ARGIA.eus

Egin ARGIAkoa
Oparitu ARGIA
Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia
astelehena 2025eko martxoaren 10ean

Agenda 22

Andoni Egaña
2021eko uztailaren 23an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Zenbat gara?

Euskobarometroak bertsozaletasuna neurtu du. Neurgailuari izena eman zionak ez luke aski purgatorioarekin. Garuna behintzat ez zuen gehiegi zukutu. Euskal sena dario izenari. Kontuak kontu, gehiago fio naiz nire barometro txikiaz beste handi eta zientifiko honetaz baino. Badakit bertsozaleak ezagutzen ditudala eta ez direnak ez; garenetik neurtzen dut eta izan daiteke hori itsukeriarako bide. Baina azken hilabetean garena zehatz-mehatz neurtzeko gai naiz, neuretxotik. Zegamako jaialdian laurehun entzule izan genituen gutxi-gehiago. Garai gloriosenetan baino berrehun gutxiago eta azken urte zikoitzetan baino berrehun gehiago hor nonbait. Bergaran, erramu-zapatuz, hirurehun bat izango ziren gure bertsoak entzutera joanak. Hondarribian, Aberri Egunez, urteroko jende multzoa pilatu zen Udaletxearen aurrean eguerdiko hamabietan. Aurten, segur aski, sekula baino turista gehiago, ikaratu ere gutxiago ikararazten omen ditugu eta. Aulestian taberna mukuru bete zen gure esperimentuaren emaitzak ikus-entzutera. Zumaian ere bai zinema aretoa San Telmoetan, urtero bezalatsu. Legazpin ere laurehun-bostehun lagun izango ziren, eta Tolosan sahararren alde egin genuen jaialdian mila eta bostehun. Hori da nire barometroak dioena. Jakitun naiz gainera, nirea ez dela bertsolaritza neurtzeko barometro bakarra. Bertsolari asko eta asko dabilela bestelako zirkuituetan...



Eguna eta ordua

Erronkan ari naizela dirudi, baina ez da, hurrik ere, nire asmoa. Kultur-ekitaldi potolo-antzekoak ze egunetan eta ordu-modutan ipini beti izan da buruhauste antolatzaileentzat. Bertso-jaialdiei dagokienez, orain hogeita hamar-berrogei urte ez ziren gutxi igande eguartean burutzen ziren jaialdiak, mezetako irteerako jendearen emanaz baliatuz. Igande eguarteak beste zerbaiterako zirela -lotarako, mendirako edo hondartzarako, bermuterako- eta duela hamabost edo hogei urte igande arratsaldetan antolatzen ziren jaialdi asko. Baserritik bizi zirenentzat ordu egokia zen arratsaldeko bostetakoa. Siestatxoa egin, bertsoak entzun, eta etxera itzuli ganadu-jatenak eta gainerakoak egitera. Larunbata gauak nagusitu ziren ondoren, bertsozaletasuna nabarmen gaztetu zenean. Orain ez dakigu... Hainbeste konplikatu da gure gizarte hau! Barometroak ikaragarri lagunduko liguke zifra orokorrak xehetu eta ze adin-taldetakoak, ze lanbidetakoak, non bizi direnak... ditugun bertsozale argituko baligu.



Neurgailu txarra

Neure buruaz ari naiz. Ez dut balio euskal gizartearen nondik norakoak neurtzeko. "Famosoa izatea", haurrak hainbeste kezkatu eta kitzikatzen dituen zera hori, distortsio bide da beti ere. Zeuk nahi ez duzula. Lehengoan, aita bat sumatu nuen urrutira bere umeari errietan. "Te he dicho que no metas los pies en los charcos, coño! Cuantas veces te lo he de repetir?". Niregana hurbildu ahala, nik bera ez bezala berak ezagutu egin ninduen ni. Gozoxeago eta askoz euskarazago eman zion haurrari agindua. "Benga, Jokin, eman eskua aitatxori!". Niretzat, euskal gizartearen ehuneko laurogeita hamarra euskaraz mintzo da.



Ibilgailua neurgailu

Unibertsitatean ere egin dugu bertsotan apirilean zehar. Deustukoan izan ginen Amets Arzallus eta biok. Askotan esan izan da azkenaldian, eta arrazoi osoz gainera, eskolari gehiegi eskatzen zaiola egungo gizartean. Sexu-heziketa eskolaren esku; bide-heziketa ere bai. Hizkuntza transmisioa eskolaren gain; baita hezkuntza ere, jakina. "Aparkaleku" bihurtu ditugu eskolak guraso zabarrok. Unibertsitatean horrexek harritu ninduen gehien: aparkalekuak. Lepo zegoen. Ez ziren auto guztiak irakasleenak noski. Asko eta asko ikasleenak ziren. Gure gizartearen benetako barometroa Campusetako aparkalekuetan datza.



Termometroa

Ez hotz eta ez epel. Bero sumatu genuen sahararrekiko elkartasuna eta adiskidantza neurtzen dituen merkuriorik gabeko hari hori. Tolosan egin genuen bat hitzarekin jolasean. Jolasa oso gauza serioa dela frogatuz, gai-jartzaileak ariketa-modu berri bat proposatu zigun: "i" bokala erabili gabe egin behar genuen bertsotan zortzi bertsolariok. Hanka sartu ahala atzera erretiratu behar genuen bakar bat geratu arte. Ez da lantegi samurra, mihiak edozein unetan egiten baitu labain. Jendeak ongi pasa zuen eta guk ere bai. Baina askatasuna murrizten duen orok sortzen du erraietan mendeku txiki bat hartzeko joera, jolasean bada ere. Horregatik bota nuen azken agurrean "...irrintzitik irrintzira". Zortzi silabatan zazpi "i". Ez da marka txarra baina hobetu daiteke. Bada euskaraz hitz bat, zazpi silabatan zazpi "i" pilatzen dituena. Zuen esku uzten dut aurkitze lana. Hartara, hilabete barru-edo, kale kantoian edo taberna zokoan erantzunarekin datorkidan jende kopuruaren arabera neurtuko dut nire artikuluska hauek baduten irakurlerik edo ez.



Urrutira gabe

Irakurzaletasunaren gora-beherak neurtzeko ez daukat ordea urrutira jo beharrik. Etxean gertatua da. Aste santuko oporrak ari zitzaizkien kondartzen umeei. Eskolako lanak amaitu samarrak zituen gure semeak baina liburu bat irakurtzea falta zitzaion. Berez joerarik ez eta bazkalondoan ama hasi zitzaion agindua ematen.

- Irakurri beharko duzu ba, liburua...
- Bai, bai. Geroxeago hasiko naiz.

Handik ordu erdira berriz lehengo erretolika:

- Hasi liburua irakurtzen, arratsaldea aurrera doa eta.
- Bai, bai... segituan noa gelara...

Bostak aldera amak azken abisua eman zion.

- Hasi zaitez liburua irakurtzen behingoz! Ni orain banoa...
- Nora zoaz, ama?
- Dentistarengana.

Eta umeari barru barrutik irten zitzaion:

- Ah! Ni ere bai!

Ez irakurtzearren prest zegoen dentistari bisita egiteko. Gure garaietan dentista beldurraren paradigma zen. Eta irakurtzea gozamenarena. Ez nuen asko usteko gauzak hainbeste aldatu direnik.

ASTEKARIA
2040. zenbakia
2006ko maiatzaren 14a
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
“Gazteon ahots kritikoa entzunarazi nahi dugu, txapelketaren formak determinatu gabe”
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#2
Gasteizko greben bideo ezezagunak aurkitu ditu Martxoak 3 elkarteak Erresuma Batuko artxibo batean
Zigor Olabarria Oleaga
#3
Seme-alabak berandu izatearen ajeak
Mikel Garcia Idiakez
#4
Lagunak, adiskideak eta beste hainbat etsai
Gorka Bereziartua
#5
C2ko ikasleei eskerrak
Arkaitz Zarraga Azumendi
Azoka
Azkenak
2025-03-10 | Zigor Olabarria Oleaga
Gasteizko greben bideo ezezagunak aurkitu ditu Martxoak 3 elkarteak Erresuma Batuko artxibo batean

Hiru bideo dira (albiste barruan ikusgai). Batak jasotzen du, grebak antolatzea leporatuta, Carabanchelen espetxeratu zituzten Jesús Fernandez Naves, Imanol Olabarria eta Juanjo San Sebastián langileak espetxetik atera ziren unea, 1976ko abuztuan. Beste biak Martxoak... [+]

2025-03-10 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea
'Gaztetxeak Bertsotan'
“Gazteon ahots kritikoa entzunarazi nahi dugu, txapelketaren formak determinatu gabe”

Asteburu honetan hasiko da Gaztetxeak Bertsotan egitasmo berria, Itsasun, eta zazpi kanporaketa izango ditu Euskal Herriko ondorengo hauetan: Hernanin, Mutrikun, Altsasun, Bilboko 7katun eta Gasteizen. Iragartzeko dago oraindik finala. Sariketa berezia izango da: 24 gaztez... [+]

2025-03-10 | June Fernández
Celeste Agüero
“Manifestu politiko bat bezain indartsuak dira nirekin daramatzadan kantak eta olerkiak”

Martxoaren 8a Getxo bere bizitokian igaro du: kumbia dekolonial eta antiarrazista topaketa antolatu du Algortako Herriko Tabernan, Abianen, Hija del Nopal DJrekin batera.

Argentinatik Getxora migratu zen Celeste Agüero, kantutegi herrikoi batekin eta poesia xuxurlatzeko... [+]

2025-03-10 | ARGIA
Badator Bizi Baratzea Orria, ARGIAren aldizkari berri eta berezia

Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]

2025-03-10 | Goiuri Alberdi | Aintzira Oñederra
Elkarte eta kooperatiba agroekologikoen des-finantziazio mekanismoak

Euskal Herri mailan txikitik handira agroekologia sustatzen duten zenbait elkarte eta kooperatiba ataka larrian daude, finantziazio iturriak bertan behera geratu ostean. Erakunde publikoetatik, berriz, elikadura negozio gisa ikusten duten proiektuen aldeko apustu irmoa nabari... [+]

2025-03-10 | Nerea Pagaldai Agiriano
Zata arrunta
Ahuntzak gustuko omen dituen gautxoria

Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]

2025-03-10 | Jakoba Errekondo
Loratu ala hil. Loratu eta hil

Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.

2025-03-10 | Garazi Zabaleta
Bordaxaki
Euskal txerriak hazteko eta eraldatzeko proiektu txikia Nafarroako Pirinioan

Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]

2025-03-09 | Kanaldude
Herriko bozak
MULTIMEDIA - Antzezlana
2025-03-08 | ARGIA
ARGAZKI GALERIA
Mugimendu Feminista: “Faxismoaren kontra, ausardia eta aliantza feministez armaturik gaude”

Mugimendu feministak manifestazioak egin ditu goizean Donostian, Gasteizen eta Iruñean eta arratsaldean Baionan eta Bilbon. Oinarrizko irakurketa partekatu dute, eta horri gehitu diote hiri bakoitzean bertako problematika, eragile eta ekimenen erreferentzia.

2025-03-08 | ARGIA
Bilgune Feminista
“Feminismoa da heldulekurik argiena desio dugun Euskal Herrirako”

Bilgune Feministak Heldulekuak argi, Euskal Herria feminista leloa baliatu du M8an, azpimarratzeko feminismoak ematen dituela “datorrenari aurre egiteko tresnak”, eta gogorarazteko faxismoaren gorakadaren testuinguru hau helduleku horretatik irakurri eta borrokatu... [+]

2025-03-07 | Beranduegi
5x13: Tolosako pikolo buenorroak
MULTIMEDIA - Beranduegi
2025-03-07 | Tomas Elortza Ugarte
Iruña-Veleia: epaiketatik bost urtera

Otsailean bost urte bete dira Iruña-Veleiako epaiketatik, baina oraindik hainbat pasarte ezezagunak dira.

11 urteko gurutze-bidea. Arabako Foru Aldundiak (AFA) kereila jarri zuenetik epaiketa burutzera 11 urte luze pasa ziren. Luzatzen den justizia ez dela justizia, dio... [+]

2025-03-07 | Leire Mihura Habans
Superwoman

MAITE: (biharko eguna antolatzen bere buruaren baitan) Jaiki, gosaldu, bazkaria prestatu, arropa garbitu, etxea garbitu, gizon hori jaiki, seme-alabak jaiki, hiru horien gosaria prestatu, haiek agurtu, erosketak egin, lanera joan, seme-alabak eskolatik jaso, merienda eman,... [+]

2025-03-07 | Xabier Letona Biteri
Espainiako Sustapen Ministerioa: “Ez dakigu Ezkioko lotunea oso bideragarria den”

Josu Estarrona EH Bilduko Arabako senatariak egindako galderari erantzun dio Espainiako Sustapen Ministerioak, eta hor berretsi du Ezkioko aukera zailtasunez beteta dagoela.

Eguneraketa berriak daude