Film laburrak: Sormenean luze, azpiegituran motz
Euskal Herrian film laburren alorra zertan den jakiteko horretan jardundako hiru zinemagilerekin mintzatu gara: Asier Altuna (besteak beste, Txotx eta Topeka film laburren egilea eta Aupa Etxebeste luzearen sortzailea), Ane Muñoz (Basurdea, Beaumonten jauzia eta Furbito putakumiak film laburren "ama") eta Joxe Mari Goenaga (Tercero B edota Sintonia laburren egilea). Dena dela, beste hamaikatxo izan zitezkeen gure erreportajearen protagonistak, Euskal Herrian luzea baita "labur kontalarien" zerrenda.
Are, esan daiteke orain Espainiako Estatuan edo nazioartean film luzeak egiten dabiltzan euskal zinemagile gehienak, denak ez bada, film laburren sarean endredatuta ibili direla. Izan ere, laburrak zinemaren artean murgiltzeko edo esperimentatzeko modu ona dira.
Baina hori baino askozaz gehiago ere badira, "genero" hitza aipatu du Ane Muñozek: "Istorioaren planteamendua, garapena eta ondorioa minutu gutxitan bildu beharrak nortasun berezia ematen dio lanari. Norberak bere diruarekin eta beretzako egiten duenez, ez saltzaile edo erosle batentzat, luzeak baino arriskatuagoak izaten dira, askatasun handiz egindakoak".
Edonola ere, ekonomikoa da film laburra eta luzearen artean dagoen muga bistakoena eta horretan bat datoz gure egileak. Zaila da, halere, film laburren kostua zehaztea, erabilitako materiala, aktoreak, errodajerako zailtasunak eta produktuaren beraren iraupena hartu behar dira kontuan. Joxe Mari Goenagak 30.000 euroko kopurua aipatu digu, berbarako.
Diru laguntzak dira film laburrak finantzatzeko modurik arruntena. Horrez gain, produktore baten babesa izatea ezinbestekoa da maiz. Horretan eskea plazaratu du Asier Altunak: "Nik neuk produktoreei ausartagoak izatea eskatuko nieke, gehiago arriskatzea". Horretan arrazoia eman dio Joxe Mari Goenagak, zinemagilea ez ezik, Moriarti ekoiztetxeko kide ere badenak: "Ekoizpen etxe dezente dago Euskal Herrian baina gehienak ETBri begira daude, hau da, telebista-ekoiztetxeak dira. Ez diot txarra denik baina egia da produktua modu batekoa ateratzen dela telebistara begira egonda: produktu telebisiboa. Denok dakigu telebista seguruago dela, ez dela hainbeste arriskatzen eta, beraz, independentzia eta arrisku hori galdu egiten da. Euskal Herrian zinema-produktora gutxi dago, baina noski, jan ere egin behar da...".
Horrekin kexu agertu da Ane Muñoz ere: "Hemen falta dena industria da. Ekoizpenak daude, ikusleak ere asko, baina bitartekorik ez: erosleak, saltzaileak, banatzaileak, erakusleak... Beharbada administrazioak egin lezakeena alor horietako enpresa eta langileak nolabait bultzatzea da, diru laguntzen bidez edo, laburrei kasu egin diezaieten".
Betiko moduan, gezi guztien jomuga den hitzarekin topatu den irudikapena du kazetariak: administrazioa. Film laburren alorrean, ordea, erakundeek txalorako tartea ere eskaini dute: Kimuak egitasmoa.
Txema Muñoz egitasmo honetako arduradun eta sustatzaileak azaldu digunez, euren lana promozioa, hedapena eta banaketa ziurtatzea da. Bada gehiago, "laburren ordezkaritza ere hartzen dugu gure gain, jaialdien arduradunekin eta telebistekin harremanetan egoten gara. Esan dezagun gu garela ikusten den aurpegia baina benetako protagonistak film laburrak direla".
Txema Muñozen taldeak egindako lan eskerga benetan txalotzen dute zinemagileek. Joxe Mari Goenagaren bi lan Kimuak katalogo preziatuan izan dira, Sintonía aurtengoan bertan: "Kimuakek banatzerako orduan dakar abantaila. Guk geuk nabaritu dugu bi film laburrekin; bigarren honetan dena moldatu dugu Kimuaken deialdira; aurrekoan, ordea, urte erdia eman genuen filma mugitzen eta horrek lan eta denbora piloa kendu zigun", dio Goenagak.
Are sutsuagoa izan da Asier Altunaren balorazioa: "Izugarria da pertsona bat edo bi urtean sei film labur jaialdietan barrena erakustea, horrek konfiantza ematen dizu, badakizu ikusiko dela. Eredugarria da, zalantzarik gabe".
Izan ere, Kimuak egitasmoaren oihartzuna ez da ahuntzaren gauerdiko eztula. Espainiako Estatuan tankera honetako lehen ekimena izan zen eta pixkanaka beste erkidego batzuek moldea kopiatu dute. Nazioartean ere oso estimatua da Txema Muñozen lana eta horrek mesede egiten dio euskal film laburrei eta bidenabar, euskal zinemari.
Sariak ere eskuratutakoak dira katalogoan bildutako harribitxiak. Hala, Joxe Mari Goenagak egindako lehen filmak, Tercero Bk, 40 sari pasatxo eskuratu zituen, Aitzol Aramaioren Terminalek, bestalde, sekulako sona hartu zuen nazioartean eta Koldo Serraren El tren de la brujak ere, halatsu.
Sariek, egindako lana eskertu ez ezik, hurrengo film laburrerako bidea ere errazten dute. "Finantzatzeko modua ere ematen du Kimuakek, zeren sariak jasotzekotan dirua lortzen duzu, telebistei ere saldu diezaiekezu...", azpimarratu du Goenagak.
Izan ere, jaialdien magala dute etxe film laburrek eta hortik kanpo apenas dute presentziarik. Egia da, azkenaldian, Topaguneak antolatzen duen Euskal Laburren Zirkuituari esker, filmak herriz herri ikusi ahal direla, baina orokorrean txikia da oraindik film laburrek kultur eskaintzan duten tokia. "Askotan etxeko jendeari ez zaizkio heltzen. Film laburrak ez daude zinema areto arruntetan. Miraria da norbaitek film labur bat ikustea", agertu du Asier Altunak.
Filmak erakusteko espazioak konkistatzea zaila dela onartu digu Joxe Mari Goenagak: "Egileari ordaindua izatea gustatzen zaio. Batzuetan zalantza sartzen zaizu zure film laburra proiektatzeko baimena eskatzen dizutenean. Alde batetik, ikustea nahi duzu baina, bestetik, ordaindua izatea".
Ukaezina dena zera da: Euskal Herrian badira zinemagileak, badira ikusleak eta film laburrez gozatzeko gogoa, falta dena, euskal zineman gertatzen den bezala, horri eutsiko dion azpiegitura da. Ane Muñozek egin digu horren inguruko galdera: "Utopiaren aurrean ote gaude, berriro ere?"
Txotx edo Topeka laburren ostean eta erditze "luze eta zail" baten ondoren, etorri da Aupa Etxebeste, bere lehen lan luzea. Bi iraupenen artean aldea nabaria dela azaldu digu Altunak: "Narrazio aldetik gehienbat, laburra oso gauza txikia da eta berehala bukatzen da. Luzea, berriz, laburraren minutuak asko biderkatzea da. Errodatzeko orduan ere, luzean baldintzak askozaz hobeak dira, jende asko duzu lanean, zentzu horretan erosoagoa da, baina era berean, asko luzatzen da, pazientzia handia behar duzu. Horrez gain, filma zinema aretoetan izatea izugarria da".
Euskara hutsez errodatu dute filma, eta alde horretatik, arrakastatsu joan da, bai kritika zein ikusle aldetik. "Laburretan berdin dio zein hizkuntzetan egiten duzun, festibaletan mugitzen dira eta han ohitura da denak azpititulatuta agertzea. Film luzeekin beldur hori bagenuen, baina konfiantza ere bai eta azkenean ondo atera da. Bada, aurrerantzean ez dago aitzakiarik euskaraz ez egiteko; hori, ordea, elikatu beharra dago, mantendu, euskaraz film gehiago eginda alegia".
Jan-edanean zeuden denak, itxuraz alai, baina baten bat urduri zebilen aperitibo eta aperitifa artean. Bigarrenez jasoko zuen saria, baina eskuetan edukiko zuen lehenbizikoa izango zen. Eta urduri zegoen, oroigarriak bulegora heldu beharra zeukalako, joder. ARGIA Sariak ez dira,... [+]
Gauzak bizi eta azkar aldatzen badira ere, zenbait kontu ez dira aldatzen: Argia Sarien ekitaldia da horietako bat. Horixe esan dio kronikagile honi beharrera etorri den kanpoko kazetari batek, ARGIA asko aldatu dela esatearekin batera, sari-banaketa hasi aurretik. Onerako ari... [+]
EITB Kultura telebista saioak jaso du Argia Saria euskal kulturgileen lana bistaratzeagatik, Euskal Herriko txoko guztietako proiektuak telebista publikora ekartzeagatik, eta egiten duten kalitatezko ikus-entzunezkoagatik. Saria Leire Ikaranek eta Kerman Diazek jaso dute, Berde... [+]
Prentsako Argia Saria Irutxuloko Hitza-rentzat izan da, eskuin muturraren igoerari egindako jarraipenagatik eta talde erreakzionarioen benetako aurpegia erakusteko kalean hor egoteagatik. Aurten 20 urte beteko ditu Donostiako hedabideak. Aizpea Aizpurua, Andrea Bosch,... [+]
Entzunezko Argia Saria BaDA!bil podcastak jaso du, Hiru Damatxo ekoiztetxeak ekoitzitakoa, eta Gerediaga elkarteak eta EITBk finantzatutakoa. Podcastak kulturgintzan dabiltzan lau mahaikidez osaturiko bost mahai inguru jaso ditu Durangoko Azokaren bueltan. Saria jaso dute Amets... [+]
Hamabost urteotan gazteenen artean euskara sustatzeko egindako lanagatik eta lortutako arrakastagatik, Merezimenduzko Argia Saria Ene Kantak proiektuarentzat izan da. Saria Nerea Urbizu, Fermin Sarasa eta Jesus Irujok jaso dute.
Seme-alabek lehen mugikorra izateko adina atzeratzeko eskolaz eskola egindako lanagatik eta lortutako emaitzengatik, ikastetxeak mugikorrik gabeko arnasgune izateko borrokagatik, kanpaina onenaren Argia Saria guraso elkarteek osaturiko Altxa Burua ekimenarentzat izan da... [+]
Galtzaileen herri ondarea sarean jartzeko erakunde publiko batetik egindako ahaleginagatik, ahots gabeen ahotsa entzuteko aukera emateagatik, eta batez ere, Nafarroak aitzindari izaten segi dezan oroimen historikoa berreskuratzeko bidean, Interneteko Argia Saria Nafarroako... [+]
Onintza Irureta Azkunek egin du hitzartzea ARGIAko lantaldearen izenean:
"ARGIAko komunitatea osatzen duten milaka lagunetako batek berriki adierazi digu batzuetan ARGIA iluna dela, barruak mugiarazten dizkion albiste gogorrak daudela. Lan ona egiten dugula, baina... [+]
Sei sari banatu ditugu aurten: ikus-entzunezko saria EITB Kultura telebista saioari eman zaio, prentsako saria Irutxuloko Hitza Donostiako hedabideari, entzunezko saria BaDa!bil podcastari, interneteko saria Oroibidea bilatzaileari eta komunikazio kanpaina onenaren saria Altxa... [+]
Ekimenak erreferendum eskaera egin du eta Shirley Weber estatu idazkariak onartu. Orain, prozesuari jarraipena emateko, 546.000 sinadura lortu behar dituzte datorren uztailerako. Marcus Evansek egin du eskaera.
Estatuaren biolentziaren biktima gisa onartzeko 125 eskaera egin zaizkio Nafarroako Gobernuari 2023an eta 2024an. Horietatik 41 onartu dira. Egiari Zor eta Torturatuen Elkarteak ongi baloratu dute egiten ari den bidea.
Arizona
Aktoreak: Aitziber Garmendia eta Jon Plazaola..
NOIZ: urtarrilaren 26an.
NON: Berrizko Kultur Etxean. plazan.
-------------------------------------------
Arizona eta Mexiko banatzen dituen muga zaintzera abiatu da Idahotik Margaret (Aitziber Garmendia) eta George (Jon... [+]