Ihesi: Karakatetik Euskal Herria ikusten da
Herriko zenbait koadrilaren artean pizturiko eztabaida batetik sortu zen egun mendi itzuli ospetsua dena. Mendiz Elgoibarri 12 ordutan itzulia ematea ez zela posible zioten batzuek, baietz besteek. Alkateak, horren lekuko izan zela-eta, Elgoibarko Futbol Klubari lehia antolatzea proposatu zion. 1927ko abuztuaren 7rako jarri zuten hitzordua parte-hartzaileek. Goizeko lauretan izan zen meza berezia eta bostak eta laurdenetan Antonio Arrillaga alkateak eman zion hasiera itzuliari.
Horrela sortu zen Elgoibarko Itzuli ospetsua, eta ordutik urtero antolatu dute. Maiatzeko azken igandean ehunka elgoibartarrek egiten dute 38 kilometroko ibilaldia. Ingurukoak ere gero eta gehiago biltzen dira hitzordura, askorentzat lasterketa ere bihurtu baita. Hauxe da ibilbidea:
Belar gozoko bidean aurrera egin eta, ia maldarik batere igo gabe, Irukurutzetara iritsiko gara. Baina lasterka kuku egin eta mendebalderako bidea hartuko dugu, Azkarate gainera jaisteko. Honezkero, ordu eta erdiz ibili gara eta tartean hamaiketakoa prest izango dugu lehen anoa-postuan. Beherako bidean, Azkarateko gaina izango da gure muga, hemendik aurrera berriro gora ekingo diogu-eta. Urnobitza (643m) gainera bide sastrakatsuan egingo dugu aurrera. Arnasa hartu eta Altzolarako bide lasterra hartuko dugu. Hainbat baserriren atarietatik igaroko gara bidean. Errepidea igarota, Altzolako bainuetxetik gora ekingo diogu berriro. Malda handiko zatia dator orain eta Altzolako urarekin eztarria freskatzea baino sendabide hoberik ez dago!
Bigoin (440 m) gainera malda pikoa dugu egiteko. Eguerdi partea ere izango da hona iristerako eta egun eguzkitsuetan sargori izaten da. Baina hortik aurrera asfaltozko bidean lasaituko ditugu hankak, San Migel auzoan (350 m) berriro mokadutxo bat jan eta indarrak hartzeko. Azken igoerari ekin aurretik, San Migel auzoko pilotaleku ederrarekin eta baserri dotoreekin gozatu ahal izango dugu. Morkaiko (520 m) eta Kalamua (768 m) mendiak ditugu hurrengo helmuga. Orduak aurrera doaz eta oinak nekatzen hasi dira. Bi mendion gogortasuna inguruko ikuspegi ederrak gozatuko du. Kalamuatik alfonbra berde gozoan egingo dugu behera, San Pedro gainera (400 m). Saturiotik (50 m) Eibartik datorren bideari jarraiki, Foruen plazaraino joango gara berriro. Hemen hasi dugu ibilbidea eta hemen amaituko dugu.
Elgoibarko itzulia lehenengoz egin zutenean, alderantzizko norabidean, 8 ordu eta 6 minutu behar izan zituen lehen mendizaleak. Egun erronka handitzat dute batzuek, mendian ibili zale direlako egiten dute beste batzuek. Nolanahi ere, urtero hitzordu berezia da Elgoibarko mendi itzulia.
San Bartolome eguneko Soka Dantzari eutsi nahian hasi ziren garai bateko elgoibartar dantzariak. Horrekin batera, ordea, euskal dantzak eta Euskal Herriko kultura eta folklorea herritarrei helaraztea izan dute helburu. Horretarako, Elgoibarko dantzariak ez ezik, Eibarko eta Debakoak ere biltzen dira sarri Elgoibarrera. Urtean zehar makina bat saio izaten dira Haritz Euskal Dantzari taldearen eskutik. Besteak beste, aipatzekoa da Nazioarteko Folklore Jaialdia. Uztaileroko hitzordu bihurtu da eta Elgoibarko dantzariez gain nazioarteko hainbat talderen emanaldiak izaten dira. Aurten esaterako, Argentinako Ballet konpainia eta Koryakiko Ballet Nazionala (Kamchatka) izango dira bisitari. Horrezaz gain, ospetsua da oso abuztuaren 24an Elgoibarko jai nagusietan egiten den soka-dantza. Euskal dantza tradizionalean, elementu aberatsa da soka-dantza. Elkarri eskutik helduta dantzatzen dira neska-mutilak. Jasotako datuen arabera, Elgoibarren, 1931-37ko errepublika garaian dantzatu zen lehenengoz, nahiz eta XIX. mende amaieran dantza honen zantzurik ere topatu duten batzuek. Gipuzkoar eta bizkaitar erak uztartzen dituen dantza-moldean aritu ziren orduan elgoibartarrak, Pujana maisu handiaren gidaritzapean. Herritar gehienak biltzen dituen emanaldia izaten da ordutik Elgoibarren. Iraila inguruan bestalde, San Migel auzoko jaietan izaten da dantza-saioa.
Arkitektura ikusgarriaren erakusgarri da herriaren erdigunean, udaletxeak eta San Bartolome elizak osatzen duten monumentu multzoa. Horren osagarri dira inguruan dauden udal pilotalekua eta portikodun etxe antzinatiko bat.
San Bartolome eliza: XVII. mendekoa da. Latindar oinplanoko gurutzea, gurutzaduradun kupula eta erretaula neoklasikoa ditu. Horma ertzak eta kontrahormak eraikitzeko harri landua erabili zuten. Aurrealdearen erdian dorre barroko bat dago, eta alde banatara arkupea. Barrualdean, aipagarria da Erretaula Nagusia, estilo neoklasikokoa.
Elgoibarko udaletxea ere barroko garaikoa da, 1724 eta 1737 artean berreraikitakoa. Harlanduzko aurrealdea du eta bi solairutan dago banaturik. Beheko solairuak puntu erdiko bost arkuz osatutako arkupea du. Solairu nagusian burdina landuzko balkoiak daude. Monumentu izendatuta dago. Eraikinaren zabalera osoa hartzen duten burdina landuzko balkoi zabalek dotoretu egiten dute aurrealde osoa.
Altzolatarren dorretxea Nafarroa plazan dago, San Frantzisko eta San Bartolome herriko kale nagusiek bat egiten duten lekuan. XVI. mendeko hiri dorrea da. Arku zorrotzak, leiho konopialak eta bestelako arkitektura elementu deigarriak ditu. Ertzeetan garitoiak ditu edergarri eta ate nagusi dotorearen gainaldean harrizko teilatu-hegala. Etxe honi buruzko lehen berriak XIV. mendekoak dira. Egun Elgoibarko kultur etxea da.
Elgoibarko Foruen plazara biltzen dena harridurak hartuko du agian, lurrean, harri griseko harlauzekin batera, tarteka, gorri distiratsukoak ikusiko baititu. 1989an plaza egokitzeko egin ziren azken obretan deskubritutako Olaso dorretxearen hondarren aztarnak dira horiek. Garai batean Olaso dorretxea zena non zegoen eta haren hormek nolako sendotasuna zuten islatzeko jarri ziren lauza gorriok. Hori horrela izanagatik, Olaso hilerriko portikoa ez da bigarren mailako artelana, antzinako San Bartolome elizaren hondar bakarra baita.
Hirigunetik kanpo, Altzolako bainuetxea dago. XIX. mendean ezagun egin zuten hango ur termal eta gaziek.
Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.
Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.
Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.
Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]
Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.
Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.
Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.
Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]
Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.
Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]
Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]
Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]