Ihesi: Arditurriko bidegorria


2021eko uztailaren 28an

Gaurko ibilbidea Arditurriko Bide Berdean barna egingo dugu. Oiartzungo Ugaldetxo auzotik hasiko gara. Bertara iristeko, N-1 errepidea hartuko dugu Donostia edo Irunetik inguratzen bagara. Astigarragatik bagatoz berriz, GI-2132 errepidea hartuko dugu. Azken aukera A-8 autopista hartzea da, zuzenean eramango gaituena Ugaldetxo auzora. Bestalde, tren edo autobusez ere iritsi daiteke Oiartzunera.

Ugaldetxo auzotik Arditurri bitarte zabalduko da lore feria. Ibilbideari ekin eta berehala, ezkerrera, harizti bat dago, Mendibileko txara, piknikerako leku aproposa. Bidegorrian aurrera goazela, leku desberdinetako zuhaitzak topatuko ditugu: Asia Mendebaldeko Marugatze beltza, Txinako Esterkulia edo landatutako gorosti urdina... Guztira 125 espezie desberdin daude ibilbide botaniko honetan.

Ibilbidea ibaiaren parean doa. Oiartzun ibaia, ibai laburra da, 16 kilometro inguru ditu. Txikia baina garrantzi handikoa da. Oiartzun ibaiaren bailara Paleozoikoan (orain 380 milioi urte) hasi zen eratzen. Euskal Herriko bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazio aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2.300 milimetro urtean). Ur kopuru hau dela eta, Oiartzun ibaiaren iturburu inguruan San Anton, Añarbe eta Domiko urtegiak daude. Ibaia, Aiako Harritik datozen erreka batzuek bat egitean sortzen da. Poliki-poliki bere ibilgua jarraitzen du Oiartzungo haranetik, Pasaian itsasoratu arte.


Altzibar eta Ergoien auzoak

Ugaldetxo auzotik Altzibar auzora goaz. Bidegorriaren zati honetan Ugarteko errota dago. Izan ere, Arditurriko Bidegorria errotez, dorrez eta burdinolez beteta dago.

Dagoeneko Ergoien auzoan, Herri Musikaren Txokoa topatuko dugu. Herri musikaren inguruko dokumentazio zentroa da. Erakusketan soinu tresnen bilduma izugarria dago, bai Euskal Herrikoak bai kontinente guztietakoak. Liburutegia ere badu, fonoteka, irudi artxiboa, tailerra… eta hainbat jarduera antolatzen dira.

Aurrera jarraituko dugu ibilbidea. Baina badugu beste geldialdi nagusi bat. Ergoien auzoan, Luberri Oiartzungo ikasgune geologikoa. Bertan, Parke Naturalaren aberastasun geologikoa nahiz paleontologikoa erakusgarri dago. Euskal Herriaren geologiaren historia, azken 1.000 milioi urteetan zeharreko bidaia zoragarri baten ildoan.


Arditurriko meategiak

Arditurriko meategiak ibilbidearen azken zatian daude. Erromatarrek I. mendean galena zilarduna erauzten zuten bertatik. Urteetan ustiatu ahala, galeria sare ederra sortu zuten. Erdi arotik XX. mendera arte berritu ziren galeria horiek. 1986. urtean, ustiatzeari utzi bazioten ere, gaur egun ikus daitezke garai hartako hainbat egitura.

Dagoeneko iritsi gara ibilbidearen azken muturrera. Itzulerako ordua iritsi zaigu. Baina, nahi izanez gero, Oiartzunek baditu ezagutzeko moduko beste hainbat txoko interesgarri, koadroan ikus daitekeenez.

Oiartzungo interesguneak
Herrian bertan, XVI. eta XVII. mendeko eraikinak topa ditzakegu: San Esteban parrokia eta San Joan Bataiatzailearen Basilika, besteak beste.

Aiako Harriak, Arditurriko meategietatik aitzinerantz daude. Hiru haitz nagusiz osaturiko tontor katea da: eskuragarriena, Hirumugarrieta (806 m); erdigunean Txurrumurru (821 m), pendiza handikoa; eta hegoaldean, garaiena, Erroilbide (837 m). Bere erliebe berezia ezaugarri duela, garrantzi geologiko handia du, Euskal Herriko granitozko mendigune bakarra eta lurralde honetako materialik zaharrena baita.

Oieleku. Bertan pagadi ederrak aurkituko ditugu. Karrika auzotik gora, Bianditz portura garamatzan errepidea hartuko dugu (3631). 13. kilometroa pasa eta ezkerrera sartuko gara. Gure arbasoen aztarnak topatuko ditugu bertan. Oielekuko Cromlech-a ikusgarriena eta egoera onenean dagoena da.

Artikutza. Oieleku bazter batera utzita, errepidea jarraitzen badugu Eskasera iritsiko gara eta handik Artikutzara. Donostiako Udaletxearen jabego pribatua izanik, Goizuetako lurretan dagoen barruti hau, Iberiar Penintsula osoko eskualde euritsuena da eta Aiako Harriekin batera, Euskal Herriko lur eremu zaharrenetarikoa. Kokapenari dagozkion berezitasun hauei, gizakiak historiaurretik gaurdaino eragindako orbainak gehituz, Artikutzako paraje naturalak egundoko xarma du. Barrutiaren azalera 3.700 hektareakoa da. 6.000.000 zuhaitz bizi dira Artikutzan. Ekosistema nagusia pagadia da, harizti eta haltzadiei gailenduz. Gainerakoa, konifero landaketak, larreak eta urtegiak estaltzen du. Baso hauek, hainbat animalia eta landare espezieren azken gordelekua bilakatu dira, Soldanella villosa landare endemikoarentzat bezala.

Loriartzun
Ingurumena ardatz harturik, paisajismo, lorezaintza, loreen salmenta eta produkzioaren inguruko ekintzak bultzatzea du helburu iaz hasitako azokak, eta era berean eskualdeko turismoa dinamizatzea. Hala, loreen salmenta baino haratago doan "loreen, landareen eta paisajismoaren jai handia" ospatuko da, ekainaren 3an eta 4an Oiartzungo Arditurriko Bidegorrian.

Iazko azokaren balorazioa oso positiboa izan zen, bertara eskualdeko zein beste lekuetako jendea etorri baitzen; guztira 15.000 pertsonek bisitatu zituzten Loriartzun azoka eta aste bukaera horretan egin ziren beste hainbat ekimen.

Aurten ere, azoka baino lehenagoko astean zenbait ekintza egingo dira. Esaterako, Ingurumen-Instalazioen Lehiaketa egin da. Lehiaketa honetan, parte hartzaileek euskarri naturalak erabili dituzte adierazpen modutzat. Guztira 3 izan dira irabazleak eta beraien lanak, Oiartzunen ezagutzera eman nahi diren hiru ibilbideetan jarriko dira (Arditurri, Oieleku eta Elizalde). Saria proiektua gauzatzea, obraren zuzendaritza eta 3.000 euro dira. Maiatzaren 19an epaimahaiak hiru proiektu irabazleen izenak ezagutzera eman zituen. Elizalden Itzalak proiektua izan da irabazlea, Oielekun Líneas proiektua eta Arditurrin Flor de Minas. Lan hauek guztiak ekainaren baterako bukatuta egon behar dira.

Ekainaren 2an berriz, jaiari hasiera emateko, landaretza eta paisajismoaren inguruko jardunaldi teknikoa egingo da. Paisaiaren ingeniaritza, ingurumen instalazioen lehiaketaren proiektuen azalpenak, landareen zainketa eta beste hainbat gai jorratuko dira.

Ekainaren 3an eta 4an Arditurriko Bidegorrian egingo den azokari dagokionez, erakusle kopurua handia izango da, eta aurreko urtean bezala, bisitariei beraien berrikuntzak eta berezitasunak erakusteko prest etorriko dira.

Haurrentzako ere bada tokia: aurten gaztetxoenek txorimaloak eta belar metak egiten ikasiko dute Oiartzungo Altzibar auzoko zelaietan.

Aurreratu dezakegun beste ekitaldi bat Lartaungo abesbatzaren emanaldia da. Igandean (ekainak 4) izango da Udaletxeko Areto Nagusian eta egun honetarako, Arrasateko Goikobalu Abesbatza gonbidatu dute.

Herriko beste hainbat elkarteren laguntza izango dute, trikitixa, dantza emanaldiak, txirula kontzertuak eta beste hainbat ekimen eskainiaz. Arditurriko Bidegorrian ingurumenaren besta zain duzue.


Azkenak
2024-12-19 | Leire Ibar
Ia urtebete daramate soldatarik gabe Bilboko ikastetxe bateko langileek, funts putre batek eraikina erosi ondoren

Scientia funts pribatuak Bilboko San Pedro Apostol eskola erosi, eta langileen eskubideak eta hezkuntzaren kalitatea hondatu dituela salatu dute. Bederatzi hilabete daramate langile batzuk soldatarik gabe, eta Eusko Jaurlaritzaren esku-hartze eza kritikatu dute.


2024-12-19 | Leire Ibar
Garraio publikoa garestitzearen aurka mobilizatu dira Bilbon

Garraio publikoaren prezioa handitzea eta deskontuak kentzea “onartezina” dela kritikatu dute dozenaka pertsonak Jauzi Ekosozialak eta Euskal Herriko Eskubide Sozialen Kartak deituta. Langile klasearentzako “zama gehigarri bat” izango litzatekeela eta... [+]


Idazkaritzak eta kontuhartzailetzak: joko arauak partidaren amaieran aldatzeaz

Joan den abenduaren 5ean, PPk lege proposamen bat aurkeztu zuen Nafarroako Parlamentuan, Nafarroako toki entitateetako Idazkaritza eta Kontu-hartzailetza lanpostuetan funtzionarizazioa lortzeko prozesuak bereizteko. Hori gertatuko balitz, 30 pertsona inguruk merezitako... [+]


Torturaren biktimak existitzen dira. Eta egileak?

Nazio Batuek abenduaren 10ean Giza Eskubideen Nazioarteko Eguna aldarrikatu zutenetik 51. urteurrena bete da aurten. Data horrek garrantzia hartu du Euskal Herrian eta Euskal Herriko Giza Eskubideen Behatokitik gogoetarako zenbait elementu eskaini nahi ditugu.

Nazioarteko... [+]


Ainubean

Bazen behin kulturaren gordailu bilakatu zen herria. Denboraren poderioz, munduko agintariek kultura adierazpide ororen aurka hartutako neurri murriztaileen erruz, herrien garra, sormena eta irudimena amatatuz joan ziren, emeki-emeki kandela bat bailitzan. Hala ere, herrialde... [+]


Elon Musk gaiXtoa eta egiaren zaintzaileak

Elon Musken presentzia hedabideetan gora doa, suziri baten moduan, Etxe Zuriko lorategian lurreratu ostean. Lortzen ari den botereaz eta influentziaz asaldatuta omen daude beste botere batzuk eta, bere eragina gutxitzeko asmoz, X sarearen kontra kargatu dute. Azken asteetan The... [+]


Mazango auzia
20 urteko kartzela zigorra Dominique Pelicot senar ohiari eta fiskalak eskaturikoa baino zigor apalagoak beste 50 bortxatzaileei

Bortxaketen kasuentzako bideratu daitekeen kartzela zigorrik gorena jarri diote senar-ohi Dominique Pelicoti; eta beste 50 bortxatzaileei dagokionez, guztiak dituzte erruduntzat jo, baina fiskalak galdetzen zuena baino apalagoak dira zigorrak. Hiru hilabetez iraun du Mazango... [+]


2024-12-19 | iametza
Iametzak programatzailea behar du

ARGIAren taldeko kide den Iametza teknologia berriak erabiltzen dituen komunikazio enpresa da.


Hezkuntzako ratioak jaisteko eskaera Nafarroako Legebiltzarrera eramango dute gurasoen plataformek

Sortzen eta Ratioak Jaitsi 0-18 elkarteek Legegintzako Herri Ekimen bitartez egin dute eskakizuna eta alderdi guztiek agerraldia onartu dute. Europar Batasunak Foru Gobernuari ratioak murrizteko egindako gomendioan du oinarria nafar gurasoen aldarrikapenak.


Gasteizko SDA Factoryk ere lantegia itxi eta 55 lagun kaleratuko ditu

B&B Trends lantegiaren jabeak iragarri du hartzekodunen konkurtsoan jarri duela lantegia, "ondare desegonkortasuna" argudiatuta.


2024-12-19 | Gedar
Europan, pentsiodunen %13k jarraitu behar dute lanean

Erretiroa hartu berri dutenen %4,9k uztartu behar dituzte pentsioa eta lanen bat Espainiako Estatuan. Estonian %55 dira.


2024-12-19 | Axier Lopez
Palestinaren askatasunaren aldeko 10 orduko elkarretaratzea egingo dute Lekeition

Israel entitate sionista Palestinan egiten ari den "genozidio eta sarraski terrorista" salatzeko Lekeitioko hainbat eragilek txandakako hamar orduko elkarretaratzea egingo dute abenduaren 28an.


Ernairen kontrako 290.500 euroko isunak indargabetu ala nabarmen apaltzea onartu dute epaileek

Isunak baliogabetzeko helegitea jarri zuten Ernaiko gazteek eta arrazoi eman die epaileak. Naiz-ek eman du epaiaren berri eta ostegun honetan 10:30ean eginen du prentsaurrekoa Ernaik, zehaztapen guztiak plazaratzeko.


2024-12-19 | Julene Flamarique
TikToken karbono-aztarna Greziako urteko emisioa baino handiagoa da, ikerketa baten arabera

Sare sozialik opakoena da TikTok: ez du bere isurketei buruzko daturik argitaratzen. Gainontzeko sare sozialek baino gehiago kutsatzen du. 2030erako "karbono neutral" bilakatzeko konpromisoa hartu duela esana du.


Eguneraketa berriak daude