Bedaurraren atsekabea
Hortxata edaria egiteko erabiltzen den txufa omen da bedaurra, Cyperus esculentus var. sativus landarearen tuberkulua. Cyperus generoko landare jende gehienari papiroa deitzen zaio, tartean baitute paperaren eta papera hitza beraren aurrekari garbia den papiro landarea, Cyperus papyrus. Esculentus-ek eta sativus-ek, biek ala biek, jateko modukoa dela adierazten dute.
Urzale amorratua izaki uretan bertan edo ur-ertzean, urasetutako lurretan edo toki hezeetan bapo bizi ohi da papiroa. Besteak beste Indian, Txinan, Amerikan, Nigerian, Ghanan, Togon eta Espainian ekoizten da, aziendaren eta geure bazka. AEBetan indioilar basatiak eta oreinak ehizatzeko eta urdaldeak gizentzeko erabiltzen da. Indian arrozadietan belar txartzat dute eta arroza landatu aurretik urdeak botatzen dituzte uxarrean harrapatzen dituzten tuberkulu guztiak jan ditzaten. XX. mendeko 70eko hamarkadan, AEBetatik etorritako gladiolo erreboila sorta batzuetan nahastuta etorri zen Herbehereetara eta bertako padura ugari kolonizatu zituen, 1984an bedaurra den sailetan lurpeko ekoizkinik lantzea galarazi zuten legez. Onerako bezala txarrerako ugaria da: Massachusettsen burututako ikerketa batean konfirmatu zuten: hektareako 605 milioi hazi eta tuberkulu soil batek 1.900 landare eta 7.000 tuberkulu eman ditzake urteko.
Papiroak lantzen direla milaka urte badira. Jatorria India aldean dutela dirudi eta duela lau bat mila urte, bai papirogai bai jaki, garia eta garagarrarekin batera usu erabiltzen zutenaren aztarna garbiak badira Egipton, faraoien hilobietan topatutako tuberkulu potinkadak adibidez. Itsasontzientzako belak, oihalak, esterak edo zirriak, lokarriak, sandaliak… gai ugari egin izan da bere zortenaren zuntzaz. Lurpean duen tuberkulua izan da eta da, aldiz, jan »gordinik, erregosia, ehotuta…» eta edateko »beratuta hortxatan, karameloa garagardo ilunetan, kafe eta txokolatetan…», oihalak tentetzeko almidoitarako, papera egiteko, biodiesela sortzeko, sistema inmunologikoa indartuz gorputza babesteko… Hau dena jakinda zer dela eta aukeratuko ote zuten esperantoz bedaur hitza bera atsekabea adierazteko?
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Soco Lizarraga mediku eta Nafarroako Duintasunez Hiltzeko Eskubidea elkarteko kidearen ustez bizi testamentuak heriotza duin bat eskaini eta familiari gauzak errazten dizkio.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
Laudion, Aiaran eta Okondon izango du eragina energia azpiegiturak eta plataformaren aburuz, proiektuak eta ingurumen-inpaktuaren azterketak gabezia garrantzitsuak dituzte.
"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]
Karmela espazio autogestionastuan egingo ditu, eta Euskal Herriko zein nazioarteko gonbidatuak egongo dira bertan. "Koiuntura analisi orokorretik abiatu eta Euskal Herriko borroka internazionalistaren gakoetarainoko bidea" egingo dutela adierazi du Askapenak... [+]
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
2025 amaitu baino lehen Gernikako Estatutuan jasotzen diren eskumen guztiak izatea espero du Jaurlaritzak. Oraindik 25 eskumen falta dira. Transferentzia Batzordea aurreko astean biltzekoa zen baina "agenda arazoak" zirela eta atzeratu zuten.
Elgarrekin izena du Duplak egin duen aurtengo abestiak eta Senpereko lakuan grabatu zuten bideoklipa. Dantzari, guraso zein umeen artean azaldu ziren Pantxoa eta Peio ere. Bideoklipa laugarrengo saiakeran egin zen.
“Kasu, ez gitxu lo!”. Gure denbora eta manerekin baina heldu gira.
Azaroaren 25ean Baionako elgarretaratzera joan ez joan eta autoak nola partekatu pentsatzetik (joan-jina bi oren), bat-batean Lartzabalen elgarretaratze bat antolatu genuen, eta 47 emazte bildu!... [+]
Alemaniako Poliziak asteleheneko gertakariaren arrazoiak "politikoak" zirela baztertu duen arren, 35 urteko Alexander Scheuermann Ring Bund talde neonaziko kide zen. Bi hildako eta hamar zauritu utzi dituen atentatuaren egileak sare sozialetan "gorroto mezuak"... [+]
“Bi pertsona mota daude munduan: euskaldunak, batetik, eta euskaldunak izan nahiko luketenak, bestetik”. Gaztea zela, Mary Kim Laragan-Urangak maiz entzuten omen zuen horrelako zerbait, Idahon (AEBak), hain zuzen. Ameriketan jaio, hazi, hezi eta bizi izandakoak 70... [+]
Martxoaren 8a, Emakumeen Nazioarteko Eguna, munduan zehar milioika emakumeontzat berdintasuna, eskubideak eta justizia eskatzeko borroka eguna da. Hala ere, gerrek, gatazkek eta politika militaristen hazkundeak markatutako testuinguru global batean, inoiz baino premiazkoagoa da... [+]
Geroa Baiko lehendakari eta Nafarroako lehendakariorde izandakoa enpresa bati 2,6 milioi euroko diru-laguntzak ustez modu irregularrean emateagatik zegoen auzipetuta, Davalor auzia deiturikoan. Nafarroako Probintzia Auzitegiak erabaki du auzia behin betiko artxibatzea, legalki... [+]
Nahiz eta Nazio Batuen Erakundeak (NBE) 1977an nazioarteko egun bat bezala deklaratu zuen eta haren jatorriaren hipotesi ezberdinak diren, Martxoaren 8aren iturria berez emazte langileen mugimenduari lotua da.