Martxoaren 22ko eguerdiko hamabiak ziren eta Albertok leihotik sartu zuen burua Euskalerria Irratiaren erredakzioan, albistea emateko: "ETAk su-etena iragarri behar du ordu erdi barru!". A lberto ez zen heldu hegan. Ez da Superman. Alberto Berriako kazetaria da. Egunkari euskaldunaren Iruñeko ordezkaritza eta gure irratia eraikin berean daude, eta Alberto terrazatik oinez heldu zen gure leihora. Hori bai, super heroi irribarrea zekarren. Eta nire erantzunak, kriptonita bailitzan, kolpetik ezabatu zion: "Dedio, orain ez!".

Kontua da eroturik genbiltzala Euskalerria Irratiak biharamunean Nafarroako Antzerki Eskolan zuzenean egin behar zuen irratsaio-kontzertua prestatzen. Meniaren iragarpenak galtzak bete lan genbiltzanontzat behar gehiago zekarren. Eta horixe izan zen tregua zetorrela jakin nuelarik barru-barrutik, erraietatik atera zitzaidan erreakzioa, sentimendu guztien artean gailendu zitzaidana: "Dedio, orain ez!". Geroxeago erreakzio hartan pentsatzeko unetxo bat hartu nuelarik, kezkatu nintzen: sufrimendu askoren amaieraren hasiera, eta ni hotz, neurekoi.

Korrika eta presaka, Pernando Barrena, Patxi Zabaleta eta Maiorga Ramirez gonbidatu genituen biharamuneko saio berezira. Helburua, kinka politiko berriaren argazkia eskaintzea Nafarroako Antzerki Eskolan elkartu ziren 300dik gora lagunei, ilusioa pizte aldera. Zinez eskertzekoa izan zen halako egun zailean hiru politikariok gure gonbitea onartzea. Helburua, baina, ez genuen bete. Saioaren amaieran hiruokin 20 bat minutuko mahaingurua egin genuen. Hura amaituta, hainbat ikus-entzule hurbildu zitzaizkigun saioagatik zorionak ematera, oso ongi pasatu zutela esatera eta politikarien solasaldia sobran zela gaineratzera. Dozenaka lagunek esan ziguten politikarion ahotik "betikoa" entzunda aspertu zirela, noiz eta su-etenaren iragarpenaren biharamunean, haien hitzek bereziki ilusionagarriak izan behar zuten egunean.

Ez nintzen, beraz, bakarra ilusioa faltan zuena. Idurre Eskisabel lankide eta lagunak ederki azaldu du egoera: "1998ko su-etenarekin, poz betea sentitu genuen, goitik beherakoa, koloretakoa. Orain, poz txuri beltzezkoa sentitu dugu, erdipurdikoa, huts samarra". Zergatik? Horixe da galdera. Eta ez da erantzuten erraza. Lehenik eta behin, iragarritako su-eten baten kronika izan da. Eta duela zortzi urtekoak ezustean harrapatu gintuen. Halaber, ez dira alferrik igaro zortzi urteok, denbora horretan alde batekoek zein bestekoek sufriturikoa zama handi samarra da.

Nolanahi ere, nire uste apalean, arazo nagusia ez da hori. Arazoa da gizarte zibilak eraman gaituela gauden egoera politikora. Afera da gizarte zibila eragile politikoen oso aurretik joan dela, urtetan, bakegintzari eta normalizazioari doakionez. Kontua da orain, fase erabakigarrira heldu garelarik, gizarte zibila nekatuta dagoela atzetik, oso atzetik ibili diren politikariekin.

Hain zuzen ere horregatik guztiagatik kezkagarria begitantzen zait hainbat eragile, seguru asko intentziorik onenarekin, esaten ari direna: gizarte zibilaren parte-hartzea ziurtatu behar da, gizarte zibilak erabakigarria izan behar du, gizarte zibilak prozesua blindatu behar du… Horrekin guztiarekin ados nago. Bilboko manifestaldia oso ongi egon zen. Baina, kasu, ez dezagun para prozesua ongi amaitzearen arduraren zama gizarte zibilaren bizkar.

Izan ere, gizarte zibilak, gizarte mugimenduek, kultur taldeek, koadrilek, herritar arruntek, bete dute jada haien zeregin nagusia. Eragile politikoak bakerantz eta normalizaziorantz bideratu dituzte, akuilatu dituzte, bultzatu dituzte. Eta orain, azken txanpan zorioneko mahaian edota mahaietan negoziatzearen lana politikariena da. Haiek dira hori egin dezaketen bakarrak. Ardura, beraz, haiena da. Eta erakutsi beharko dute haien gizartearen maila berean daudela. Badakit demagogiko samarra dela gizarte zibilaren eta politikarien arteko halako banaketa egitea. Baina nago honako honetan banaketa guztiz zentzuzkoa dela.

Su-eten, negoziazio, akordio asko izan dira orain arte, baina zalantza izpirik gabe, egungoak inoizko baldintza objektiborik zein subjektiborik onenak dira bake eta normalizazio prozesua behar bezala finitzeko. Izan ere, Madrilgo Gobernuak zein Ezker Abertzaleak akordio batera heltzeko premia larria dute. Arazorik handiena, aulkiaren hirugarren hanka izan daiteke, prozesutik etekin politiko garbiegirik aterako ez lukeen EAJ. Espero dezagun guztiok, interes alderdikoiak bazterrean utzita, zintzotasunez, eskuzabaltasunez, arduraz negoziatzea. Eta hala egiten badute, ziur naiz gizarte zibilak ilusioa berreskuratuko duela. Dedio, orain bai!