Otsail aldean agertu da zenbait komunikabidetan oinarrizko errenta unibertsalari buruz eztabaidatzeko Eusko Legebiltzarrean ponentzia bat sortu egingo dela. Hasteko esan behar, ongi etorria dela ekimena, eta agenda politiko, komunikabide eta iritzi publikoan nolabaiteko irrika edo susperraldia sortzen badu, bere eginkizuna behintzat ontzat jo beharko genukeela. Hala ere, zenbait arrisku aurreikusi daitezke momentu honetatik jada. Alde batetik, eta alde batera uzten badugu mundu akademikoa eta gai honetan interesatu egin diren zenbait eragile politiko edota sozial, gaia erabat ezezaguna da herritar gehienentzat. Hau dela eta, eztabaidak bide oker eta antzu batetik jo dezake, kontzeptuaren erreketa ahalbideratuz. Beraz, eztabaida eraikitzaile, argigarri eta zorrotza izatea elementu oso garrantzitsua izango da ideiaren zabalkuntza eta etorkizunerako.

Baina, eta lehen aipatu dudanarekin lotuta, benetan ba al dakigu zeri buruz ari garen eztabaidatzen? Ba al dakigu zer den Oinarrizko Errenta Unibertsala? Zeintzuk diren dakarzkien ondorioak? Lehenik eta behin esan beharra dago Euskadiko Erkidegoan ematen den Oinarrizko Errenta eta gure artikuluaren protagonista ez direla gauza berdinak eta beraz terminologiak nahasteko aukera handiak daudela gaur egun. Existitzen den Oinarrizko Errenta baldintzatutako diru-sarrera bat izango litzateke enplegua ez dutenentzat. Oinarrizko Errenta Sarea elkarteak eginiko definizioari jarraiki, aldiz, Oinarrizko Errenta Unibertsala "Estatuak eskubide osoko orori edo gizarte horretan bizi denari ematen dion diru-sarrera da, hiritartasun eskubide bezala, honek ez badu ordainduriko lanik egin nahi, kontuan hartu gabe aberats ala txiro den. Beste era batera esanda, ez da kontuan hartuko beste diru-iturririk duen ezta norekin bizi den". Esandakoaren arabera herritar guztiek jasoko luketen diru-sarrera bermatua izango zen, pobrea ala aberatsa izan, edota enplegua izan ala ez kontuan hartu gabe. Honen bidez, lan prekarizazioari aurre egin nahi zaio eta herritartasunaren kontzeptuan (Marshall) sakondu nahi da, besteak beste eta oso hitz gutxitan esanda.

Ideia honen definizioa hain hitz potoloekin bota ondoren, argi dago irakurle askoren zalantzak, kezkak eta kritikak mota askotarikoak izango direla. Kritika hauek bi multzotan koka ditzakegu. Alde batetik maila etiko-politikoan kokatuko liratekeenak: diru sarrera bat jasotzea enplegu bat -ez lan bat- izan gabe, aberatsa denak ere jasotzea, inmigranteentzako deia efektua izan dezakeela, prekarizazio laboralean sakondu dezakeela, eta abar. Eta bestetik, bideragarritasun ekonomiko eta sozialean kokatzen direnak. Artikulu honen mugak direla eta, kritika hauek aipatzerik baino ez dugu izan, baina hauen inguruko erantzunak badaudela eta maila normatiboan zein ekonomikoan argudio sendoak topa ditzakegula argi utzi behar da.

Laburbilduz, esan beharko genuke Oinarrizko Errenta Unibertsalak orain arte sakratu eta ukiezinak izan diren kontzeptu asko zalantzan jartzen dutela: eskubide sozialak eta enpleguaren arteko lotura; herritartasunaren oinarriak eta abar. Era berean, lana bere osotasunean ulertzeko aukera ezin hobea aurkezten digu; izan ere, ezin dugu ahaztu enplegua lan mota bat dela, baina honetaz aparte beste batzuk ere existitzen dira, lan domestikoa edota bolondres lana, esaterako. Gainera, flexibilizazio ekonomikoaren garai hauetan gizarte segurtasuna bermatzeko tresna egokia izan daiteke eta gaur egungo Ongizate Estatua edota herritartasunaren inguruko eztabaidetan oso planteamendu interesgarriak eta berritzaileak aurkezten dizkigu kontzeptu honek. Bukatzeko ez dago sobran aipatzea orain dela 200-250 urte pentsaezina zela sufragio unibertsala, orain dela 100-150 urte pentsaezina zela osasuna edota hezkuntza eskubide unibertsalak izatea. Zergatik ez epe ertainera begira pertsonen duintasuna bermatzea merkatua alde batera utzita?