Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
asteazkena 2025eko otsailaren 12an
Jose Ibarrola: «Artean dena dago joeren menpe, modaren menpe, kultur inposaketen menpe»
Bilbon jaio zinen eta Bilbon bizi zara gaur egun. Bitartean ere, Bilbon egon zara?
Zure haurtzaro interesgarri horrek egin zintuen artista?
Zer bide hartu zenuen orduan? Gerora, arlo askotan ibili baitzara, ibili…
Zer dela eta?
Antzerkira kasualitatez ailegatu zinela diozu. Zelan?
Antzerki mundura sartu zinen hartaz ezer gutxi zenekiela, eta gainerakoan ere antzera egin zenuen, ezta? Guztiz autodidakta ei zara…
Hiru arlotan diharduzu beraz: pintura, ilustrazioa eta antzerkia. Hiruren arteko oreka bilatzen duzu, lana banatzen ahalegintzen zara, edo boladaka zabiltza?
Ondo saltzen duzula esan duzu. Zuk zeuk egiten duzu lan hori, ala zeuk ere bitartekariak dituzu? Azken batean, horiek gustuko ez duzun mundu horren zati garrantzitsua dira…
Badago halakorik, ala?
Hogei urte daramazu prentsan ilustrazioak egiten, El Correon batez ere, eta Elea argitaletxeak lan horren lagin bat argitaratu berri du, oso edizio zaindu eta mugatuan: 300 ale baino ez. Norena izan zen ekimena?
Gehienbat -El Correon behinik behin- iritzi artikuluetarako ilustrazioa egin duzu. Nola egin beste baten iritziaz marrazki bat?
Eta zer irudi mota egiten duzu ilustrazioetan?
Ez, egia esanda nire haurtzaroa oso interesgarria izan da. Margolari baten semea izanik, margolaria izatea bohemiari oso lotuta zegoen garai batean, leku askotan bizi izan naiz: Paris, Danimarka, Cordoba… Nerabea nintzela finkatu genuen bizilekua Bilbon. Horrez gain, baserria geneukan Gametxon, Laga eta Laida artean dagoen auzo batean, baina hura Guerrilleros de Cristo Rey taldekoek erre zuten. Azkenik nire gurasoak Omara joan ziren eta nik ere badaukat etxe bat han. Bilbo eta Oma artean bizi naiz orain.
Zure haurtzaro interesgarri horrek egin zintuen artista?
Hainbat gauzaren nahastea dela uste dut. Ez dakit genetikak zerikusirik ote daukan; bestalde, bizi izan naizen ingurunea dago. Pertsona gehienentzat arte mundua urruneko zerbait da, baina niretzat hori zen naturalena. Txikitatik artista asko ezagutzeko aukera eduki dut, eta ez margolariak bakarrik, baita musikariak, zinemagileak ere. Hala ere, ezin esan horrek artista egin ninduenik; gauza bat da giro hori naturala izatea norberarentzat, eta beste bat arterako dohaina edukitzea. Eta uste dut hasieratik eduki nuela dohain hori, artista izateko erabakia askoz geroago iritsi zen arren. Hain zuzen, ikasketei buruzko erabakiak hartzea egokitu zitzaidanean. Batxilergoa amaitu eta ikasteari uztea deliberatu nuen. Berehala hasi nintzen lanbide honetan, eta nahiko modu naturalean egin nuen.
Zer bide hartu zenuen orduan? Gerora, arlo askotan ibili baitzara, ibili…
Hasieran ere denetik egin nuen. Ipurtarina nintzen, eta banaiz oraindik; gauza askoren jakin-mina daukat. Batez ere irudia interesatzen zait. Beti pentsatu dut irudia modu askotara, teknika askoren bidez, landu daitekeela. Azken batean, nire lanbideak daukan gauza interesgarri bakarra hori da: gauzei beste modu batez begiratzen ahalegintzea, eta begirada desberdin hori besteei erakustea. Horixe da niri, ikusle modura, gustatzen zaidana. Alegia, norbaitek gauzak ikusteko era desberdin bat proposatzea. Beraz, irudi munduak erakarri izan nau beti, eta ez dut lotsarik eduki arlo batetik bestera jauzi egiteko. Hasi, eskultore hasi nintzen, baina gero pintura jorratzeari ekin nion. Garai batez ez nuen ia besterik egin, baina berehala erakarri ninduen ilustrazioak.
Zer dela eta?
Hasieran pintura figuratiboa egiten nuen, baina ondoren pintura abstraktua egiten hasi nintzen. Eta abstrakzio mundua, berez, kode eta hizkuntza interesgarriak erabiltzea da, baina kode eta hizkuntza horiek ez dute ezer kontatzen. Gehiago behar nuen, zerbait kontatu nahi nuen, eta orduan hasi nintzen ilustrazioa egiten; horrek zerbait kontatzeko aukera ematen zidan. Aldi berean, eta kasualitatez, antzerki munduan sartu nintzen; antzerki-eszenografian, hain zuzen. Baina azken batean, pintura, ilustrazioa eta eszenografia, irudiak sortzea dira hirurak. Hiru eremu horietan hasi nintzen mugitzen, eta horretan jarraitu dut gero ere. Irudi sortzailetzat aldarrikatu izan dut neure burua beti.
Antzerkira kasualitatez ailegatu zinela diozu. Zelan?
Durangoko konpainia bat, Geroa, dagoeneko desagertutakoa, etorri zitzaion gure aitari, ea hark zerbait egingo zien. 70eko hamarkadaren erdian izan zen hori. Baina aita oso murgilduta zegoen bere munduan, pinturan eta eskulturan, eta eszenografiak ez zuen erakartzen. Beraz, haien bigarren aukera izan nintzen. «A, zu ere artista zara? Orduan hau interesatuko zaizu beharbada…». Jakina, niri garai hartan dena interesatzen zitzaidan. Eta hala hurbildu nintzen antzerkira. Gerora, ia euskal antzerki-talde guztiekin aritu naizela uste dut.
Antzerki mundura sartu zinen hartaz ezer gutxi zenekiela, eta gainerakoan ere antzera egin zenuen, ezta? Guztiz autodidakta ei zara…
Bai, bai. Baina ez naiz irakaskuntza akademikoaren aurkakoa, e! Izan ere, 80ko hamarkadaren erdian krisialdia izan nuen margolari moduan. Garai hartan pintura abstraktua egiteari utzi nion, lehen esan dizudan horregatik hain zuzen: gauzak kontatzeko beharra. Eta neure buruari egin nion galdera larrienetako bat, ergelkeria ematen duen arren, hau izan zen: badakit esku bat marrazten? Noski, artera modernitatetik iritsi nintzen, egiten zen guztia arau-hauslea zen…. Sex Pistolsen garaia zen, eta gitarra jo zitekeen gitarra jotzen jakin gabe, garrantzitsuena kontzertu amaieran gitarra suntsitzea zelako. Beraz, galdera ergel horren aurrean nengoen, eta neure buruari eman nion lehenengo erantzuna zera izan zen: zertarako demontre jakin behar dut nik esku bat marrazten? Baina pixka bat gehiago sakonduz gero, norberaren buruarekin zintzoa izaten ahaleginduz gero, konturatu egiten zara euskarri hori beharrezkoa duzula, gero egiten duzuna egiten duzula ere. Galdera haren erantzuna, noski, ezezkoa zen; ez nekien esku bat marrazten. Eta hala, nire bizitzaren aldi batean margolaritza klasikoko maisuengandik ikasten jardun nuen (Velazquez, Rembrandt…), zurruntasun akademikoz; ez nion neure buruari azterketarik jartzen, baina ia. Beraz, kontua ez da ez dudala ikasi nahi izan, beste era batez ikasi dudala baizik.
Hiru arlotan diharduzu beraz: pintura, ilustrazioa eta antzerkia. Hiruren arteko oreka bilatzen duzu, lana banatzen ahalegintzen zara, edo boladaka zabiltza?
Lana modu arrazional batez banatzen saiatzen naiz, baina beti eduki dut neure burua margolaritzat batez ere. Hori da zutabe nagusia, eta kanpoko eragin guztiengandik babestu nahi dudana. Nagoen kinkan, ezin dut, eta ez dut nahi, lanbide honetan lehiatu, ezin naiz margolari «ospetsua» izan, eta ez dut nahi gainera. Ez dut museo eta erakusketa handien alorrean borrokan aritu nahi. Aspaldi erabaki nuen ahaleginik ere ez egitea. Ez dut nahi artean moda den ezerk, eta ia dena hasi da moda izaten, eragin nazan. Ez dut inoren estiloa berdindu nahi, ea horrela arte zirkuituetan sartzerik dudan. Ez diot salmenta-merkataritzaren presioari men egin nahi, ondo saltzen diren formulak daudela jakinda ere. Zorionez, azken urteetan nahiko ondo saldu dut neure lana, eta konturatu naiz zeintzuk diren saltzen diren gauzak. Beraz, errepikakorra izan ninteke, neure buruaren klon bihurtu. Baina ez dut halakorik nahi, pintura mundua babestu egin nahi dut, nire emozioetan oinarritutako pintura egiten jarraitu nahi dudalako; uste dut hori dela epe luzerako egin daitekeen apustu bakarra. Beste bidetik, beharbada, zortea eduki daiteke, arrakasta lor daiteke, baina epe laburrean. Epe luzean ez, edo nik behintzat susmo hori daukat. Hortik aurrera, ilustrazioa eta eszenografia dauzkat, eta hortik, batzuetan, presio handia etortzen zait. Lortu egin dut ilustrazioa eguneroko gimnasia izatea, eta hori primeran datorkit, ez baitit gehiegi lasaitzen uzten. Eta batzuetan lana pilatzen zait, ez baitago nire esku, esaterako, antzezlan bat noiz estreinatu behar den erabakitzea. Hala ere, beti saiatu naiz denbora banatzen. Pintura, gainera, mundu obsesiboa da. Udan batez ere, gehien margotzen dudan garaian hain zuzen, gaixotu egiten nau pinturak, obsesio bihurtzen da.
Ondo saltzen duzula esan duzu. Zuk zeuk egiten duzu lan hori, ala zeuk ere bitartekariak dituzu? Azken batean, horiek gustuko ez duzun mundu horren zati garrantzitsua dira…
Gutxi erakusten dut hemendik kanpo, eta batez ere existitzen naizela gogorarazteko erakusten dut. Baina gehienbat hemen erakusten dut, Bilbon, eta beti galeria berean, Aritzan. 30 urteko harremana daukagu, oso harreman zintzoa. Ez da merkataritza harremana, ez didate esaten «ez egin hau, ez da saltzen eta».
Badago halakorik, ala?
Jakina. Kanpotik begiratuta, ematen du arte mundua guztiz askea dela, norberak nahi duena egiten duena. Ez da egia. Dena dago joeren menpe, modaren menpe, kultur inposaketa batzuen menpe. Azken batean, nazioarteko enkante-etxe bik erabakitzen dute zer den ona eta zer txarra. Jendeak korronte horiei jarraitzen die, eta kontraesana da askatasunez jokatu eta aldi berean merkatuan parte hartu nahi izatea. Zuk egiten duzuna bat badator merkatuan dagoenarekin, ondo: bestela, isolatu egingo zaituzte.
Hogei urte daramazu prentsan ilustrazioak egiten, El Correon batez ere, eta Elea argitaletxeak lan horren lagin bat argitaratu berri du, oso edizio zaindu eta mugatuan: 300 ale baino ez. Norena izan zen ekimena?
Haiena. Proposamena egin zidaten eta zoragarria iruditu zitzaidan, beti pentsatu dudalako marrazkiok egunkarian euren balioaren zati handia galtzen zutela. Paper motagatik, inprimaketagatik, eta bestalde, eguneroko prentsa informazioaren kleenexa delako. Goizero behar dugu, munduan zer gertatzen den gutxi gorabehera jakiteko, eta gero bota egiten dugu. Amorru apur bat ematen zidan nire milaka marrazki ezerezean geratuko zirela jakiteak.
Gehienbat -El Correon behinik behin- iritzi artikuluetarako ilustrazioa egin duzu. Nola egin beste baten iritziaz marrazki bat?
Ez da iritzia marrazten. Denboraz irabazi dudan askatasun txokoetako bat da hori. Bestalde, iritzi orrialdeen ilustrazioa kontuz jorratu beharreko arloa da. Egunkari batean, dentsitate handieneko orrialdeak dira horiek; jendeak, zabaltzen dituenean, marrazkiak ikusten ditu lehenbizi, nahi eta nahi ez. Ez gustukoago dituelako, marrazkia irakurketa baino askoz hizkuntza zuzenagoa delako baizik. Honenbestez, testuari oso lotutako irudia eginez gero, irudi hori testuaren lehenengo bertsioa izan dadin eragiten duzu, eta ni beti saiatu naiz artikuluaren gaiaz dudan iritzia erakusten, ez idazten duenaren iritzia.
Eta zer irudi mota egiten duzu ilustrazioetan?
Hara, ni norbanakoak erakartzen nau. Pertsonak, banan bana. Zu interesatzen zatzaizkit, ez kazetariak. Eta Urlia interesatzen zait, ez euskaldunak, edo andaluziarrak, edo irakiarrak. Nire ilustrazioak bide horretatik doaz. Gai bakoitzaren alde humanoaz hitz egiten saiatzen naiz.
«Nire aitaren kasuan, erasoak baino, erakunde publikoek baztertu egiten dutela da dramatikoena»
Aita oso ezaguna duzu. Zu, berriz, ez zara horrenbeste. "Halakoren semea" sentitzen zara batzutan?
Galdera saihestezina orain, eta barkatuko didazu. Agustin, zure aita, sarritan ateratzen da komunikabideetan arte hutsarekin zerikusirik ez duten gaiengatik. Nola eragiten dizu horrek?
Sentiarazten naute, sarritan. Nik neuk aspaldi hil nuen aita, zentzu horretan. Berehala ohartu nintzen ezin nuela utzi gure aitak nigan eraginik eduki zezan lanbideari dagokionez, bestela beti izango bainintzen fotokopia hutsa, hark egindakoaren bertsio "light" bat. Beraz, berehala bilatu nuen neure sormen bidea, eta alde horretatik ez dut sekula eduki berarekiko gatazkarik. Egia da, bestalde, haren itzalak inguruko guztiok estaltzen gaituela, eta gainera abizen bera edukita… Dena dela, beti pentsatu dut hori besteen arazoa dela, ez nirea.
Galdera saihestezina orain, eta barkatuko didazu. Agustin, zure aita, sarritan ateratzen da komunikabideetan arte hutsarekin zerikusirik ez duten gaiengatik. Nola eragiten dizu horrek?
Eragin handia du nigan, noski, hurbil-hurbiletik ezagutzen baitut gertatzen ari dena. Aitaren kasuan, arazoa ez dira haren lanak jasandako erasoak bakarrik -hori baita publiko egiten dena-, herri honetan daukan egoera dramatikoa baizik. Lehenik eta behin, eskoltarekin bizi behar duelako. Oso larria iruditzen zait gizarte batek artista bat eskoltarekin bizi behar izatea onartzea, askatasun adierazpena erabiltze hutsagatik. Hori, haren iritziarekin bat egin ala ez. Bestalde, erakunde publikoek guztiz baztertu dute. Eta gaia niri ere badagokit, ez ikusten ari naizelako, ni neu ere jasaten ari naizelako bazik. Azkenean, abizena da baztertzen dena. 50 urte dauzkat eta Bilboko Arte Eder museoan ez dago nire lan bakar bat ere. Herrialdeko museoa izanik, Bizkaian denboran zehar egindako lana jaso behar luke, baina… Eta nik uste dut honezkero ez dudala frogatu behar margolaria naizenik. Baina larriagoa da museo horretan dagoen gure aitaren lanik berriena 1976koa dela, eta ordutik hona oso gauza desberdinak egin ditu, ordukoarekin zerikusirik ez daukatenak. Lan hori ez dago euskal museoetan jasota; ez dago hartarako interesik, bera etsaia delako. Hala izendatu dute batzuek eta erakundeek ere onartu egin dute nolabait. Hori da dramatikoena, bazterketa hori, erasoak baino gehiago.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#2
Zigor Olabarria Oleaga
#3
Gorka Bereziartua
#4
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#5
Amanda Verrone
Azkenak
2025-02-12
Unai Lomana Uribezubia
Bere militante batek eraso “faxista” jasan duela salatu du Tolosaldeako Kontseilu Sozialistak
Larunbatean pertsona talde batek Tolosaldeako Kontseilu Sozialistako kide bati eraso egin ziola salatu dute. Azaldu dutenez, "faxistei aurre" egin zien propaganda jartzen ari zirela, eta piperbeltz espraiarekin zipriztindu zuten.
2025-02-12
Euskal Irratiak
Cédric Kurrutxet: «Zailtasunetan diren emazte haurdunak aterpetzen ahalko dira Iturria etxean»
Haurdunaldian diren emazte bakartuentzat, harrera-leku bat proposatuko du La Maison des Sept Vallées elkarteak Donibane Lohizunen. Pariseko bikote jabe pribatu baten gogoan sortu zen xedea. Donibane Lohizunen, 2021ean Iturria izeneko etxea erosi eta, bazter bastizetan... [+]
_2.jpg)
2025-02-12
Zigor Olabarria Oleaga
Gasteizko EHUko campuseko irakasle bat salatu dute ikasleei jazarpena eta ukituak egitea leporatuta
Denuncias Euskal Herria Instagrameko kontuan bost salaketa anonimo argitaratu dituzte irakasle beraren aurka, irakaslearen izena eman gabe, baina Filologia Hispanikoko irakaslea dela zehaztuta. ARGIAk gradu hori urte desberdinetan egin duten hiru ikasle ohirekin hitz egin du,... [+]
2025-02-11
Eneko Imaz Galparsoro
Tuterako Nano Automotive lantegia itxiko dute eta 120 langile kaleratuko dituzte
Zuzendaritzak argudiatu du "ahalegin guztiak" egin arren, bezeroen eskaria "drastikoki" murriztu dela. Nafarroako industriaren defentsan igandean egingo den mobilizazioan parte hartuko du enpresaren komiteak.
2025-02-11
Hizkuntz Eskubideen Behatokia
Behatokiak salaketa aurkeztu du Kontsumobiden Decathlonek kontsumitzaileen hizkuntza eskubideak eta araudia urratzen jarraitzen duelako
2025-02-11
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Ustezko ezkerra migratzaileen sarekadak egiten (eta harro) Erresuma Batuan: 4.000 atxilotu sei hilabetetan
Agintean dagoen Alderdi Laboristak atxiloketen eta deportazioen irudiak erakutsi ditu, eta urtarril honetan "errekorra" egin duela esan du, harro-harro.
2025-02-11
Unai Lomana Uribezubia
Eraso matxista bat salatu dute Amurrion
Amurrioko Emakume Sareak elkarretaratzera deitu du eraso matxistari erantzuteko, asteartean 19:00etarako. Bilbon, adin txikiko neska bati egindako sexu erasoa salatzeko mobilizazioa egin du Itaiak astelehenean.
2025-02-11
Eneko Imaz Galparsoro
Hamasek bertan behera utzi du larunbat honetako preso trukea, Israeli su-etena urratzea leporatuta
Erakunde islamistak Israelek urratu dituen neurrien artean aipatu ditu Gaza bonbardatzen jarraitzea eta aske utzitako preso palestinarren egoera. Trumpek mehatxatu du, preso trukea egin ezean, Gaza "infernu" bihurtuko duela.
2025-02-11
Unai Lomana Uribezubia
Ikerketa abiatu dute Arrasateko taberna bateko komunean kamera bat aurkitu ondoren
Arrasateko Udaltzaingoak abiatu du ikerketa, neska batzuek igande goizaldean erdialdeko taberna bateko komunean kamera txiki bat aurkitu ondoren.
2025-02-11
Mikel Aramendi
ANALISIA
Muga-zergak: gerra ekonomikoan ere, eszenografiak ezin du estrategia ordeztu
Air Force One hegazkinean Super Bowl-erako bidaia aprobetxatu du Donald Trumpek, ezartzear dituen muga-zergen berri emateko. Eszenografiaren aldetik, bikain. Etxerako mezua da “lasai baino lasaiago nago ni; begira nora goazen... Estatubatuarrak ere lasai egon daitezke... [+]
2025-02-11
Eneko Imaz Galparsoro
Ikasleek asanbladak eta mobilizazioak antolatu dituzte mezu “faxistak” zabaltzeagatik ikertutako EHUko irakaslearen aurka
Gasteizko campuseko Farmazia Fakultateko ikasleek "faxismoaren aurka antolatzearen beharra" azpimarratu dute, eta EHUri irakaslearen berehalako kaleratzea exijitu diote.
Txatbot hoberenaren bila
Azken urteetan, adimen artifizialaren (AA) garapenak hizkuntza gutxituen egoeran eragin nabarmena izan du. Teknologia erraldoiek garatutako eredu nagusiak, hala nola ChatGPT, hizkuntza nagusietan trebatzen dira, eta horrek euskararen moduko hizkuntzak bazterrean uzteko arriskua... [+]
2025-02-11
Euskalerria irratia
‘Emaiezu hemengoa, emaiezu euskara’ leloa erabiliko du Nafarroako Gobernuak euskara sustatzeko kanpainan
Haurrak dituzten familiei egiten diete deia, bereziki. Seme-alabentzat onena nahi dugulako, etorkizunerako aukerak zabaltzea litzateke euskara ematea. "Eleaniztasunaren aldeko hautua egiteko gonbidapena da, euskara ematea batzea delako", esan du Ana Ollo Euskara... [+]
Eguneraketa berriak daude