Koldo Artola: «Azken euskaldunak ezagutzea gazi-gozoa da»
Umetan ez zenuen euskaraz egiten ezta?
Azkenean ordea ikasi zenuen euskara.
Erronkarirako bidea nola egin zenuen?
Hurrengo urtean hasita, hamar bat urtez hutsik egiteke, urtero itzuli ginen Izabara emaztea, alaba txikia eta hirurok hamar-hamabost egun pasatzera. Tapiatarren ostatuan egoten ginen, oso familia atsegina zen. Etxekoandreari galdetu nion ea zaharrenen artean geratzen ote zen euskaraz bazekienik. Eta esan zidan Katalingarde etxean banuela andre bat baina sorra zela. Orduan fitxa batzuetan letra handiz galdera batzuk idatzi, «Zer eguin duzu gaur?» eta tipo horretakoak eta han joan nintzen magnetofoia eta Estornesen liburua besapean nituela, ilusioz gainezka, Katalingardera. Kax-kax-kax jo nuen atea eta alaba atera zitzaidan. Esan nion zer nahi nuen eta ezetzaren beldur nintzen arren, irribarre egin eta esan zidan: «Barrura!», eta horrelaxe hasi nintzen. Egundoko poza sentitu nuen. Antonia Anaut Garde zuen izena emakume hark. 1971. urtea zen. Hamar urte lehenago ez nekien euskaraz.
Gero Uztarrozen Doroteo de Migel ezagutu nuen, gaurko Izabako alkatearen aitona. Hark guttixeago egiten zuen euskaraz, dorpexeago. Baina oso irekia eta borondate handikoa zen. Doroteok esan zidan bazuela kosino propio bat, lehengusua, Fidela (Bernat) izenekoa.
Doroteori zor diozu orduan Fidela ezagutu izana?
Elkarrizketatzera joan zaren jendea beti egon al da zuri laguntzeko prest?
Ia beti euskararen mugetako informatzaileekin aritu zara. Jende horiek kontziente al ziren azkenak zirela?
Zer sentitzen zenuen zuk azken euskaldunekin hitz egitean?
Ze motibazio izan duzu lanerako?
Gaurko ikerlari gazteekin ere baduzu hartuemana.
Ohorezko euskaltzain ere egin zaituzte denbora asko ez dela.
Euskararen geroa nola ikusten duzu?
Koldo kontu-kontari hasi eta denbora asko pasa baino lehen hasi da grabagailua kerak egiten inori baimenik eskatzeke. Halako batean berriz stop egin du eta ez dugu asmatu tramankulua atzera berriz martxan jartzeko modurik. Berehala eskaini digu Koldok berea, eta ganbarara abiatu gara grabagailu bila. Hizkuntzalari baten bulegoaz izan daitekeen-eta irudi erromantikoena asetzeko modukoa da Koldo Artolak liburuz mukuru apailatuta duen txokoa. Ate ondoan txukun-txukun jarrita Auspoa bildumako ale guztiak dauzka. Eta liburu horien gainean musika klasikoko CDak, anitz Haendel-enak, «melomanoa naiz, oso Haendelianoa, horrela esan baldin badaiteke behintzat». Eta CD horien gainean mapak. Koloretako txintxeta mordo batek zulatutako mapak. Denetan handiena Bonaparteren euskalkiena. Koldok Sanyo markako grabagailu beltza, marra berdeekikoa, atera du kaxa batetik eta han gelditzeko aitzakiarik gabe utzi gaitu. Ostera ere beheko egongelara itzuli gara.
Elkarrizketa bukatzean galdetu diogu Koldori ia guri utzitako grabagailu hori bera erabili ote zuen Fidela Bernatek elerraitan ziona grabatzeko. Eta bai, ARGIArako egindako elkarrizketa hau bezalaxe jaso zuen tramankulu horrek orain dela mende laurdena baino gehiago Erronkaribarko azken euskaldunaren testigantza.
Aranzadi elkartekook Euskal Herriko Atlas Etnolinguistikoa egin genuen. Horretarako Iruñetik iparraldera dauden herri koskorretan azken euskaldunen peskizan ibili nintzen, eta hiriburutik oso gertu topatu nituen, sei-zortzi kilometrora: Anotzen, Ezkabarten, Olaibarren, Odietan...
Orduko elkarrizketa gehienak ez ziren publikatu eta Aranzadin gure saileko buru zen Fermin Leizaolak esan zidan: «Kontxo, ba polita litzateke egunen batean euskararen Nafarroa hegoaldeko mugari buruzko lana egingo bazenu». Orduan Pedro de Yrizarri laguntza eskaini nion aditzari buruz egiten ari zen lanerako. Izan ere konturatu nintzen Nafarroako eta Iparraldeko datu gutxitxo zuenez herren geratu zitekeela lan hori. Guztira hamalau bat urtez ibili nintzen inkestak egiten. Nafarroakoak bukatzean berriz, Bidasoaz iparraldeko datuak behar genituela jabetu eta Lapurdiko kostaldetik hasi eta ttapa-ttapa Eskiularaino. Hainbeste urtetako lanaren fruitua duela hiru urte-edo argitaratu zen. Orduz geroztik Leiozaolak iradokitako lanarekin ari naiz. 35en bat herri ditut Ziordiatik Uztarrozera, Nafarroako euskararen hegoaldeko muga egiten dutenak. Laster kaleratuko dugu.
Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]
Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.
_2.jpg)
EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".
Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]
EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.
----------------------------------------------------
Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]
Adin txikiko neskak 2023an salatu zuen entrenatzaileak hiru aldiz musukatu zuela bere baimenik gabe. Nafarroako Probintzia Auzitegiak Iruñeko epaitegiak ezarritako zigorra baieztatu du. Entrenatzaileak ezingo du harreman zuzenik izan adin txikikoekin inongo lanbidetan eta... [+]
Kaskarotak eta maskaradak urtarriletik dabiltza martxan, Malerrekakoak etorri dira segidan eta pixkanaka han eta hemen ospatu dira inauteri festak. Aurten, ordea, data nagusiak berandu datoz oso; Kandelaria egunean Hartza esnatu zen, baina ilargiari begiratu eta beste pixka... [+]
Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]
Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]
Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.
"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.
.jpg)
Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]