Agenda 22


2021eko uztailaren 23an

Zenbat gara?

Euskobarometroak bertsozaletasuna neurtu du. Neurgailuari izena eman zionak ez luke aski purgatorioarekin. Garuna behintzat ez zuen gehiegi zukutu. Euskal sena dario izenari. Kontuak kontu, gehiago fio naiz nire barometro txikiaz beste handi eta zientifiko honetaz baino. Badakit bertsozaleak ezagutzen ditudala eta ez direnak ez; garenetik neurtzen dut eta izan daiteke hori itsukeriarako bide. Baina azken hilabetean garena zehatz-mehatz neurtzeko gai naiz, neuretxotik. Zegamako jaialdian laurehun entzule izan genituen gutxi-gehiago. Garai gloriosenetan baino berrehun gutxiago eta azken urte zikoitzetan baino berrehun gehiago hor nonbait. Bergaran, erramu-zapatuz, hirurehun bat izango ziren gure bertsoak entzutera joanak. Hondarribian, Aberri Egunez, urteroko jende multzoa pilatu zen Udaletxearen aurrean eguerdiko hamabietan. Aurten, segur aski, sekula baino turista gehiago, ikaratu ere gutxiago ikararazten omen ditugu eta. Aulestian taberna mukuru bete zen gure esperimentuaren emaitzak ikus-entzutera. Zumaian ere bai zinema aretoa San Telmoetan, urtero bezalatsu. Legazpin ere laurehun-bostehun lagun izango ziren, eta Tolosan sahararren alde egin genuen jaialdian mila eta bostehun. Hori da nire barometroak dioena. Jakitun naiz gainera, nirea ez dela bertsolaritza neurtzeko barometro bakarra. Bertsolari asko eta asko dabilela bestelako zirkuituetan...



Eguna eta ordua

Erronkan ari naizela dirudi, baina ez da, hurrik ere, nire asmoa. Kultur-ekitaldi potolo-antzekoak ze egunetan eta ordu-modutan ipini beti izan da buruhauste antolatzaileentzat. Bertso-jaialdiei dagokienez, orain hogeita hamar-berrogei urte ez ziren gutxi igande eguartean burutzen ziren jaialdiak, mezetako irteerako jendearen emanaz baliatuz. Igande eguarteak beste zerbaiterako zirela -lotarako, mendirako edo hondartzarako, bermuterako- eta duela hamabost edo hogei urte igande arratsaldetan antolatzen ziren jaialdi asko. Baserritik bizi zirenentzat ordu egokia zen arratsaldeko bostetakoa. Siestatxoa egin, bertsoak entzun, eta etxera itzuli ganadu-jatenak eta gainerakoak egitera. Larunbata gauak nagusitu ziren ondoren, bertsozaletasuna nabarmen gaztetu zenean. Orain ez dakigu... Hainbeste konplikatu da gure gizarte hau! Barometroak ikaragarri lagunduko liguke zifra orokorrak xehetu eta ze adin-taldetakoak, ze lanbidetakoak, non bizi direnak... ditugun bertsozale argituko baligu.



Neurgailu txarra

Neure buruaz ari naiz. Ez dut balio euskal gizartearen nondik norakoak neurtzeko. "Famosoa izatea", haurrak hainbeste kezkatu eta kitzikatzen dituen zera hori, distortsio bide da beti ere. Zeuk nahi ez duzula. Lehengoan, aita bat sumatu nuen urrutira bere umeari errietan. "Te he dicho que no metas los pies en los charcos, coño! Cuantas veces te lo he de repetir?". Niregana hurbildu ahala, nik bera ez bezala berak ezagutu egin ninduen ni. Gozoxeago eta askoz euskarazago eman zion haurrari agindua. "Benga, Jokin, eman eskua aitatxori!". Niretzat, euskal gizartearen ehuneko laurogeita hamarra euskaraz mintzo da.



Ibilgailua neurgailu

Unibertsitatean ere egin dugu bertsotan apirilean zehar. Deustukoan izan ginen Amets Arzallus eta biok. Askotan esan izan da azkenaldian, eta arrazoi osoz gainera, eskolari gehiegi eskatzen zaiola egungo gizartean. Sexu-heziketa eskolaren esku; bide-heziketa ere bai. Hizkuntza transmisioa eskolaren gain; baita hezkuntza ere, jakina. "Aparkaleku" bihurtu ditugu eskolak guraso zabarrok. Unibertsitatean horrexek harritu ninduen gehien: aparkalekuak. Lepo zegoen. Ez ziren auto guztiak irakasleenak noski. Asko eta asko ikasleenak ziren. Gure gizartearen benetako barometroa Campusetako aparkalekuetan datza.



Termometroa

Ez hotz eta ez epel. Bero sumatu genuen sahararrekiko elkartasuna eta adiskidantza neurtzen dituen merkuriorik gabeko hari hori. Tolosan egin genuen bat hitzarekin jolasean. Jolasa oso gauza serioa dela frogatuz, gai-jartzaileak ariketa-modu berri bat proposatu zigun: "i" bokala erabili gabe egin behar genuen bertsotan zortzi bertsolariok. Hanka sartu ahala atzera erretiratu behar genuen bakar bat geratu arte. Ez da lantegi samurra, mihiak edozein unetan egiten baitu labain. Jendeak ongi pasa zuen eta guk ere bai. Baina askatasuna murrizten duen orok sortzen du erraietan mendeku txiki bat hartzeko joera, jolasean bada ere. Horregatik bota nuen azken agurrean "...irrintzitik irrintzira". Zortzi silabatan zazpi "i". Ez da marka txarra baina hobetu daiteke. Bada euskaraz hitz bat, zazpi silabatan zazpi "i" pilatzen dituena. Zuen esku uzten dut aurkitze lana. Hartara, hilabete barru-edo, kale kantoian edo taberna zokoan erantzunarekin datorkidan jende kopuruaren arabera neurtuko dut nire artikuluska hauek baduten irakurlerik edo ez.



Urrutira gabe

Irakurzaletasunaren gora-beherak neurtzeko ez daukat ordea urrutira jo beharrik. Etxean gertatua da. Aste santuko oporrak ari zitzaizkien kondartzen umeei. Eskolako lanak amaitu samarrak zituen gure semeak baina liburu bat irakurtzea falta zitzaion. Berez joerarik ez eta bazkalondoan ama hasi zitzaion agindua ematen.

- Irakurri beharko duzu ba, liburua...
- Bai, bai. Geroxeago hasiko naiz.

Handik ordu erdira berriz lehengo erretolika:

- Hasi liburua irakurtzen, arratsaldea aurrera doa eta.
- Bai, bai... segituan noa gelara...

Bostak aldera amak azken abisua eman zion.

- Hasi zaitez liburua irakurtzen behingoz! Ni orain banoa...
- Nora zoaz, ama?
- Dentistarengana.

Eta umeari barru barrutik irten zitzaion:

- Ah! Ni ere bai!

Ez irakurtzearren prest zegoen dentistari bisita egiteko. Gure garaietan dentista beldurraren paradigma zen. Eta irakurtzea gozamenarena. Ez nuen asko usteko gauzak hainbeste aldatu direnik.


Azkenak
Euskal preso politikoei espetxe politika arrunta aplikatzeko eskatu dio Sarek Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Giza Eskubideen Sailari

"Jarrera proaktiboagoa" eskatu dio Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sail berriari Sarek, abuztuaren 20an egindako prentsaurrekoan. Espetxeetako normalizazioa "oraindik urruti" dagoela salatu dute, ikusita 148 presoetatik "ehun preso baino gehiago" egon... [+]


Energia-enpresa nagusiek biodibertsitateari eragindako kalteen %47 ezkutatzen dute, EHUren ikerketa baten arabera

"Irudia zuritzeko" estrategiak erabiltzen dituzte energia arloko enpresa nagusiek. Ekintza positiboak azpimarratu eta inpaktu negatiboa "estaltzen" dutela ondorioztatu du ikerketan parte hartu duen EHUko doktoregai Goizeder Blancok.


2024-08-21 | ARGIA
Udaltzaingoak kaleko saltzaileekin duen “jarrera oldarkor eta bortitza” salatu dute Bilboko konpartsakideek

Udaltzaingoaren azken egunotako "gehiegikerien" aurrean, Bilboko Konpartsen Federazioak elkartasuna adierazi die manteroen kolektiboko lagunei, Areatzan egindako elkarretaratzean.


Eneko Etxeberria: “Hitz bakarrean, inpunitatea bilatzen du Gobernuak”

Maiatzaren 30ean Nafarroako Gobernuak zenbait biktimaren aitortza egin zuen eta senitartekoek Sekretu Ofizialen Legea bertan behera uzteko eskatu zuten. Horien artean, Mikel Zabalza eta Mikel Arregiren familiak. ‘Naparraren’ anaiak ere egina du eskaera hori. Eneko... [+]


AEBek diote Israelek onartu duela “trantsizio proposamena”, baina Hamasek kritikatu du baldintzak aldatu dituztela

Hamasek salatu du talde islamistak aurretik onartutako akordio proposamenetan Israelgo lehen ministro Netanyahuk baldintza berriak jarri dituela. Iran su-etenaren alde agertu da, baina Israel “zigortzeko eskubidea” aipatu dute, uztailaren 31n Hamaseko buruzagi Ismail... [+]


Emazteari eraso zion ertzainak tratu txarrak ea lehenagotik ematen zizkion ikertzen ari da Fiskaltza

Ertzaina emakume bezala erregistratu zen Trans Legearen bitartez, baina inori ez zion aldaketaren berri eman. Fiskaltzak uste du indarkeria matxista leporatzetik libratzeko asmoarekin aldatu zuela sexuz.


Kongok espero du tximino baztangari aurre egiteko adina txerto emango dizkiola Mendebaldeak

Kongoko Errepublika Demokratikoa ari da gehien jasaten tximino baztanga edo mpox-en epidemia. Urtea hasi zenetik 16.700 kasu atzeman dituzte, eta ia 600 pertsona zendu dira herrialdean; gehien-gehienak, haurrak.


Hainbat gizon atxilotu dituzte asteburuan indarkeria matxistagatik

Tuteran 30 urteko gizon bati 23 urteko bikotekideari erasotzea leporatu diote, eta Ondarroan 31 urteko gizon bati lankide bati ukituak egitea, herriko osasun etxean. Bilboko jaietan bi sexu eraso salatu dituzte, eta Donostian 20 urteko gizon bat atxilotu dute, hiriaren... [+]


2024-08-20 | ARGIA
Osakidetzan tratamenduari ekin nahi dioten transek psikiatriatik pasa behar dutela salatu dute

Hainbat kolektibok salatu du Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean arreta jasotzen duten transei lehen harrera psikiatrikoko profesionalek egiten dietela, horrek transak patologizatzen dituela eta harrera endokrinoak egin beharko lukeela. Harrera endokrinoak... [+]


2024-08-20 | Euskal Irratiak
Bigarren etxebizitzen kontrako aldarria entzun da Miarritzen

Etxebizitzen %20 baino gehiago jadanik bigarren etxebizitzak dira Ipar Euskal Herrian. Larrialdi klimatikoaz sentsibilizatzeko lau hilabetez, Nantesetik abiatu Alternatiba txirrindula itzulia, kostaldean zen aste buruan.


Eguneraketa berriak daude