Ixiar Rozas: «Idazleak ez du dakiena erakutsi behar, ez dakienaren bila abiatu beharko luke»


2021eko uztailaren 20an
Asko kosta al zaizu Negutegiak burutzea?
Bai, liburu honen idazketa prozesua luzea izan da -bost urte baino gehiago kosta zait-, baina nik denbora horretan beste hizkuntza edo esparru artistikoetan egin ditudan lanak -talde sormen lanak izan dira gehienbat (dantzan, antzerkian, hainbat gauzatan)-, horiek ere liburuan daude, ez fisikoki, ezin dira ikusi, baina nik badakit hor daudela. Bestalde, liburuaren azala eta barruko argazkia aukeratzerakoan, hor ere bilatu dut besteen begirada egotea. Azala Idoia Elosegirena da, eta nire argazkia jarri ordez, idazlanean neure burua desagertarazi nahi izan dudanez, eskatu nion Oier Etxeberriari erretratu bat egiteko, bere begirada jartzeko. Idazle batek, nire ustez, bere burua desagerrarazi behar du testuetan. Beste gauza bat da, liburua argitaratzerakoan, merkatua dela-eta, beharrezkoa izatea aurpegi bat, norbanako bat. Baina hor ere norberak jarri behar ditu mugak.

Narrazioko pertsonaiak nola azalduko zenituzke?
Liburuko hiru pertsonaia nagusiak -neska bat eta bi mutil- zentrorik gabe geratu dira. Eta zentro eza horrek etengabeko mugimendu batera bultzatzen ditu, bilaketa batera. Esango nuke, orokorrean hitz eginda, deserrotzea ez dela inoiz hautu bat. Negutegiaken deserrotze hori jaioterriak, heriotzak, desamodioak, egungo prekarietateak eta bizi baldintzak bultzatua dago. Ondorioz, pertsonaiek marrak egiten dituzte beren geografia pertsonaletan. Eskutitz bat bidaltzen die Omarrek bere bi lagunei, Emiri eta Dederi; Omar kartzelan dago, eta liburuan Emik eta Dedek eskutitz horri erantzunez egiten duten bidaia agertzen da. Autoz bata, Berlinetik; itsasontziz bestea, Bartzelonatik. Hori litzateke hari nagusia. Baina era berean bakoitzak duen deserrotzearen zergatiak ere azaltzen dira narrazioan zehar.

Eta zeintzuk dira deserrotzearen zergati horiek?
Arestian aipatutako arrazoiekin batera, beraien aiton-amonak. Omarren aitona naziek atxilotu zuten, eta bi urte eman zituen kontzentrazio gune batean. Dederena, berriz, Espainiako 36ko Gerraren ondorioz Frantziara ihes egindako errepublikarra da; eta Emirenak, II. Mundu Gerra ostean Europa altxatzen edo berreraikitzen lanean egon diren etorkinak dira. Eta hori, nolabait, odolean daramate hirurek.

Beste gertaera eta istorio asko ere aurki daitezke zure narrazioan.
Liburu korala da, bai. Eta istorioez gain, badira idazketa prozesuan nengoen bitartean egin ditudan gogoetak. Memoriari buruzko gogoeta, esate baterako. Hor, hiru pertsonaien memoria agertzen da, baina ez modu nostalgikoan ulertutako memoria; beraiek egiten dutena esperientziaren erreskate moduko bat da. Eta nik une horien erreskate moduko bat egiten dut, mikro istorioak azalduz. Liburuan bada ere denborari eta espazioari buruzko hausnarketa bat. Izan ere, denborak eta espazioak baldintzatu egiten dute gure sentsibilitatea. Gure pertzepzioaren arrazoi dira, eta haietako batean aldaketaren bat dagoenean gure pertzepzioa eta, ondorioz, gure bizitzan egoteko modua, aldatu egiten dira.

Bizitzaz gainera, heriotzak ere badu zurean tarterik franko...
Hildakoen irudimenak bizidunona ukitzen du. Banaezinak dira biak, ez da heriotzarik bizitzarik gabe, eta alderantziz. Literaturak ematen duen aukeraz baliatu naiz, hau da, heriotzak, heriotza gogorrak, heriotza esangaitz horiek maila poetiko batera eraman ditut. Horrek posible egin du liburuan heriotza etengabe azaltzea. Badago ere adiskidetasunari buruzko gogoeta bat, identitateaz eta jatorriaz harago sortzen den adiskidetasun horren aldeko apologia bat. Nire ustez, adiskidetasun horrek erritualetan oinarritutako politikak baino indar handiagoa izan dezake. Esango nuke edozertarako gai dela identitateen kate motzetik harago sortzen den adiskidetasun hori. Elkartze horrek esperientzien trukaketa bat posible egiten du, ondoezaren trukaketa ere bai. Bizi nahi bat sortzen du, eta bizi nahi hori, pentsamenduarekin, eta zentzu zabalean ulertutako maitasunarekin eta poesiarekin lotuta, bada, oso indartsua da.
Bestalde, liburuaren egiturak postmodernitatearen ezaugarriak baditu ere, ez da nobela postmodernoa. Ez da nihilista edo suntsitzailea. Denbora guztian hatsa eman diet pertsonaiei, nolabaiteko bizipoza.
Aurrekoekin batera, badago beste gai bat liburuan: Medusaren mitoa.

Zer egin duzu zuk mito horrekin?
Berreskuratu egin dut. Medusaren mitoak eragin handia izan du gure alegiazko munduan. Publizitatean, margoetan-eta, etengabe agertzen da Medusaren irudia. Mito klasikoak dio Medusa dela Gorgona ahizpetatik gazteena, hilkorra den bakarra. Perseok Medusarekin borrokatzen duenean, ezkutua erabiltzen du, eta Medusak bere itsustasuna ezkutuan islatua ikusterakoan, hil egiten da; orduan, Perseok mozten dio burua eta, geroztik, buru hori erabiltzen du bere etsaiak harri bihurtzeko. Hori dio irakurketa klasikoak. Baina badira beste asko Medusari buruz idatzi dutenak, Freud, Marx, Goethe, Nietzsche... Kastrazioaren mitoa ere hor dago. Hélène Cixous idazleak gizonezkoen kastrazioaren beldurraz idazten du Le rire de la Méduse saiakeran. Clarice Lispector idazlearen gaineko saiakera ere bada liburu hori, eta honakoa proposatzen du: ausardia behar dela logozentrismoa eta falozentrismoa gainditzeko, eta munduan ikusi nahi ez dugun hori ikusteko.

Mitoaren bertsio horri lotu al zara zu gehienbat?
Bai. Baina mitoaz gain, leku geografiko gisa ere agertzen da Negutegiak-en, nobelaren pasarte bat Gorgona izeneko uhartean gertatzen baita.

Erabili duzun formari buruz, zer diozu?
Jakina da forma dela idazleoi geratzen zaigun bilaketa bakarra, bestela dena esana dagoelako, dena idatzita. Eta formari dagokionez, nire ustez kontuan izan behar da edukiak eta formak bat egin behar dutela, forma edukia dela, eta edukia, forma. Orduan nik, fragmentazioaren bitartez, denboraren hari kronologikoa hautsiz eta esaldiren hari logikoari ere bueltak emanez, bilaketa bat egin dut denbora guztian. Eta oso kontziente egin dut aukeraketa hori, zeren, nire iritzian, fragmentazioa da gaurkoaz hitz egiteko modu bakarra. Gainera, fragmentazioak irakurleari parte hartzen uzten dio. Ez bakarrik liburuaren bukaera osatzen, baizik eta liburu guztian zehar narrazioan sartzen uzten dio, ez duzulako dena esaten, iradoki egiten duzulako. Eta horrekin batera, prozesua bera azpimarratzen du fragmentazioak. Hau da, adierazten du narrazioaren prozesua bera dela garrantzitsuena, ez emaitza. Ikasi duguna desikasi behar dugu, nolabait, idazterakoan.

Zure liburu honek ez du oso emaitza itxirik agertzen.
Prozesua bera izan da niretzat emaitza. Noraezeko liburua izan da, nahiz eta nik bukaera oso argi neukan. Bilatzen ari nintzen kondentsazioarekin eta hizkuntza poetikoarekin. Oso gustura sentitu naiz bilaketa horretan, bitartean denbora eta espazio berezi batean nengoelako, eta iruditzen zait hori liburuan islatzen dela. Aurreko liburuekin ere egoera hori bilatu izan dut, horrek uzten dizulako literaturan ezinbestekotzat jotzen dudan baldintza bat betetzen: bestea izatea, bestea bilakatzea. Bilakaera egon behar du. Azaltzen duzun istorioak ez du zure bizitzaren kontaketa hutsa izan behar, edo istorio pertsonal bat, edo errealitatearen imitazio hutsa. Nire ustetan, eta narraziogintzaz ari naiz, idazleak ez du dakiena erakutsi behar, ez dakienaren bila abiatu beharko luke. Horiek dira niri irakurle bezala interesatzen zaizkidan liburuak. Eta idazle bezala bilatzen dudan prozesua ere horixe da.


Azkenak
ANALISIA
Aznarrek lagundu diola Aitor Estebani?

Aitor Esteban izango da EAJko EBBko hurrengo lehendakaria eta jeltzaleek salduko dute horrela, zuzendaritza berrituta, buruzagitza berria prest dagoela alderdiaren berrikuntza prozesuarekin jarraitzeko.


Udaltzainen hizkuntza eskakizunen aurkako oldarraldia Donostian, Astigarragan eta Usurbilen

Donostiako Udalak 2024ko irailean helegitea jarri zuen, urte bereko urtarrilean epaileek bi udaltzainen B2 hizkuntza eskakizuna baliogabetu zutelako. EAEko Auzitegi Nagusiak helegitea ez du tramitera ere bideratuko, “kasaziorako interes objektiborik” ez dagoelako... [+]


“Mezu faxistak” zabaltzen dituen EHUko Arabako Campuseko irakaslea salatu du Ikamak

Gasteizko EHUko Farmazia Fakultateko irakasle batek sare sozialetan “mezu faxistak” zabaltzen dituela salatu du Ikama ikasle taldeak. Joan den irailean, EHUk Leioako Campuseko irakasle bat kanporatu zuen sare sozialetan zabaltzen zituen mezuengatik.


Raimundo el Canasterori babesa adierazi diote 230 musikarik, eta musikaren bidez boterea kritikatzea zilegi dela aldarrikatu dute

Belako, Chill Mafia, Eñaut Elorrieta, Fermin Muguruza, Ibil Bedi, J Martina, ØDEI, Olaia Inziarte, Nøgen eta Tatxers daude sinatzaileen artean. 237 musikariren zerrenda argitaratu dute.


'Itzal(iko) bagina'
Hemen gezurra nagusi

Itzal(iko) bagina
Taldea: Lokatz Loreak.
Aktoreak: Araitz Katarain, Janire Arrizabalaga eta Izaro Bilbao.
Zuzendaria: Iraitz Lizarraga.
Noiz: otsailaren 2an.
Non: Usurbilgo Sutegi aretoan.

-------------------------------------------------------
 
Bertsoa bertsolaritza,... [+]

Behe Bidasoako eraso faxistak eta Devenir Europeo

Eraso faxistak, xenofoboak edo homofoboak gero eta ugariagoak dira Euskal Herrian ere, eta kezka barreiatu da han-hemenka. Behe Bidasoa da eraso horiek pairatzen dituen eremuetakoa, eta hor, zehazki, eraso edota ekintza gehienak Devenir Europeo (Europaren bilakaera) izeneko... [+]


Argitaratu gabeko 36ko gerrako bideoak eskura jarri ditu Los Angelesko Unibertsitateak

Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.


2025-02-07 | Aiaraldea
Amurrioko Udal Gobernuari entregatu dizkiete Aiaraldea Komunikabidearen dirulaguntza berrezartzearen aldeko 1.700 herritar eta eragileen atxikimenduak

Komunikabideko hainbat langile eta bazkide bertaratu ziren duela astebete Amurrioko Udaleko plenora, dirulaguntza bigarren urtez ezabatu dela salatzeko. Txerra Molinuevo alkateak ez zuen inolako erantzunik eman.


Erorien Monumentuko sinbologia faxista duten elementuak kentzeko eta interpretazio zentroa sortzeko lege proposamena aurkeztu dute

PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.


2025-02-07 | Gedar
Txantreako Eunate ikastetxeko irakasle erasotzaileak alde egitea lortu dute ikasleek

Iruñerriko IAk azaldu duenez, irakasle horrek ikasleak sexualizatu eta bortxaketak justifikatu zituen. Aurreko ostiralean eserialdi bat egin zuten eta sinadura bilketa bat izan dute martxan, irakaslea botatzeko.


2025-02-07 | Uriola.eus
Bi gizonek eraso homofobikoa salatu dute Bilbon

Lauzpabost pertsonak osatutako talde batek jo egin zituzten baita irain homofoboak egin ere.


2025-02-07 | Euskal Irratiak
Ximun Fuchs
“Euskal irainak baitezpadakoak zaizkigu, elbarritu emozionalak ez gaitezen izan”

Le Tampographe Sardon enpresak salgai ezarria du 24 laidoko zigilu-kutxa. Sarean eskuragarri da. Ximun Fuchs aktoreak du hautaketa lana egin, irainak "lan tresna" baitira beretzat.


Aktibismoan osasun mentala zaintzeko zenbait tresna

Aktibisten ezinegonak bildu, eta horiek kolektiboki lantzeko gida bat sortu dute zenbait aktibistek. Besteak beste, estresa, beldurra, frustrazioa eta nekea landu dituzte.


Eguneraketa berriak daude