Gure menuak
Gipuzkoako jatetxe prestigiotsu batek menu hau prestatu zuen euskaldun bipilenak sariztatzeko: kabrarrokazko budina, txangurro krepeak, legatza onddoekin labean eta azpizun errea pikillo piperrarekin. Eta hona, euskal prentsatik hartuta, piperradaren osagaiak: 12 xerra urdaiazpiko, arrautza, bi tomate eta lau piper. Hau da, xerra bakoitzeko 1/6 tomate eta 1/3 piper: begetalen dosi homeopatikoa, eta hori piperraren izena daraman espezialitate batean!
Gora ari da txitxikeria, garesti zein merke, biologiko zein kimiko. Egia da aspalditik goraipatua izan dela hemen "saiheskikote"aren kultu kulturala, baina azken urte hauetan abiadura handia hartu du, inguruko erresumetan bezala funtsean; nahiz eta dietetikari guztiek predikatzen diguten proteina animal gehiegi jaten dugula eta osasunarentzat ere ez dela batere ona.
Oraindik animoso jarraitzen diren batzuek ideiak ematen dizkigute jatetxeetan begetal gehiago erdiesteko, bi sarrerako platera eskatzea, adibidez. Bai, baina kasik ezinezkoa da gaur egunean landarez egindako lehen platerak aurkitzea menu-kartetan. Badirudi profesionalen gogoan otoruntz baten duintasuna animaliaren kantitatearen korrelatiboa dela. Non dira behialako barazkiak eta lekariak, hain errotuak gure sukaldaritza tradizionalean. Lekariak batez ere, zerealekin batera janda premiazkoak baitira proteina onak lortzeko animaliarik gabeko elikaduran.
Okel zalekeria orekatzeko arraina aholkatu digute, eta brau jo dugu horretara, hainbesteraino non, gaur egunean munduan jaten den bakailao kantitatea 1960ko halako hiru baita (Le Monde 2006-II-26); duela ehun urte bi metroko aleak ekartzen ziren merkatuetara, orain metro erdiko umeak, eta harrapatzen diren espezie gehienak mehatxatuak dira. Alferrik galtzeko asko: otarraintxoen %70 berriz botatzen dira itsasora, gehienak hiltzera; eta legatz txikiegiak berdin, tonaka joaten dira atzera uretara, beren hilobira zuzen haien %97 (Libération 2005-IV-9).
Arrainen hazkuntza ez da alternatiba ona, hondakinak egiten ditu erruz eta izugarri kutsagarria da. Horrek ordezkatuko balu oraingo arrantzaleek ekartzen dutena, ez litzateke gehiago kostaldeko ekosistema bideragarririk izango planeta osoan.
Jadanik itsas Baltikoan, kilometro koadro andana "eutrofizatuak" dira, haietan ez da gehiago oxigenorik, ez izaki bizirik. Fenomeno horren galarazteko diru asko xahutu dute ondorio eskasak lortzeko, eta neurri zorrotzagoak pentsatzen hasiak dira zientzialariak, hala nola haragi ekoizpenaren murriztea, haztegietatik urera botatzen diren gorozkiak baitira, besteak beste, kutsaduraren sorburua.
Suntsiketen eta sarraskien gainean finkatua da gure elikadura gero eta gehiago, ez bakarrik irensten dugun animalia kantitateagatik, baizik eta horiek merke ekoizteko erabiltzen diren metodoengatik ere, torturari aski hurbil direnak. Hori aski ez balitz, animalien proteina ekoizteko zortzi-hamar aldiz energia eta ur gehiago xahutzen da zein eta landare proteinen kopuru bera ateratzeko. Preseski, txerri haztegiak direla eta, Bretainian ez da gehiago ur natural edangarririk.
Motibazio filosofiko eta etikoez gain, begetal jateko arrazoiak gero eta azkarragoak dira. Arin arin eusko sukaldaria, itzuliozu gure indabari zor zaion loria!
L5 lineak Euskotrenen ibilbidea aldatuko du, eta geltoki batzuk eraitsiko dituzte, tartean Usansolokoa. Trenaren ibilbidea lurperatuko dute eta beste geltoki batzuk gehituko dituzte. 2022an, Eusko Jaurlaritzak linea horren jatorrizko proiektua aldatu zuen Usansoloko geltokia... [+]
Gasteizko jaiak hasteko aste gutxi falta direla, Gasteizko Txosna Batzordeak urgentziazko prentsaurrekoa eman du, salatzeko Arabako Foru Aldundiak txosnetan TicketBAI ezartzera derrigortu nahi dituela. "Parekatu egin nahi dituzte txosnak eta irabazi ekonomikoa helburu duen... [+]
Jose Ignacio Munilla gotzainak enegarren aldiz erakutsi du bere homofobia, homosexualitatea “sendatzeko” terapiak defendatuz. Valentzian irakasle bat harrapatu dute ikasleekin birmoldaketa homosexualeko terapiak egiten, eta Donostiako apezpiku ohia bere alde atera... [+]
Gaur egungo ezker mugimenduaren zati handi batek, intuitiboki bada ere, eskala txikiko nekazaritza aldarrikatzen du zalantza askorik izan gabe. Hala ere, txikitasunaren aldarrikapen horrek baditu bere kontraesanak: tamaina txikiko ustiategi batek, definizioz, ezingo du elikagai... [+]
Eusko Jaurlaritza berriko bozeramaile Maria Ubarretxenak lehenengo elkarrizketa Euskadi Irratiari eman zion. Solasaldian asmoez jardun zuen, kontu orokorrak adierazi zituen, ezinbestean, gobernua martxan jarri berri zegoelako. Adeitsua izan zen tonua kazetari eta eledunaren... [+]
Kapitalismoak sortutako krisi ekosoziala ondoez globala ari da eragiten planeta osoan. Baliabide material eta energetikoen "gailurrek", hazkunderako eta metaketarako mugak ezarriz, natura eta gizartearen arteko desorekak ekartzen dituzte. Estraktibismoaren gurpil... [+]
Ikasle batek erran zidan, behin, testu bat aztertzen ari ginela: “Pertsonaia eri da: geldi-geldia pentsaketa ari da bere buruan”. Bistan dena, erranaldi horrekin, gaizki adierazi zuen gogoan zuen iruzkina, erran nahi baitzuen pertsonaiaren ezontsa nabari zela haren... [+]
Zerbaiti edo norbaiti agur esatea abandonuarekin, amaierarekin eta, azken batean, dolu-prozesuarekin lotutako ekintza izan ohi da. Seguru noizbait esango zenutela –edo norbaiti entzungo zeniotela– “ez zaizkit agurrak gustatzen” esaldi tipiko eta topikoa... [+]
Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]
Ordenagailua itxi, txankletak jantzi, eguzki-kremaz laztandu. Nora zoaz oporretan? Oporrak egitea nonbaitera joatea dela normalizatu dugu, deskantsuak distantzia behar duelako, diogu. Eta bidaia egitean, turista bilakatuko gara, izendapen aldaketak deserosotasun bat sortzen... [+]
Usainak keinuren bat eskatzen zuen, baina berak egin ez zuenez (ezin zitekeenez beste usainik espero), besteok ere ez. “Ez, ez, ez daude denak. Bizirik dirautenen atalik ez dago, ez dut inor bizirik utzi, adibidez, ezpainik gabe (ikusi dituzue? Horiek perfektuak iruditzen... [+]
Akainak edo kaparrak batetik, eltxo tigreak bestetik, Euskal Herrian duten presentziaz eta gurean dauden espezieez mintzatu zaigu Aitor Cevidanes ikertzailea. Osasuna eta ingurumena hizpide, dituzten arriskuez, herritarron uste faltsuez eta klima aldaketaren nahiz gizakion... [+]
Kirol ugari egin ditu Mercedes Ortega Barrenak (Bilbo, 1967); hala nola atletismoa, paddel surfa eta orain arrauna. Hondarribiko HS2 Surf Center eskolako Dragon Boat taldeko kidea da. Batik bat minbizia duten edo izan duten emakumez osaturiko taldea da. Barrenak nabarmendu du... [+]