Etxean ikusia genuen, duela bost urteko mapa batean, bazela Yugo ermitaren ondotik bide bat. Ideala Bardeetan oinez lasaiki ibiltzeko. Pentsatu eta egin: xendrari jarraikiz joan gara, ermita baino beheitiago, erregebide bazterrean den kartel turistikoari so egin gabe. Eguerdi ingurua. Familiak heltzen ari pinudien artean igandearen iragateko. Haurrak baloiari ostikoka. Bi hegoamerikar emazte autolekuaren puntan ezkerretik diren parrilla lekuei hurbil jarriak, trunko baten gainean.

4x4endako eta BTTendako moldatua den harri kozkorrezko bidean hasi gara oinez. Bide bazterra, eta inguruko mendixkak estaltzen dituzten erromero eta xarbota-basa buketek Bardeetako basamortuan, mantxa berde, blu-ubelak egiten dituzte. Gainera, berrikitan euria egina duelakotz, putzu arinak badira nonahi. Egia erran, haur denboran aitaren Citroën, 2 CV hartan udako bero saminenean kurutzatzen genituen Bardeak ditut nik ene baitan: bero kiskalgarria, kolore horailak. Aldi honetan, ene oroitzan ez bezala, erromeroa eta xarbota-basa lorean dira.

Bidea badoa kurri aitzina. Urrunean, nondik heldu den ez dakidala, burdinezko asotsa. Lehenik bizpahiru ukaldi motz, gero irristatze luze bat. Edo alderantziz. Hurbileko nekazari etxe batetik heldu datekeen azantza. Asotsa hurbilduz bezala, handituz doa. Bat-batean, burdin-sare berde handi batek hesten digu zerumuga. Bi metro gora bederen den hesia. Kilometro anitz luzekoa. Ohar zaitezke badoala eskuinetik diren alor idorretan barrena, beheiti. Hesi berdearen perimetroan, egoitzak, aintzira, eta zirkoen iduriko oihalezko kanpamendu bat edo bi. Kamioak ere ikus eta entzun daitezke, han barrenean badabiltzala burrunbaka. Jendeak gibeleko karroan badaramatzate. Beheitiago oraino, auto lerrokadak. Besta ote barne horretan? Kazike nafar baten etxaldea ote? Zergatik bertzela horrelako hesia? Ezkerrera goaz Bardeetako kasko eta larrainei buruz, beti gure bideari jarraikiz. Ordea, zerradura berdeak ere gure bide bera hartzen du, suge berde bat iduri, maldan gora, maldan behera joanez. Urrundu nahi izanez ere, ez daiteke hesiaren ahazteko modurik aurki. Libertatea kendu balidate bezala sendi naiz. Trabatua eta aldi berean indarrik gabe. Nabarmena da hesi berde horrek mugatzen duen eremua ez dela, uste genuen bezala, kazike baten etxalde handia. Burdin zerradura ikaragarriari hurbil diren bi largabista luzeak ez direla eremuaren zaintzeko bideo-kamarak; berinak dituen etxe piramidala ez dela miradora… Asotsaren iturria ere begi bistan dugu: wind-gaugeen idurikoa den makina altu batek badaramatza jarleku luze batean jarriak diren jendeak goiti eta beheiti. Neurkada ezberdinetan. Ferietan bezala. Jende helduak denak. Burdin-sare berdearen gibeletik ikusten ditut, hor barrenean, irriz eta garrasika ari, makina tipuski beheitiraino jaisten delarik. Josteta-parke bat da hor, kadena berdearen bertzaldean. Dudarik gabe. Haurrak ere ikus daitezke txorizoen iduriko globo luzeak eskuetan, gurasoen ondoan... flash bat badut: makina herdoildua ikusten dut, gasolinik gabe direlakotz kamioiak geldituak, parkea suntsitua. Bushek Iran atakatu baitu eta petrolio krisialdi gaitza baita okzidente osoan... Berriz nereganatzen naiz. Itzultzen gara gibelera. Bardeetan bertze bide batetik sartuko gara. Emazte bat oinez kurutzatzen dugu. Parke hori zer den? "Senda viva dateke!". Berak ez duela ikusia. Zoo bat ere badela. Erraten diot ez ote litzatekeen "Senda muerta" deitu behar, bizia den xendra burdin-zerraduraren kanpotik doana delakotz! Dio andreak bertze horrelako parke bat eraiki gogo dutela "para distraer a la gente", Irati aldean. Bera Aoizen bizi dela, Itoizko urtegiaren azpian. Ikaraz. Urtegiaren alderdi bat hasia delakotz kurrinkaka. Herria bitan banatua dela. Bai manifestaldia izan dela berrikitan baina jendea aspertua dela hainbertze urte alferrik protestatzen: "...de todos modos hacen lo que les da la gana".