Ardilatxaren irudiak Euskal Herriko errepide guztiak zeharkatu ditu, bide nagusietan zein bidexka estuenetan ibili da han-hemenka. Politikaz ulertzen ez duen ardi hau joera eta jarrera ezberdinen batasun irudi bilakatu da Euskal Herriko tradizioaren izenean.

Tolosar batzuek ekarri zuten ideia Kataluniatik. Oporrak gozatzeko tenorean zeudela, harrituta geratu ziren bertako auto askok asto baten pegatina zeramatela ikusita. Euskal Herrian antzeko zerbait egin zezaketela pentsatu eta erdi txantxetan 2.000 pegatina egin zituzten, lagunartean eta lantegietan banatzeko. Salmentaren abiadura azkarra ikusirik herriko hainbat tabernatan utzi zituzten salgai eta egun gutxitan agortu ziren. Egun, 200.000 pegatina inguru saldu dituzte Euskal Herriko lurralde guztietan eta Espainia, Frantzia, Alemania, Luxenburgo, Austria, Txile, eta Amerikako Estatu Batuetan, besteak beste.

Mikel Ayala Ardilatxako kideak esan digunez salmentaren abiadurak ezustean harrapatu zituen: «Espero ez genuen kopurua saldu genuen eta hori ikusirik zerbait antolatu genezakeela pentsatu genuen». Horregatik, 2005eko abuztuan Ardilatxa kultur elkartea sortu zuten. Pegatinen salmentarekin ez dute negoziorik egin nahi eta euskal kultura bultzatzeko erabiliko dute dirua: «Gure helburua ez da aberastea, gure nahia lortutako irabaziak euskal kultura sustatzen erabiltzea da». Tolosa eta inguruko herrietako 15 gazte inguruk lan egiten dute elkartean baina bizimodua bestelako lanetatik ateratzen dutela azpimarratu du Ayalak.

Bide horretatik, Arantzazuko artzain eskolarekin harremanetan egon dira hastapenetik eta elkarlanaren bitartez lehenengo proiektuak abian jarri dituzte. Une honetan, Araba eta Txileko bikote bat laguntzen dihardute Txileko Chiloe irlan gaztandegi bat aurrera ateratzeko proiektuan. Latxa ardiarekin egindako gazta erabiliko dute horretarako.

Bestalde, Allur dantza taldearekin ere harremanetan jarri da Ardilatxa. "Ibarrako dantza talde honek 10. urteurrena beteko du aurten eta urte hauetan taldeak izan duen ibilbide guztia liburu batean jaso nahi dute eta hortxe gabiltza". Xpression plataforma kulturalarekin indarrak batu berri dituzte eta kultur mugimendu zabal bat abian jartzeko asmoa ere badute. Azkenik, aurrera begirako proiektuen artean, besteak beste, Euskal Herriko hainbat paraje erakutsiko dituen gida bat ateratzea dute.

Aipatu bezala, 200.000 pegatina saldu dituzte jadanik. Lau pegatina eredu daude aukeran, zuria, beltza eta ertz beltz eta zuridun gardenak. Horrez gain, kamisetak, katiluak, giltzatakoak eta metxeroak ere sortu dituzte.

Euskal Herriko hainbat tokitan jarri dituzte produktu guztiak salgai, baina Interneten ere erosi ahal ditugu. Izan ere, ardiaren irudia munduan erakutsi nahi dute eta xede horrekin jarri dute ardilatxa munduan izeneko egitasmoa abian. Interneten ikusgai dagoen web orrian burutzen da egitasmo hau, eta munduko hainbat tokitara bidalitako pegatinen argazkiak eskuratu eta web orrian jartzen dituzte (www.ardilatxa.org).

Internet bidez erosketa gauzatu badaiteke ere, hasiera batean, Euskal Herriko hainbat herritako taberna, liburu denda edo dendetara jo zuten pegatinarekin, salmenta bertan egiteko asmoz.

«Hasieran harrituta hartzen gintuzten, pegatinarekin hurbiltzen ginenean, hura zer ote zen galdezka hasten zitzaizkigun. Gero, salmentaren arrakasta ikusirik, haiek deitzen gintuzten pegatina gehiagoren eskean, eskaera handia baitzen», aipatu digu Ayalak.

Eztabaida ere egon da, batez ere, hautatutako animaliaren inguruan. Izan ere, euskaldunok animalia otzanarekin lotu izana leporatu zaie. Beraien hitzetan, ordea, ardia aukeratu zuten Euskal Herrian betidanik egon den aberea delako eta gure tradizioaren zeinu delako. Aukeraketa ez dute arrazoi politikoak edo ezaugarri fisikoak kontuan hartuz egin, «ardia alderdi politikoen sorrera baino lehenagoko animalia da hemen, gure herriko hainbat eta hainbat familien ekonomiaren motorra izan da eta tradizio horri begira egin dugu hautua».

Kritiken gainetik, ordea, harrera ikaragarria izan dute: «Oztoporik gabeko bidea izan da orokorrean, jendea asko inplikatu da, aholku asko jaso dugu, taberna eta lokalek sekulako laguntza eman digute eta komunikabideen bultzada ere nabarmena izan da. Bitxia da, nola jendeak esaten dizun halako edo horrelako tokitan zuenak ez diren pegatinak saltzen dituztela, izan ere, faltsifikazioak ere atera dira. Horregatik, elkartea sortuta, Ardilatxa erregistratu egin dugu».

Kulturaren artaldea beraz gurean da eta geroz eta indar gehiagoz doa aurrera. Ardi larruaren azpian zer egongo ote den galdetzen dugu maiz, bada, Ardilatxaren larru azpian euskal kultura sustatzeko nahia aurkituko dugu.