18/98+ lan taldeak gizartea manifestatzera deitu du Bilbora datorren 18an, izen bereko sumarioa bertan behera gera dadin exijitzeko. Auzi honetatik abiatu dugu elkarrizketa.
18/98+ plataformaren espiritua azaltzea nahi nuke, hasteko.
Gizarteari errealitate bat azaldu nahi diogu, ez dugu nahi auzia denok berdin ikustea edota guk ikusten dugun bezala ikustea. Gu konbentzimenduz ari gara, baina errespetuz, bakoitzak auzia nahi duen moduan ulertu eta agertu dezala nahi dugu. Kaiera ekimena adibide ona izan zen. Ez genuen jendearen sinadura soila bildu nahi, guk proposatutakoa onartzea alegia. Orduan lortu genuen eta orain ere zerbait zabalagoa eta irekiagoa lortu nahi dugu, hau da, jendeari pentsatzen duena azaltzea eskatzen diogu: "Ados egon zaitezke gurekin oro har edo zuhurtziaz. Eta guri bururatu ez zaigun ideia edo beste ikuspegi bat baduzu, emaguzu. Inplikatu zaitez, auzia ulertzen duzun neurrian eta egokieran". Horra gure espiritua.
Iazko otsailean manifestazio handia burutu zen Bilbon kari honetara. Gizarteari deia egin diozue berriz ere. Zein da urte honetako ibilbidearen balorazioa?
18/98 sumarioak ez zuen bere testa gainditua orain urte bat, justiziak nahiz guk erakutsi behar genuenaz ari naiz. Justizia anbizio handiko prozesu konplexu, zabal eta neurrigabean sartu zen, burugabea gure ikuspuntutik. Hori, baina, herritarrek ikusi behar zuten. Jendeak urte honetan zehar hori ikusi duelakoan nago. [Ferrerek epaiketaren inguruan izan diren irregulartasun eta gehiegikeriak azaldu dizkigu]. Alde horretatik gizartearen aurrean guk azaldu genituen neurrigabekeriak begi-bistan geratu dira. Areago, epaiketa hasi ostean inputatuak jasaten ari diren egoera ikaragarria ageri da: Madrilera joan-etorrian dabiltza, hilabeteak iraungo dituen epaiketaren aldian aldiko bistek minutuak irauten dituzte, hots, inputatuen kalteak izugarriak dira bizitzaren arlo guztietan.
Zein da uneon zabaldu nahi duzuen mezu nagusia?
Lehenbizi, pertsona hauen defentsa egitean euren eskubideak eta duintasuna berreskuratu beharra dagoela. Hau da, epaiketaren instrukzioa nola egin den ikusita, ez gara kontentatzen epaiketa zuzena eskatzearekin, sumario honen zama ezin da ordaindu absoluziozko sententzia batekin edo zigor txikiekin. Zuzenbidezko estatua berreskuratzeko modu bakarra epaiketa mota hau gelditzea da. Bigarrenik, gizarteak sumario honetan ez daudela soilik inputatuen eskubideak jokoan ulertzea nahi dugu. Inputatuen aktibitateak legalak, publikoak eta legezkoak dira demokrazian eta berauek tesi politiko baten ikuspegitik juzkatzen ari dira, ETAren asmoekin kolaboratu izanaren akusaziopean. Laburbilduz, zuzenbidezko estatuaren izenean gizarteak bildu, eratu, espresatu eta berrantolatzeko dituen eskubideak ari dira murrizten eta urratzen, eta hori salatu beharra dago.
Gizarteak asko du jokoan, alegia.
Bai. Gizarteak errealitate hau onartu behar luke, edo parte bat bederen. Baina gizartea nekatuta dago, euskal auzi edo gatazka dela medio, gogaituta dago. Prozesuan zehar jende askok muzin egin dio gertatu dena ulertzeari, perspektibaz aldatzen joan da, ezker abertzalearekin gogorra bihurtuz joan da, inputatu den-denak ez badira, gehienak espektro sozio-politiko horretakoak direlako. Ezker abertzaleak euskal auziarekin bukatzeko behar beste egiten ez duela uste du gizarteak. Gizarteari promesak egin zaizkio eta horietako batzuek lur jo dute. Guk hori nabaritu dugu konpromiso publiko batzuk hartzean. Hori agerikoa da. Edonola ere, plataformaren diskurtsoak eta errealitateak epaiketa hau kontu garrantzitsua dela ulertzera eraman dute jende asko, gizarte osoari dagokion afera dela ulertzera.
Zer iritzi duzu Auzitegi Nazionalaz?
Auzitegi Nazionala salbuespenezko erakundea da, hori jakina da. Zuzenbidezko estatuaren izaera "pertsona guztiak legearen aurrean berdinak direla, berdin tratatuak izan behar direla eta denek dutela berme berbera...·" lelo hutsa bihurtu da. Auzitegi Nazionalari larritasun handiko delitu konkretuak epaitzea utzi zaizkio berariaz. Boterearen eremutik modu determinatzailez jokatzea erabaki da, normalki burutu behar ez liratekeen ekimen judizialak burutzen dituelarik. Auzitegi Nazionalari aura berezia eman zaio, eta duen botere eta agintea medio, tratatzen dituzten gaietan oso argi ageri dira justizia eta politikaren arteko konexioak, eta hainbat izendapen nahiz jokabide ustelak dira.
Espainiako Gobernuaren edozein borondate mota zapuzteraino?
Ni ez naiz horren ezkorra. Dudarik gabe, justizia bultzada politikoak kutsatuta dago, baina honek ez du esan nahi epaile guztiekin eta epaiketa guztietan horrela denik. Justizia kutsatuta izateak ez du esan nahi epaileek euren kontzientziaren arabera jokatzen ez dutenik. Kutsadurarik ez balego ere, jokabidea ez litzateke zuzen-zuzena izango. Alabaina, salatu dugun errealitatea agerikoa da, kontuz esateko nahikoa.
Anoetako Proposamena hizpide honela esan du Rafa Diezek ARGIAn: "Ez gaituzte gure karriletik aterako".
Anoetako karrila oso ona da, baina konplikatua. Ona da, eragile batzuen eta besteen artean ebatzi behar dena zehazten duelako. Konplikatua da ez duelako bi bide erabakigarrien egutegia zehazten. Hori da zaila artikulatzen, hau da, alderdien mahaia zailki osatuko da ETAren arazoa ebazten ez den bitartean. ETAren afera inolako planteamendu politikorik egin gabe zaila da konpontzea, eta ez naiz ordain politikoa emateaz ari, planteamendu politikoaz baizik. Arlo horren gainazalean behintzat ezer gutxi ageri da, azpian zerbait ote dagoen? Ez dakit. Eragile batzuek rollo ona dagoela diote, harreman onak direla, baina gainazalean gaudenok ez dugu aparteko aurrerapenik ikusi. Anoetako Proposamenaren diskurtsoa eta karrila onak dira ETA faktore horren erabakitzailea ez den bitartean eta politika gailentzen den neurrian, baina dena oso astiro doa. Batasunak urrats handiak eman dituztela dio, baina ez nau konbentzitzen. Jauregiko kontuak geldiro omen doaz eta pazientzia izan behar dugu, baina...
Zapatero nola ikusten duzu?
Oposizioan zegoela inpresio pobreagoa izan nuen berari buruz. Jarrera onak zituen baina bere diskurtsoa oso laua zen. Gobernuan, aldiz, burdinazko egitura, eusteko gaitasuna eta trebetasun taktikoa hauteman ditut berarengan. Denetarikoak aurpegiratu zaizkio, batzuetan arrazoiz, ordea, ideia sendo baten gainean ari da lanean: PP itzultzea nahi ez dutenek behar dute. Alderdian nahiz kanpoan lagundu behar diote eta horretaz ondo baliatzen ari da. PSOEn lider baten aldaketa hondamendia litzateke, bere alderdian ondo dakite hori eta Zapaterok maniobratzeko margena dauka. Alabaina, PPren itzulera nahi ez dutenek ez dakite hainbat politika eremutan zeren alde egiten duten. Hor dago koxka!
Azkenik, zer iradoki dizu Katalunian bizi den prozesuak?
Bat, gehien interesatzen zaidana: gure buruari egiten dizkiogun tranpak. Hau da, Kataluniako Estatutuak adostasun itzela zeukan: %90a. Guri, EAEn, adostasun handiagoa exijitzen ziguten, baita Kataluniakoa eredu bezala jarri ere. Ordea, jabetu gara Kataluniakoak berak ere ez duela balio izan. Bi estatutuek legezko akordioa dute eta berau kontuan ez hartzea demokraziaren inkongruentzia da. Baina, zergatik egon da horrenbesteko axolagabekeria Kataluniako nahiz EAEko parlamentuetan onartutako akordioetan? Bi akordioek Grouyer gaztak baino zulo gehiago zutelako. Akordio formalki baliagarriak ziren baina funtsean gaseosoak. Alderdi bakoitzak babesa eman dio proiektu politiko gisa, baina joko politikoan erabiltzeko, ez bere edukian erreparatuta. Akordioen edukien ahultasunak erraztu du berau urtzea Katalunian zein EAEn. Gurean, adibidez, zein neurrian da funtsezkoa Batasunak Ibarretxe Planari eman zion babesa edo EBk edo EAk edo EAJk emandakoa? Hori kontuan izan behar dugu, bestela gure burua engainatzen ari gara. Akordioa zegoen baina ez zen sendoa eta berau konfrontazio politikoan apurtu egin da. Katalunian bezala funtsean.