Ihesi: Saien balkoitik Bi Haizpera begira


2021eko uztailaren 16an
Iruñea Donostiarekin (a-15) eta Gasteizekin (N-240) lotzen duen bidegurutzean dago Irurtzun. Kotxea herrian bertan utzi, eta Trinitate kalean gora eginez, Plazaolako trenbide zaharra hartzen zuen lautada izango dugu abiapuntua. Iturria, zubia eta beilatokia ezkerrera utzi, eta ur depositoa eskuinera dugula, mendian sartuko gara, zuhaixken artean nabarmen ageri den langa zeharkatuta. Berehala ikusiko dugu gure norabidea markatzen duen seinalea (PR NA 132): Saien Balkoia, 1.025 metrora duguna. Seinaleari kasu eginaz eskuinera joko dugu, beraz.

Aldapa hasia dela, hurrengo seinaleak ezkerrera bidaliko gaitu, jada 640 metro besterik falta ez zaizkigula ohartaraziz. Eskuinera jota Trinitate Ermitara iritsiko ginateke. Aldapan gora goaz, tarteka hankei atseden emateko begirada atzera botaz, Irurtzun han behean uzten dugula ziurtatzeko.

Zaldiak ditugu bidelagun eta zortea ere bai, aurten lehenengo aldiz ku-ku, ku-ku... entzutea egokitu baitzaigu -beharbada sol-fa, beharbada sol-mi-. Eskuak poltsikora eraman ditugu, bakeroek pistolara bezain azkar, aurten diruz armaturik egongo garen ikusteko.

Egurrezko langa pasa eta berehala izango gara Saien Balkoian.


Saien Balkoia

Irurtzundik begiratuta eskuineko haitzaren gailurrera iristean, bidetik apur bat aterako gara ezkerrera, balkoitik saien begirada eskuratzeko. Maparen arabera bi haitzetan altuena omen (779 metro), baina beti parekoari izaten zaion inbidiaz-edo, aurrean dugun ezkerreko haitzak altuagoa dirudi. Bertatik Aralar eta Urbasa mendikateen ikuspegi paregabea dugu.


Harizti laiotzean behera

Bidera itzuli eta goroldioz jantzitako hariztian behera joango zaizkigu hankak, orbel artean geratu ezin ditugula. Kurbak jarraiki Plazaolako trenbide zaharrera irtengo gara, A-15 errepidea Bi Haizpe artera sartzen den puntura. Langa urdina zeharkatu eta ezkerrera egingo dugu, tunelaren ahora.


Bi tunel Irurtzunerako

Tunelera sartu aurretik begiratu diogu eskuinera dugun Haizpeari, eta burua saiez josita ikusi diogu. Kortejurako garaia omen, elkarren inguruan jiraka dabiltza.

Fresko dago tunelaren barruan eta oihartzunak kantu eta ahozko jolasei eman die bide. Aurrera jo dugu, eta ezin izan dugu bigarren tunela zeharkatu, eroria dago-eta. Beraz, eskuineko aldetik igoko dugu tunelak zulatutako muinoa. Dena lokaztuta dago, eta gaurko lantegirik zailenak honek jarri dizkigu: makila, zuhaiska, eta ia osinei ere heldu behar izan diegu.

Goian argindar zutabe batekin egin dugu topo, eta ezkerrera jo dugu. Aurreraxeago lau bide batzen dituen gurutzean, aurrera doan eskuinekoa hartu dugu eta marka berde-txuriei jarraiki, langa zeharkatu dugu.

Maldan behera jaitsiko gara, eroritako tunelaren beste aldera iritsi arte. Zelai eta etxe artean, berriro trenbide zaharrera iritsiko gara, ibilbidea hasterakoan ezkerrera utzi dugun zubipetik pasatuko garelarik.

Plazaolako trenbidea
Plazaolako (Nafarroa) meategietako burdina Andoainera (Gipuzkoa) eramateko sortu zen trenbide hau, XX. mende hasieran. 1914an bidaiariak eramaten hasi zen, Iruñetik Donostiaraino, eta horrek sekulako truke komertzial eta kulturala ekarri zuen. Irurtzunen ere geltokia izaki, oso azoka garrantzitsua izan zuen. 1953ko uholdeek geldiarazi zuten trena baina 1994. urtean Plazaola Partzuergoa sortu zen, trenbide zaharra Natur Bidea bihurtzeko. Egun Gipuzkoako mugatik Mugirora arteko bidea berreskuratuta dago (19 kilometro) eta Mugiro-Irurtzun artekoa txukuntzea da hurrengo proiektua.

Sai arreak, familia berdinzalea
Gyps fulvus-ak hegotik hegora 2,6 metro neurtu ditzake. Egun osoa pasatzen du airean zintzilik planeatzen: apenas mugitzen dituen hegoak, eta altura irabazteko isatsa mugitzea aski du. Zeru gainetan egoten da, inork ikusten ez duela, eta bat-batean behera jotzen du, hegoak erdi bilduta. Atzetik jarraituko diete taldekideek. Begiz joa zeukan haratustelera iristean lotsati portatuko da, baina behin puskari heltzean, mokoz eta hatzaparrez defendatuko du ahalik zatirik handiena.

Abendutik apirilera ernaltzen dira sai arreak. Harrak kortejatu eta emearekin batera hegan egin ondoren, elkarrekin eraikitzen dute habia, makila, lasto eta ilez. Urtarrila bukaeran jarri eta arrautza bakarra inkubatzen dute 52 egunez. Zaintza partekatzen dute nola harrek hala emeek, 24 edo 48 orduko txandak eginaz. Kumea uztail edo abuztuan joango da etxetik, behar bada gurasoengandik urrun bere bizitzari ekiteko.

Bi Haizpe, pasabide eta defentsa
Kareharrizko bi haitzak defentsarako horma sendoak ditu Irurtzunek. Harritzar hauek 1429-1430ean Gaztelaren kontrako gerra bizi izan zuten, eta euren tartetik beste hainbeste pertsonaia pasatzen ikusi zituzten, hala nola Albako Dukea 1512an, Gaztelako tropekin Iruñea hartzera zihoazela; edo 1521ean Loiolako Inazio Donea, hanka arrastaka Azpeitira bidean.


Azkenak
Ertzain bat atxilotu dute homizidio saiakera egotzita, lan orduetatik kanpo hiru pertsonari tiro egiteagatik

Ertzaintzak ertzain bat atxilotu du, hiru pertsona hiltzen saiatzea egotzita. Agentea lan orduetatik kanpo zegoen, eta deklaratu zuen bere buruaren defentsan egin ziela tiro furgonetan zihoazen ustezko hiru lapurri. Ertzaintzaren ikerketaren arabera, gezurra da deklaratu duena.


Sardiniak ezetz esan dio kolonizazio energetikoari

Haize-erroten eta eguzki-plaken ezarpen zabalarekin kezkatuta, populazioa "espekulazio energetiko" gisa kalifikatzen duen joera bati aurre egiten ari da.


2024-08-08 | ARGIA
Venezuelako Askapenaren brigada
“Herriak eta gobernuak ez dute atzerapausorik onartuko”

Venezuelan dauden Askapena talde internazionalistaren brigadistekin hitz egin du ARGIAk, hauteskundeen osteko egoeraz eta etorkizunaz.


2024-08-08 | ARGIA
Puigdemont Kataluniara itzuli da zazpi urteren ondoren, eta berriz ere desagertu da

Carles Puigdemont erbestetik itzuli da Kataluniara zazpi urteren ondoren. Salvador Illaren inbestidura saiora joan baino lehen, Bartzelonako Garaipenaren Arkuan hitzaldi labur bat eman du milaka lagunen aurrean. Poliziak Puigdemont atxilotzeko agindua du, baina ez du lortu... [+]


2024-08-08 | Sustatu
Twitterren alternatiben analisia: Bluesky, Mastodon eta Threads

Elon Musk-en jarrera ultra eta toxikoak egunetik egunera agerikoago izanik, X/Twitter noren eskutan dagoen edozeinek ikusten du. Berriz ere egunotan sare horretatik alde egiteko deiak eta agurrak ikusten ari gara, eta horren harira artikulu interesgarria irakurri dugu Electronic... [+]


Israel Donostiako Klasikotik kanporatzeko eskatu du Gernika-Palestina herri ekimenak

Larunbatean zeharkatuko ditu hiriko kaleak Donostiako Klasikoak, eta Gernika-Palestina herri ekimenak Israelek bertan duen presentzia salatu du, prentsaurreko batean. Adierazi dutenez, “genozidioa eteten ez duten bitartean” klasikoak ez luke Israel-Premier Tech... [+]


Egiazko arrazoia Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko

Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko helburua ez da erresistentzia ahultzea. Benetako asmoa da inteligentzian eta arlo militarrean bere nagusitasunaren irudia berrezartzea Israelgo iritzi publikoaren aurrean .


Puigdemontek esan du osteguneko inbestidura saioan izango dela

2017tik Bruselan dago Kataluniako presidente ohia, baina itzultzea erabaki du Generalitateko hurrengo presidentearen inbestidura eztabaidarako. “Normaltasun demokratikoko baldintzak ez” izatea salatu du, eta aipatu du itzultzeak suposatzen duen atxiloketa arriskua.


Donostian jarrera eta eraso arrazistak ugaritzen ari direla salatu eta borrokatzera deitu dute

Udaletxe aurrean eginiko prentsaurreko jendetsuan, Donostian gertatzen ari diren jarrera arrazista, klasista eta faxistekin kezka adierazi dute hiriko eragile sozial eta politiko ugarik. Irakurketa bateratua eskaini dute 37 eragilek, besteren artean, Ernai, GKS, Bilgune... [+]


Venezuelako oposizioak dei egin die poliziei eta militarrei gobernuaren kontra egitera

“Herriaren eta beren familien alde” jartzeko eskatu diete Edmundo Gonzálezek eta María Corina Machadok adierazpen bateratu baten bitartez. Maduroren gobernuak erantzun egin die, eta erabaki dute dokumentuaren sinatzaile biei “ikerketa penala... [+]


Israelgo armagile nagusiaren fabrika batera sartu eta gerrarako materiala suntsitu dute Erresuma Batuan

Palestine Action taldeak dio bere ekintzaileek astelehen goizean (abuztuak 6) Elbit-ek Bristolen duen fabrika "inbaditu" dutela. Ikerketa eta fabrikazio zentroa oso zainduta dago, eta espetxeko furgoneta bat erabili dute kanpoko perimetroa txikitzeko.


2024-08-07 | Euskal Irratiak
Oihana Goiriena
“Haserre gara, Polonia airos atera baita Pabloren kontrako salaketa frogatu gabe”

Osasun artak biltzen ari da Pablo Gonzalez Moskun une honetan. Joan den astean, Poloniako Radomgo segurtasun handiko espetxetik atera zen kazetaria bi urte eta bost hilabeteko preso egon ondoan. Poloniak leporatzen zion espioitza frogatu gabe libre atera da.


Talde ultraeskuindar baten errekurtsoak geldituta du Donostiako Loiolako Kuartelen salerosketa

Loiolako kuartelen afera ez dago bere onenean. Espainiako Defentsa Ministerioak eta Donostiako Udalak akordioa “aldi baterako” etetea erabaki zuten joan den astean, hilaren 18a baino lehenago ezin izango zutelako gauzatu, eta hori delako, hain zuzen, salerosketa... [+]


Eguneraketa berriak daude