Erregearen jauregitik euskal aretoetara
Zarzuela XVII. mendean jaio zen Madrilen, oraindik ere Espainiako erregearen bizilekua den jauregian. Hortik datorkio izena generoari, jakina. Sasitik, azken batean, Zarzuela Jauregiari inguruan zeuden sasiengatik (gazteleraz zarza) jarri baitzioten izen hori. Felipe IVk, etxeko maizterra sasoi hartan, biziro maite zituen antzerkia zein musika. Hala, Madrilgo antzerki taldeak kontratatzen hasi zen, gorteko gau luzeetan kantua eta antzezpena uztartzen zituzten lanak eskain zitzaten. Eta horixe da, hain zuzen, zarzuela: noiz antzeztuz, noiz abestuz egiten den genero lirikoa. Europako beste herrialde batzuetan ere sortu ziren antzekoak, opera ospetsuagoaren itzalean beti ere, baina haiek ez zuten noski «zarzuela» izena hartu.
Gorabehera batzuen ondoren, zarzuela bizirik eta indartsu heldu zen XIX. mendera. Orduan finkatu zituen erroak, ikusleen onespena behin eta betiko jasoz. Gero, XX. mendean, loraldia eta azkentzea ailegatu zitzaizkion, bata bestearen ondotik. "Zarzuelarik garrantzitsuenak 1920-1940 bitartean idatzi ziren", dio Josean Garciak, Sasibil elkarteko presidenteak. Orduko musikariek ez zuten ordea ondorengorik izan, eta apurka-apurka zarzuela amatatuz joan zen. Telebista, zinema... badakizue, lirikarentzat garai txarrak omen dira hauek.
Zale asko, baina gazte gutxi horien artean. "Ikusle gehienak emakumezkoak dira, eta 40-60 urte bitartekoak; arte eszeniko guztietan bezala, hain justu", diosku Gonzalo Centenok. Berak zuzentzen duen Barakaldo Antzokia da, hain zuzen, zarzuelaren sustatzailerik garrantzitsuenetako bat Euskal Herrian. Aurten, hamalaugarrenez egin dituzte Zarzuela Jardunaldiak. Ez pentsa jardunaldi trinkoak direnik, hala ere. "Urtarrila amaieratik Aste Santu ingurura daukagu zarzuela denboraldia, eta epe horretan zazpi emanaldi-edo egiten ditugu. Horiek dira Jardunaldiak". Antzeztutako lanak Barakaldo Antzokiak berak ekoizten ditu eta, zuzendariak dioenez, aretoa bete egiten da jeneralean. Zaletasun handia dago beraz, baina Centenok, Josean Garciak bezala, zarzuela genero "ahaztua" dela salatzen du. Hots, laguntza gutxi jasotzen duela.
Jesus Guridi gasteiztarra (1886-1961) El Caserío idatzi izanagatik ezagun da batez ere, baina ez zen hura izan beraren zarzuela bakarra. El Caserío, Euskal Herrian girotutako lana izaki, parodiatzat hartu izan dute askok, eta ez euskal baserritarren benetako iruditzat. Kontuak kontu, inoiz egin den zarzuelarik ezagunenetako bat da.
Guridi baino urtebete geroago jaio zen Donostian Jose Maria Usandizaga (1887-1915). Bizitza laburra izan zuen, baina nahikoa hainbat lan garrantzitsu sinatzeko lirikaren eremu desberdinetan. Josean Garciaren iritziz, haren zarzuela ez zen "hain" zarzuela, operari hurbiltzen zaio eta.
Ezin aipatzeke utzi XIX. mendean zarzuelaren bilakabidean zeresan handia eduki zuten euskal herritar bi: Emilio Arrieta garestarra eta Joaquin Gaztambide tuterarra. Biek hartu zuten parte zarzuelaren "berpizkundean", 1850 inguruko Madril hartan. Ordura arte, izan ere, italiar opera zen nagusi.
Terolek barkamena eskatu du eman zuten "ikuskizun lotsagarriagatik", baina aitortu du bat egiten duela bertan esandako ideia "batzuekin".
Paris 365 jantokiak ez ditu martxora arte aurrez aurreko afariak emango eta erakundeei inplikazioa eskatu die konponbidea lortzeko.
Arratsaldez eta gauez lan egiten duen jendea dagoela argudiatuta, 0-3 urteko umeentzat 24 orduz zabalik egongo diren haur-eskolen beharra planteatu du Espainiako Enplegu ministroak. Erreakzio-katea berehalakoa izan da eta agerian utzi du nola ulertzen dugun kontziliazioa, zeren... [+]
Orain gutxi Txantreako Irakurle Eskolan Gael Faye idazlearen Ene herri txikia eleberria irakurri genuen, Irati Bereauk euskarara itzulitako bertsioan. Liburuak Gabrielen –Burundin jaiotako haur bat– historia kontatzen du. Aita frantsesa du eta ama Ruandatik ihes... [+]
Gobernuarekin negoziatu gabe iragarri du erabakia talde armatuak, "arrazoi humanitarioengatik" dela argudiatuta. Joan den astean herrialdeko Goma hiria bereganatu zuten matxinoek, eta, Nazio Batuen Erakundearen arabera, 900 hildako baino gehiago eragin dituzte hiri... [+]
Zaldibar Argitu ekimenak adierazi du "gogaituta" dagoela instrukzio fasearen iraupenarekin, bost urte igarota, oraindik ez baitira kaleratu auziaren ondorioak.
Otsailaren 6an hasi eta 27ra bitarte, lau ekitaldi antolatu dituzte Donapaleun. Lehena herriko etxean iraganen da, eta ondokoak Bideak gunean.
Plataformak ostegunerako Iruñeko udaletxe plazan elkarretaratzea deitu du 18:30erako, hiru alderdiek eraikinarekin izandako jarrera salatu eta eraistearen aldeko hautuan berresteko.
Muga-zergak ez ipintzearen truke, AEBen eskakizunak konplitzeko konpromisoa hartu dute: bakoitzak 10.000 soldadu ipiniko ditu mugan, AEBen segurtasunaren izenean.
Subflubiala EZ! plataformak salatu du proiektuak ez diela "herritarren benetako beharrei" erantzuten, eta ingurumenean, gizartean eta ekonomian "inpaktu larriak" eragiten dituela.
Iazko azken hatsean Txinako gobernuak Yarlung Zangbo ibaiaren behe-arroan proiektu hidroelektriko handia abian jarriko duela iragarri izanak, urak harrotu ez, sutan jarri dituela dirudi gure artean. Esan dezakegu alarmaren eskala osoa kurritu dutela iruzkinek: munduko handiena... [+]
Proces-aren aurkako epai gogorra 2019ko urrian atera zen eta horrek Bartzelona sutan jarri zuen. Testuinguru horretan, Espainiako Estatuan bolo-bolo irakurri zen eskuineko prentsan jaregindako esaldi hau: “Espainiaren on beharrez, 50 urtero Bartzelona bonbardatu beharko... [+]
Gobernuak adierazi du ez duela beste aldera begiratuko "nazioarteko erasoaldi faxistaren eta ultraren aurrean", eta ez dituela onartuko "gorrotoarekin lotutako" eraso gehiago.
Nature Medicine aldizkarian publikatutako artikuluaren arabera, berotegi efektuaren ondorioz handiagoa izango da beroak eragindako heriotzen igoera hotzak eragiten duen heriotza jaitsiera baino. Gainera, beroarekiko egokitze onenak ere ez luke arazoa guztiz konponduko.
Otsailaren 5ean Donostian "Trantsizio energetikoa eztabaidan: aukerak eta arriskuak" izenburua duen mahai-inguruan parte hartuko dute Mikel Otero EH Bilduko trantsizio ekologikorako arduradunak eta Aitziber Sarobe natur kontserbazionistak. Ekitaldi hau lau talde... [+]