Bedaurraren atsekabea


2021eko uztailaren 28an

Hortxata edaria egiteko erabiltzen den txufa omen da bedaurra, Cyperus esculentus var. sativus landarearen tuberkulua. Cyperus generoko landare jende gehienari papiroa deitzen zaio, tartean baitute paperaren eta papera hitza beraren aurrekari garbia den papiro landarea, Cyperus papyrus. Esculentus-ek eta sativus-ek, biek ala biek, jateko modukoa dela adierazten dute.

Urzale amorratua izaki uretan bertan edo ur-ertzean, urasetutako lurretan edo toki hezeetan bapo bizi ohi da papiroa. Besteak beste Indian, Txinan, Amerikan, Nigerian, Ghanan, Togon eta Espainian ekoizten da, aziendaren eta geure bazka. AEBetan indioilar basatiak eta oreinak ehizatzeko eta urdaldeak gizentzeko erabiltzen da. Indian arrozadietan belar txartzat dute eta arroza landatu aurretik urdeak botatzen dituzte uxarrean harrapatzen dituzten tuberkulu guztiak jan ditzaten. XX. mendeko 70eko hamarkadan, AEBetatik etorritako gladiolo erreboila sorta batzuetan nahastuta etorri zen Herbehereetara eta bertako padura ugari kolonizatu zituen, 1984an bedaurra den sailetan lurpeko ekoizkinik lantzea galarazi zuten legez. Onerako bezala txarrerako ugaria da: Massachusettsen burututako ikerketa batean konfirmatu zuten: hektareako 605 milioi hazi eta tuberkulu soil batek 1.900 landare eta 7.000 tuberkulu eman ditzake urteko.

Papiroak lantzen direla milaka urte badira. Jatorria India aldean dutela dirudi eta duela lau bat mila urte, bai papirogai bai jaki, garia eta garagarrarekin batera usu erabiltzen zutenaren aztarna garbiak badira Egipton, faraoien hilobietan topatutako tuberkulu potinkadak adibidez. Itsasontzientzako belak, oihalak, esterak edo zirriak, lokarriak, sandaliak… gai ugari egin izan da bere zortenaren zuntzaz. Lurpean duen tuberkulua izan da eta da, aldiz, jan »gordinik, erregosia, ehotuta…» eta edateko »beratuta hortxatan, karameloa garagardo ilunetan, kafe eta txokolatetan…», oihalak tentetzeko almidoitarako, papera egiteko, biodiesela sortzeko, sistema inmunologikoa indartuz gorputza babesteko… Hau dena jakinda zer dela eta aukeratuko ote zuten esperantoz bedaur hitza bera atsekabea adierazteko?


Azkenak
Frantziako Estatu Kontseiluak Palestinak irabaziko du Kolektiboaren desegitea onartu du

Okzitaniako Tolosako elkartea da aipatu kolektiboa eta Frantziako Gobernuak dekretuz desegin zuen 2022an. Orain Estatu Kontseilua gobernuaren erabakia egokia dela berretsi du.


Izan, badira salbuespen legeak, bai horixe!

Sare Herritarrak antolatuta, pasa den urtarrilaren 11n Bilboko kaleak bete zituen manifestazio jendetsuaren ondoren, berriz sortu da eztabaida, euskal presoei salbuespen legeriarik aplikatzen ote zaion. Gure iritzia azaltzen saiatuko gara.

Espetxe politikan aldaketa nabarmena... [+]


Zedarriak, armagintza, zoru etikoa eta langileok

Duela gutxi think tank izateko jaioa omen den Zedarriak bere 6. txostena aurkeztu zuen. Beren web orrialdean azaltzen dutenaren arabera, zedarriak ebidentea ez den bidea topatzeko erreferentziak dira. Hots, hiru probintzietako jendarteari bidea markatzeko ekimena. Agerraldi... [+]


Eskoziako Lur Garaietan otsoa sartzea klima-larrialdirako onuragarria izango dela iradoki dute

Eskoziako Lur Garaietara otsoak itzularazteak basoak bere onera ekartzen lagunduko lukeela adierazi dute Leeds unibertsitateko ikertzaileek.. Horrek, era berean, klima-larrialdiari aurre egiteko balioko lukeela baieztatu dute, basoek atmosferako karbono-dioxidoa xurgatuko... [+]


Ágredok dioenez, zortzi bat ordu eman zituen ziegako zoruan etzanda Ertzaintzak ospitalera eraman aurretik

Karen Daniela Ágredok dioenez, atxilotu zutenean berak ez zuen ertzainik zauritu, haiek lurrera bota zuten eta konortea galdu zuen. Ondoren, Ertzaintzaren komisariaren zoruan iratzartu zen eta handik ospitalera eraman zuten.


Hiuzz + Bloñ + Adur
Lete ravero bat Iruñean

Hiuzz + Bloñ + Adur
Noiz: otsailaren 15ean.
Non: Iruñeko Aitzina tabernan (Egun Motelak kolektiboa).

--------------------------------------------

Larunbat goiza Iruñean. Neguko eguzkitan lanera doazen gizon –eta ez gizon– bakarti batzuk... [+]


Lorpen baten berri: Nafarroako Museoan Irulegiko Eskua euskaraz bisitatu daiteke

Hizkuntz Eskubideen Behatokiak jaso ditu kexak: bisita gidatuak gaztelania hutsean, eta sarrerako zerbitzuetan ere bai. Bitxia da kontua: baskoien mintzairaren hitzak dituela uste den brontzezko objektua ikustera joan... eta azalpenak gaztelaniaz. Kexek eragina izan dute, eta... [+]


Bideojokoen erabilera handitu egin da helduen artean, Ipsosen arabera

Julen Linazaroso Macsonrisas-eko kideak azaldu duenez, sari-bolek, harrapakin-kutxek eta enparauek bideojokoetan ordu gehiago jokatzea dute helburu. 35 eta 64 urteko pertsonen artean bideojokoen erabilerak gora egin du 2023tik 2024ra, Ipsosek emandako datuen arabera.


2025-02-21 | Euskal Irratiak
Boliviako laborari talde bat sustengatuko dute Xiberoatik

Zubiak eraiki Xiberoa eta Boliviaren artean. Badu jadanik 16 urte Boliviaren aldeko elkartea sortu zela Xiberoan. Azken urteetan, La Paz hiriko El Alto auzoko eskola bat, emazteen etxe baten sortzea, dendarien dinamikak edota tokiko irrati bat sustengatu dituzte.


Osasunbidean 11 medikuk 17.000 euro irabazten dituzte hilero

Ostegunean egoera hori ikertzeko eta zuzentzeko eskatu dio EH Bilduk Nafarroako Gobernuari legebiltzarreko osoko bilkuran. UPNk eta PPk bat egin dute eskaerarekin, eta Osasun Departamentuak urtebete du ikerketa gauzatzeko.


“Oldarraldi faxistari” galga jartzeko deia Errenterian

Oldarraldi faxistaren aurrean askatasuna leloarekin manifestaziora deitu dute dozenaka herritarrek. Ostiralean —hilak 21— 19:00etan Herriko Plazatik abiatuko da protesta, eta ahalik eta jendetsuena izatea nahi dute deitzaileek, faxismoaren oldarraldiari galga... [+]


Eguneraketa berriak daude