ARGIA.eus

Egin ARGIAkoa
Oparitu ARGIA
Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia
astelehena 2025eko martxoaren 10ean

Ixiar Rozas: «Idazleak ez du dakiena erakutsi behar, ez dakienaren bila abiatu beharko luke»

Pilar Iparragirre
2021eko uztailaren 20an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Asko kosta al zaizu Negutegiak burutzea?
Bai, liburu honen idazketa prozesua luzea izan da -bost urte baino gehiago kosta zait-, baina nik denbora horretan beste hizkuntza edo esparru artistikoetan egin ditudan lanak -talde sormen lanak izan dira gehienbat (dantzan, antzerkian, hainbat gauzatan)-, horiek ere liburuan daude, ez fisikoki, ezin dira ikusi, baina nik badakit hor daudela. Bestalde, liburuaren azala eta barruko argazkia aukeratzerakoan, hor ere bilatu dut besteen begirada egotea. Azala Idoia Elosegirena da, eta nire argazkia jarri ordez, idazlanean neure burua desagertarazi nahi izan dudanez, eskatu nion Oier Etxeberriari erretratu bat egiteko, bere begirada jartzeko. Idazle batek, nire ustez, bere burua desagerrarazi behar du testuetan. Beste gauza bat da, liburua argitaratzerakoan, merkatua dela-eta, beharrezkoa izatea aurpegi bat, norbanako bat. Baina hor ere norberak jarri behar ditu mugak.

Narrazioko pertsonaiak nola azalduko zenituzke?
Liburuko hiru pertsonaia nagusiak -neska bat eta bi mutil- zentrorik gabe geratu dira. Eta zentro eza horrek etengabeko mugimendu batera bultzatzen ditu, bilaketa batera. Esango nuke, orokorrean hitz eginda, deserrotzea ez dela inoiz hautu bat. Negutegiaken deserrotze hori jaioterriak, heriotzak, desamodioak, egungo prekarietateak eta bizi baldintzak bultzatua dago. Ondorioz, pertsonaiek marrak egiten dituzte beren geografia pertsonaletan. Eskutitz bat bidaltzen die Omarrek bere bi lagunei, Emiri eta Dederi; Omar kartzelan dago, eta liburuan Emik eta Dedek eskutitz horri erantzunez egiten duten bidaia agertzen da. Autoz bata, Berlinetik; itsasontziz bestea, Bartzelonatik. Hori litzateke hari nagusia. Baina era berean bakoitzak duen deserrotzearen zergatiak ere azaltzen dira narrazioan zehar.

Eta zeintzuk dira deserrotzearen zergati horiek?
Arestian aipatutako arrazoiekin batera, beraien aiton-amonak. Omarren aitona naziek atxilotu zuten, eta bi urte eman zituen kontzentrazio gune batean. Dederena, berriz, Espainiako 36ko Gerraren ondorioz Frantziara ihes egindako errepublikarra da; eta Emirenak, II. Mundu Gerra ostean Europa altxatzen edo berreraikitzen lanean egon diren etorkinak dira. Eta hori, nolabait, odolean daramate hirurek.

Beste gertaera eta istorio asko ere aurki daitezke zure narrazioan.
Liburu korala da, bai. Eta istorioez gain, badira idazketa prozesuan nengoen bitartean egin ditudan gogoetak. Memoriari buruzko gogoeta, esate baterako. Hor, hiru pertsonaien memoria agertzen da, baina ez modu nostalgikoan ulertutako memoria; beraiek egiten dutena esperientziaren erreskate moduko bat da. Eta nik une horien erreskate moduko bat egiten dut, mikro istorioak azalduz. Liburuan bada ere denborari eta espazioari buruzko hausnarketa bat. Izan ere, denborak eta espazioak baldintzatu egiten dute gure sentsibilitatea. Gure pertzepzioaren arrazoi dira, eta haietako batean aldaketaren bat dagoenean gure pertzepzioa eta, ondorioz, gure bizitzan egoteko modua, aldatu egiten dira.

Bizitzaz gainera, heriotzak ere badu zurean tarterik franko...
Hildakoen irudimenak bizidunona ukitzen du. Banaezinak dira biak, ez da heriotzarik bizitzarik gabe, eta alderantziz. Literaturak ematen duen aukeraz baliatu naiz, hau da, heriotzak, heriotza gogorrak, heriotza esangaitz horiek maila poetiko batera eraman ditut. Horrek posible egin du liburuan heriotza etengabe azaltzea. Badago ere adiskidetasunari buruzko gogoeta bat, identitateaz eta jatorriaz harago sortzen den adiskidetasun horren aldeko apologia bat. Nire ustez, adiskidetasun horrek erritualetan oinarritutako politikak baino indar handiagoa izan dezake. Esango nuke edozertarako gai dela identitateen kate motzetik harago sortzen den adiskidetasun hori. Elkartze horrek esperientzien trukaketa bat posible egiten du, ondoezaren trukaketa ere bai. Bizi nahi bat sortzen du, eta bizi nahi hori, pentsamenduarekin, eta zentzu zabalean ulertutako maitasunarekin eta poesiarekin lotuta, bada, oso indartsua da.
Bestalde, liburuaren egiturak postmodernitatearen ezaugarriak baditu ere, ez da nobela postmodernoa. Ez da nihilista edo suntsitzailea. Denbora guztian hatsa eman diet pertsonaiei, nolabaiteko bizipoza.
Aurrekoekin batera, badago beste gai bat liburuan: Medusaren mitoa.

Zer egin duzu zuk mito horrekin?
Berreskuratu egin dut. Medusaren mitoak eragin handia izan du gure alegiazko munduan. Publizitatean, margoetan-eta, etengabe agertzen da Medusaren irudia. Mito klasikoak dio Medusa dela Gorgona ahizpetatik gazteena, hilkorra den bakarra. Perseok Medusarekin borrokatzen duenean, ezkutua erabiltzen du, eta Medusak bere itsustasuna ezkutuan islatua ikusterakoan, hil egiten da; orduan, Perseok mozten dio burua eta, geroztik, buru hori erabiltzen du bere etsaiak harri bihurtzeko. Hori dio irakurketa klasikoak. Baina badira beste asko Medusari buruz idatzi dutenak, Freud, Marx, Goethe, Nietzsche... Kastrazioaren mitoa ere hor dago. Hélène Cixous idazleak gizonezkoen kastrazioaren beldurraz idazten du Le rire de la Méduse saiakeran. Clarice Lispector idazlearen gaineko saiakera ere bada liburu hori, eta honakoa proposatzen du: ausardia behar dela logozentrismoa eta falozentrismoa gainditzeko, eta munduan ikusi nahi ez dugun hori ikusteko.

Mitoaren bertsio horri lotu al zara zu gehienbat?
Bai. Baina mitoaz gain, leku geografiko gisa ere agertzen da Negutegiak-en, nobelaren pasarte bat Gorgona izeneko uhartean gertatzen baita.

Erabili duzun formari buruz, zer diozu?
Jakina da forma dela idazleoi geratzen zaigun bilaketa bakarra, bestela dena esana dagoelako, dena idatzita. Eta formari dagokionez, nire ustez kontuan izan behar da edukiak eta formak bat egin behar dutela, forma edukia dela, eta edukia, forma. Orduan nik, fragmentazioaren bitartez, denboraren hari kronologikoa hautsiz eta esaldiren hari logikoari ere bueltak emanez, bilaketa bat egin dut denbora guztian. Eta oso kontziente egin dut aukeraketa hori, zeren, nire iritzian, fragmentazioa da gaurkoaz hitz egiteko modu bakarra. Gainera, fragmentazioak irakurleari parte hartzen uzten dio. Ez bakarrik liburuaren bukaera osatzen, baizik eta liburu guztian zehar narrazioan sartzen uzten dio, ez duzulako dena esaten, iradoki egiten duzulako. Eta horrekin batera, prozesua bera azpimarratzen du fragmentazioak. Hau da, adierazten du narrazioaren prozesua bera dela garrantzitsuena, ez emaitza. Ikasi duguna desikasi behar dugu, nolabait, idazterakoan.

Zure liburu honek ez du oso emaitza itxirik agertzen.
Prozesua bera izan da niretzat emaitza. Noraezeko liburua izan da, nahiz eta nik bukaera oso argi neukan. Bilatzen ari nintzen kondentsazioarekin eta hizkuntza poetikoarekin. Oso gustura sentitu naiz bilaketa horretan, bitartean denbora eta espazio berezi batean nengoelako, eta iruditzen zait hori liburuan islatzen dela. Aurreko liburuekin ere egoera hori bilatu izan dut, horrek uzten dizulako literaturan ezinbestekotzat jotzen dudan baldintza bat betetzen: bestea izatea, bestea bilakatzea. Bilakaera egon behar du. Azaltzen duzun istorioak ez du zure bizitzaren kontaketa hutsa izan behar, edo istorio pertsonal bat, edo errealitatearen imitazio hutsa. Nire ustetan, eta narraziogintzaz ari naiz, idazleak ez du dakiena erakutsi behar, ez dakienaren bila abiatu beharko luke. Horiek dira niri irakurle bezala interesatzen zaizkidan liburuak. Eta idazle bezala bilatzen dudan prozesua ere horixe da.

ASTEKARIA
2040. zenbakia
2006ko maiatzaren 14a
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
“Gazteon ahots kritikoa entzunarazi nahi dugu, txapelketaren formak determinatu gabe”
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#2
Gasteizko greben bideo ezezagunak aurkitu ditu Martxoak 3 elkarteak Erresuma Batuko artxibo batean
Zigor Olabarria Oleaga
#3
Seme-alabak berandu izatearen ajeak
Mikel Garcia Idiakez
#4
Lagunak, adiskideak eta beste hainbat etsai
Gorka Bereziartua
#5
C2ko ikasleei eskerrak
Arkaitz Zarraga Azumendi
Azoka
Azkenak
2025-03-10 | Zigor Olabarria Oleaga
Gasteizko greben bideo ezezagunak aurkitu ditu Martxoak 3 elkarteak Erresuma Batuko artxibo batean

Hiru bideo dira (albiste barruan ikusgai). Batak jasotzen du, grebak antolatzea leporatuta, Carabanchelen espetxeratu zituzten Jesús Fernandez Naves, Imanol Olabarria eta Juanjo San Sebastián langileak espetxetik atera ziren unea, 1976ko abuztuan. Beste biak Martxoak... [+]

2025-03-10 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea
'Gaztetxeak Bertsotan'
“Gazteon ahots kritikoa entzunarazi nahi dugu, txapelketaren formak determinatu gabe”

Asteburu honetan hasiko da Gaztetxeak Bertsotan egitasmo berria, Itsasun, eta zazpi kanporaketa izango ditu Euskal Herriko ondorengo hauetan: Hernanin, Mutrikun, Altsasun, Bilboko 7katun eta Gasteizen. Iragartzeko dago oraindik finala. Sariketa berezia izango da: 24 gaztez... [+]

2025-03-10 | June Fernández
Celeste Agüero
“Manifestu politiko bat bezain indartsuak dira nirekin daramatzadan kantak eta olerkiak”

Martxoaren 8a Getxo bere bizitokian igaro du: kumbia dekolonial eta antiarrazista topaketa antolatu du Algortako Herriko Tabernan, Abianen, Hija del Nopal DJrekin batera.

Argentinatik Getxora migratu zen Celeste Agüero, kantutegi herrikoi batekin eta poesia xuxurlatzeko... [+]

2025-03-10 | ARGIA
Badator Bizi Baratzea Orria, ARGIAren aldizkari berri eta berezia

Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]

2025-03-10 | Goiuri Alberdi | Aintzira Oñederra
Elkarte eta kooperatiba agroekologikoen des-finantziazio mekanismoak

Euskal Herri mailan txikitik handira agroekologia sustatzen duten zenbait elkarte eta kooperatiba ataka larrian daude, finantziazio iturriak bertan behera geratu ostean. Erakunde publikoetatik, berriz, elikadura negozio gisa ikusten duten proiektuen aldeko apustu irmoa nabari... [+]

2025-03-10 | Nerea Pagaldai Agiriano
Zata arrunta
Ahuntzak gustuko omen dituen gautxoria

Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]

2025-03-10 | Jakoba Errekondo
Loratu ala hil. Loratu eta hil

Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.

2025-03-10 | Garazi Zabaleta
Bordaxaki
Euskal txerriak hazteko eta eraldatzeko proiektu txikia Nafarroako Pirinioan

Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]

2025-03-09 | Kanaldude
Herriko bozak
MULTIMEDIA - Antzezlana
2025-03-08 | ARGIA
ARGAZKI GALERIA
Mugimendu Feminista: “Faxismoaren kontra, ausardia eta aliantza feministez armaturik gaude”

Mugimendu feministak manifestazioak egin ditu goizean Donostian, Gasteizen eta Iruñean eta arratsaldean Baionan eta Bilbon. Oinarrizko irakurketa partekatu dute, eta horri gehitu diote hiri bakoitzean bertako problematika, eragile eta ekimenen erreferentzia.

2025-03-08 | ARGIA
Bilgune Feminista
“Feminismoa da heldulekurik argiena desio dugun Euskal Herrirako”

Bilgune Feministak Heldulekuak argi, Euskal Herria feminista leloa baliatu du M8an, azpimarratzeko feminismoak ematen dituela “datorrenari aurre egiteko tresnak”, eta gogorarazteko faxismoaren gorakadaren testuinguru hau helduleku horretatik irakurri eta borrokatu... [+]

2025-03-07 | Beranduegi
5x13: Tolosako pikolo buenorroak
MULTIMEDIA - Beranduegi
2025-03-07 | Tomas Elortza Ugarte
Iruña-Veleia: epaiketatik bost urtera

Otsailean bost urte bete dira Iruña-Veleiako epaiketatik, baina oraindik hainbat pasarte ezezagunak dira.

11 urteko gurutze-bidea. Arabako Foru Aldundiak (AFA) kereila jarri zuenetik epaiketa burutzera 11 urte luze pasa ziren. Luzatzen den justizia ez dela justizia, dio... [+]

2025-03-07 | Leire Mihura Habans
Superwoman

MAITE: (biharko eguna antolatzen bere buruaren baitan) Jaiki, gosaldu, bazkaria prestatu, arropa garbitu, etxea garbitu, gizon hori jaiki, seme-alabak jaiki, hiru horien gosaria prestatu, haiek agurtu, erosketak egin, lanera joan, seme-alabak eskolatik jaso, merienda eman,... [+]

2025-03-07 | Xabier Letona Biteri
Espainiako Sustapen Ministerioa: “Ez dakigu Ezkioko lotunea oso bideragarria den”

Josu Estarrona EH Bilduko Arabako senatariak egindako galderari erantzun dio Espainiako Sustapen Ministerioak, eta hor berretsi du Ezkioko aukera zailtasunez beteta dagoela.

Eguneraketa berriak daude