Santutegia
Ez naiz santu-santen etxeaz ari, santu-santen egutegiaz baino. Bertsolaritzak bestela ikasiko ez genituzkeenak ikasteko balio du, eta nik bederen bertso ibiliari zor diot santu-santen egunen ezagupena. Gure belaunaldiko oso gutxik daki noiz diren Santa Ixabelak, noiz Santa Feak, noiz San Estebanak, noiz Korpusak eta noiz Otabak. Guk, urteen joanean, ikasi egin dugu, santutik santara eta santatik santura jauzika ibiltzen baita gure agenda. Otsaila San Blasekin hasten da guretzat eta bukatzerako ate joka izaten du Aingeru Guardakoaren eguna. San Blasetan Idiazabalen izaten gara azken urteotan, eta Aingeru Guardako egunean Donostiako Ibaetan. Opil eta erroskilen hila izaten da guretzat otsaila. Behar adinako fedez ez ditugu jango antza, katarroak ez baitigu alde egiten behin harrapatzen bagaitu.
Santa Ageda
Euskal "Y" mintzagai dugun garaiotan, miraz gogoratzen dut Santa Ageda "Santayageda" zen sasoi hura. Umetan, nagusiak santari kantuan entzuten nituelarik, bokale bat eta bestearen arteko zubi-hotsak liluratzen ninduen: hain natural esaten zuten "y" hark. Bertsolaritza klasikoenaren ezaugarrietako bat zen, ez akaso axalekoena. Gerokotik, eskean ibili izan nintzen urteetatik, nekearen oroitzapena dut, amaitzen ez ziren egunena, gaileta gutxiegi eta ardo-goxo gehiegi hartu izanarena. Azken boladan, eskeari utzi eta Santa Ageda bertara, Gesalibarrera, joaten gara Xebastian eta biok Santa Agedatan. Eta han, ezinbestean, Angiolillo etortzen zait burura, eta Canovas, eta Txirrita... Eta aitona Jaxinto, gure izebaren aita-zena, zeinak mutil-koxkorra zela negar egin omen zuen Angiolillo preso eraman zutelarik, ez politika arrazoiengatik, anarkistak mando-pasiaren ondotik propina ona ematen omen ziolako baizik. Ezagutu nuen nik Angiolilloren Gesalibarko mandazaina. Historiak ez du uste adinako sakonera eta uste baino sakontasun handiagoa du.
Sorgintza
Adiskide batek galdetu zidan. Ingelesez ba omen da hitz bat sormena eta ingeniaritza lotzen dituena. "Sormenaren ingeniaritza" edo tankerako zerbait erabiltzen omen dute. Pareko euskal esamolde baten bila abiarazi ninduen. SORGINTZA proposatu nion. Sormenak baduelako "gintza"k iradoki dezakeen etengabeko lan horretatik. Eta baduelako "sorgin" hitzaren lilura eta xarmatik ere. Uste dut gainera sortzaile guztioi gertatzen zaigula: egun batzuetan "gintza"ri asko eskainiaren "sorgin"etik gutxi izaten dugu. Besteetan egun "sorgina" egokituko zaigu baina "gintza"rako ez da izango behar hainbateko aldarterik edo ingururik. Oso gutxitan egiten dute sormenak, sorginak eta gintzak bat.
Alkahueteak
Kontakatiluak. Salatariak. Zelatariak. Txikitan izan zitekeen gauzarik txarrenetan txarrena. Uztapideri-eta ez zitzaien batere gustatzen saioetan inork grabagailurik jartzea. Batere gabe ohitu ziren eta lehen magnetofoi erraldoi haiek iritsi zirenean, sudur-kopetak muzinduz egiten zieten harrera. Gure belaunaldiarentzat grabagailu eta kamerak oso ohiko kontua dira. Paisajearen zati bihurtu zaizkigu eta ongi dakigu gure lanaren zabalkundea eta, purian dagoen moduan jartzeko, aitzineratzea, haien baitan ere badagoela. Baina sarri zama sentitzen duzu edozein txokotara joan eta bertakoez gain kamerak daudenean. Samurra da ba bertako bihurtzen, bertakoz gainera balizkoentzako bihurtu behar baduzu! Gainera, guri eragiten ez digun bezala, bertakoei eragin egiten die, egonean bapo legokeena egonezinda ipintzen dute eta barre algaraka lasai ekingo liokeena aldareko santuak baino geldiagoa bihurtzen.
Manuel Lekuona
Zerbaitek atximur egiten dit erraietan urte sasoi honetan urrirako edo azarorako konpromiso bat hartzen dudalarik. Ba al dakit ba bizirik egongo naizen ere! Bizimodua hipotekatzen ari naizenaren usteak itotzen nau horrelakoetan. Baina hori da egungo lan egiteko era: bihar goizerakoa eta uda-ondorakoa batera heltzen zaizkizu telefonoz edo posta-elektronikoz. Zurrunbilo haserrea da edonoren lan egiteko modua. Horrelakoetan, Manuel Lekuonak kontatzen zuena datorkit burura: edonork eta edozertarako deitzen ziolarik ere, lan bat amaitu arte ez bestea sekula hartu. Sosegu hura falta zaigu.
Txistea
Bazihoazen bi azpeitiar eta zarauztar bat kalean eta... Azpeitiarretako batek zarauztarrari eta beste azpeitiarrari elkarrizketa bat egiteko konpromisoa hartu zuen auzo bateko jaietako programarekin argitaratzeko. Ez zen oso aritua idatzizko lanetan, eta zarauztarrari deitu zion laguntza eske. Konbentzitu zuen, hitzez, zerbait idatzi eta bidaliko ziola, zarauztarrak azpeitiarrari, zarauztarraren eta beste azpeitiarraren kontuen berri emanez. Idatzizko lanak denbora jaten du ordea, eta zarauztarra egun erdi batez atzeratu zen... Lau edo bost telefono dei geroago, azpeitiarrak beste azpeitiarrari zarauztarraren berri eman ziezaion, beste azpeitiarrak zarauztarrari lan bat zor zuela gogorarazteko, beste azpeitiarrak azpeitiarrari zarauztarrari gogorarazi ziola esateko eta azpeitiarrak zarauztarrari beste azpeitiarrak deitu ziola eta bazekiela lana ez zeukala ahaztua konfirmatuz... zarauztarrak idatzi zuen elkarrizketa zarauztarra eta beste azpeitiarrari buruzkoa, azpeitiarrak egina edo. Ulertu? Niri ere kosta egiten zait... Baina horrelatsu bizi gara.
Lurraldetasunaz
Bertsolariak izango gara, naturaltasunez, lurraldez lurralde gabiltzan gutxietarikoak. Zorte handia da, beste inoiz esan izan dudan modura, hilabete berean, Baionan, Bermeon, Elizondon eta Liernin kantatu edo hitz egin ahal izatea. Otsaila hain laburra izan ez balitz Arabara ere iritsiko ginatekeen akaso. Batua eta euskalkien arteko orekaren bila gabiltzan garaiotan, guk beti egin izan zutena egiten dugu: aurrez aurre dagoenak ulertzeko moduan aritu, ez oso jaso eta ez oso etxeko, tokian tokikoaz dakiguntxoa erabiliz eta komunikazio-haustura sor dezaketen hitzak saihestuz. Ez da hain zaila...
