Joxerra Garzia: «Pentsa liteke Euskal Herri independente eta euskararik gabekoan ere»


2021eko uztailaren 12an
Euskara euskaldunon hizkuntza omen da. Euskal hiztun askok eta askok euskara baztertzeko duen joera aintzat hartuz, omentasunak ken daitezke?
Omen hori ezin daiteke kendu. Arazo baten aurrean behar bezain ezkor izan behar dugu diagnostikoan. Gaitza zein den jakin eta gero has gaitezke baikorrak izaten, sendabidea ote duen pentsatuz. Euskararen ezagutza asko igo da, baina erabilera ez hainbeste, batik bat gazteen artean. Omen hori serio hartu beharreko sintoma bat da.

Euskaldunon ahotan hitzetik hortzera erdara. Zergatik?
Ez dut uste euskaldunon ahotan erdara alferrikakoa ere badenik. Izan daiteke tristea, baina batez ere izan behar luke euskal munduak duen gaitz baten sintomaz jabetzea. Gauza da, zergatik egiten duen eztula, ez zer eztul itsusia duen.

Behin baino gehiagotan salatu duzu hezkuntza noraezean dabilen arima galdua dela. Zein litzateke bere ipar-orratza?
Horretarako joera dut, baina ez dugu hezkuntzan bakarrik huts egin. Saiatzen gara hezkuntza eredu estandarrak imitatzen eta ez gara konturatzen euskara oraindik larrialdi egoeran dagoela. Gauzak honela, agian guri hezkuntza anormal bat dagokigu. Hizkuntza irakasten da normalduta balego bezala eta honek ez dio emaitza onik eman euskarari.

Irakurria dizut, euskara desagertuko balitz erdaraz negar egitera atera beharko dugula kalera. Txirritaren esanarekin, "erdara ez zen bakarrik kapaz, euskarak lagundu dio", bat zatoz? Euskaldunak ari gara euskararen hilobia eraikitzen?
Euskararen garapena kanpotik eragotzi izan da urtetan, baina, demokrazia hitza hitzetik hortzera darabilten hedabide horiek ere euren errua dute. Biztanleriaren laurdena euskalduna bada, gurean behintzat proportzio hori gorde beharko lukete eta ez dute alerik sartzen. Era berean, euskaraz diren hedabideetan hartu dugu zuzentasun eta zorroztasun jarrera bat eta horrekin lortu duguna da batutik urrun dauden hiztun ezin egokiagoak konplexuz betetzea. Hiztun horiek traumatu egin ditugu, eta horren errua gurea da. Hobe da kulpa geuregain hartu eta konponbidea jarri.

Euskara jakite hutsa nahikoa da euskaltasun etiketa aitortzeko?
Euskaraz jakin eta erabiltzen ez duena... (zigarroari zupada luzea eman dio, keak bere ideiak antolatuko balitu bezala) bai, baina, aldez. Euskaldun izatea kontzeptu graduala da: batetik euskara ikasi nahi ez dutenak daude, ideologikoki barrerak jartzen dizkiotenak. Bestetik euskaraz jakin, baina ia-ia harro dagoena dakien hori erabiltzen ez duelako. Badaude ere lagunarterako bakarrik erabiltzen dutenak. Euskaldun peto-petorik ez dago. Erdararen eragina aitortzen duguna baino handiagoa da.

Euskarak euskalduna behar du ala euskaldunak euskara?
Peter Ansorenak zioen bezala, euskara ez da maitatu behar, euskara erabili egin behar da. Hizkuntza mundua ikusteko era bat da, sentipena ere alda dezakeena. Hizkuntza da errealitatearen eta gure subjektibitatearen arteko filtroa. Gure identitatearen ardatza euskara da. Euskarak egiten gaitu moderno eta globalizatu. Ezin dugu hain lore arraroa galtzen utzi, hizkuntzarekiko ikuspegi ideologikoa behar da.

Atzerritar askok, Espainia edo Frantzia beharrean Euskal Herrian egonak direla diote, baina ez dute euskaraz ikasten. Naziotasuna aitortzen digute, baina hizkuntzarik gabeko nazioa ez al da hiru hankako mahaia bezain ezegonkorra?
Hizkuntzarik gabeko nazio bat egon liteke. Luxenburgon ez dago luxenburgera, alemanez eta frantsesez egiten da. Asko daude aitaren etxeaz galdezka, hau da, zer egitura politiko eman behar zaion Euskal Herriari. Badaude beste batzuk esaten dutenak etxea egin, egingo dugula, txaleta izan ala zazpi pisukoa izan, baina etxea egiten dugunerako amaren sua piztuta egon dadin.

Euskararen etorkizuna bermatzeko Euskal Herriak independentzia beharko luke?
Independentziak ziur asko on egingo lioke, baina pentsa liteke Euskal Herri independente eta euskararik gabekoan ere. Oreka kontua da. Etxeari zer forma emango diogun erabaki behar dugu. Nire ustez, bakoitzak bere etxe irudipenarekin jardun behar du eta ez indar guztiak etxe beregain bat eraikitzen xahutu. Ez dut etxe independente batean bizi nahi, baldin eta etxe horretan bizi garen gu horrek gu hortatik oso gutxi badauka.

Euskara erabili ordez, euskara politikoki erabiltzen al dute politikariek?
Politikari, profesional, kirolari, hedabideetako izarrek eta kristo guztiak.

Ez abertzale eta aldi berean euskalduna ezin izan zaitezkeen jendearen ustea ustel ezazu.
Euskaltzale izateko abertzale izan behar duzunaren ustea eta gainera abertzale klase batekoa tragedia handia da. Hala ez bazara, nahiz eta euskararen alde egon, ez du balio. Dinamika horretaz baliatu dira etsaiak esateko euskararen mundua, mundu itxi eta baztertzailea dela. Euskararen alde egin nahi duen oro ongi etorria izango da.

Euskararen aldeko borrokan nortzuk lirateke soldadurik fidelenak?
Euskarak klase guztietako soldaduak behar ditu. Estrategia diseinatzen duten jeneraletan egin dugu hutsik handiena. Euskararen alde dauden guztiek bat egingo dutelako esperantza daukat, ideologiak ideologia.

Etorkizuna zein hizkuntzatan imajinatzen duzu?
Euskaraz! Imajinatzea doan da!


Azkenak
Frantziako Estatu Kontseiluak Palestinak irabaziko du Kolektiboaren desegitea onartu du

Okzitaniako Tolosako elkartea da aipatu kolektiboa eta Frantziako Gobernuak dekretuz desegin zuen 2022an. Orain Estatu Kontseilua gobernuaren erabakia egokia dela berretsi du.


Izan, badira salbuespen legeak, bai horixe!

Sare Herritarrak antolatuta, pasa den urtarrilaren 11n Bilboko kaleak bete zituen manifestazio jendetsuaren ondoren, berriz sortu da eztabaida, euskal presoei salbuespen legeriarik aplikatzen ote zaion. Gure iritzia azaltzen saiatuko gara.

Espetxe politikan aldaketa nabarmena... [+]


Zedarriak, armagintza, zoru etikoa eta langileok

Duela gutxi think tank izateko jaioa omen den Zedarriak bere 6. txostena aurkeztu zuen. Beren web orrialdean azaltzen dutenaren arabera, zedarriak ebidentea ez den bidea topatzeko erreferentziak dira. Hots, hiru probintzietako jendarteari bidea markatzeko ekimena. Agerraldi... [+]


Eskoziako Lur Garaietan otsoa sartzea klima-larrialdirako onuragarria izango dela iradoki dute

Eskoziako Lur Garaietara otsoak itzularazteak basoak bere onera ekartzen lagunduko lukeela adierazi dute Leeds unibertsitateko ikertzaileek.. Horrek, era berean, klima-larrialdiari aurre egiteko balioko lukeela baieztatu dute, basoek atmosferako karbono-dioxidoa xurgatuko... [+]


Ágredok dioenez, zortzi bat ordu eman zituen ziegako zoruan etzanda Ertzaintzak ospitalera eraman aurretik

Karen Daniela Ágredok dioenez, atxilotu zutenean berak ez zuen ertzainik zauritu, haiek lurrera bota zuten eta konortea galdu zuen. Ondoren, Ertzaintzaren komisariaren zoruan iratzartu zen eta handik ospitalera eraman zuten.


Hiuzz + Bloñ + Adur
Lete ravero bat Iruñean

Hiuzz + Bloñ + Adur
Noiz: otsailaren 15ean.
Non: Iruñeko Aitzina tabernan (Egun Motelak kolektiboa).

--------------------------------------------

Larunbat goiza Iruñean. Neguko eguzkitan lanera doazen gizon –eta ez gizon– bakarti batzuk... [+]


Lorpen baten berri: Nafarroako Museoan Irulegiko Eskua euskaraz bisitatu daiteke

Hizkuntz Eskubideen Behatokiak jaso ditu kexak: bisita gidatuak gaztelania hutsean, eta sarrerako zerbitzuetan ere bai. Bitxia da kontua: baskoien mintzairaren hitzak dituela uste den brontzezko objektua ikustera joan... eta azalpenak gaztelaniaz. Kexek eragina izan dute, eta... [+]


Bideojokoen erabilera handitu egin da helduen artean, Ipsosen arabera

Julen Linazaroso Macsonrisas-eko kideak azaldu duenez, sari-bolek, harrapakin-kutxek eta enparauek bideojokoetan ordu gehiago jokatzea dute helburu. 35 eta 64 urteko pertsonen artean bideojokoen erabilerak gora egin du 2023tik 2024ra, Ipsosek emandako datuen arabera.


2025-02-21 | Euskal Irratiak
Boliviako laborari talde bat sustengatuko dute Xiberoatik

Zubiak eraiki Xiberoa eta Boliviaren artean. Badu jadanik 16 urte Boliviaren aldeko elkartea sortu zela Xiberoan. Azken urteetan, La Paz hiriko El Alto auzoko eskola bat, emazteen etxe baten sortzea, dendarien dinamikak edota tokiko irrati bat sustengatu dituzte.


Osasunbidean 11 medikuk 17.000 euro irabazten dituzte hilero

Ostegunean egoera hori ikertzeko eta zuzentzeko eskatu dio EH Bilduk Nafarroako Gobernuari legebiltzarreko osoko bilkuran. UPNk eta PPk bat egin dute eskaerarekin, eta Osasun Departamentuak urtebete du ikerketa gauzatzeko.


“Oldarraldi faxistari” galga jartzeko deia Errenterian

Oldarraldi faxistaren aurrean askatasuna leloarekin manifestaziora deitu dute dozenaka herritarrek. Ostiralean —hilak 21— 19:00etan Herriko Plazatik abiatuko da protesta, eta ahalik eta jendetsuena izatea nahi dute deitzaileek, faxismoaren oldarraldiari galga... [+]


Eguneraketa berriak daude