira, mugaz gaindi. Horien artean, “Gure... [+]