«Nazkatuta nago ikusteaz euskaldunok nola egiten dugun barre geure burua gutxiestearen kontura" -esan zidan lagun batek. Horretaz pentsatzen hasi eta arrazoi zuela iruditu zitzaidan. Burura etorri zitzaizkidan zer antzerki mota eta zein telebista saio atsegin ditugun. Benetan, hausnarketarako gaia zela otu zitzaidan. Hain "xelebre" ikusten al dugu geure burua? Hain "alproja" ikusten al gaituzte atzerritarrek? galdetu nion neure buruari.

Horretan ari nintzela, Marga Iñiguez pedagogo eta filosofo madrildarrak Hik hasi aldizkarian esandakoa ekarri nuen gogora. Berak horrela ikusten du euskalduna: "Kultura bakoitzak bere sortzeko modua du. Hemen ezaugarri batekin egin dut topo: sinbolikoagoak zarete. Hitz bakoitza sinbolo bat da. Oso interesgarria da jendeak nola sinbolizatzen duen, eta zer puntutan jartzen duen ekintza. Jakin nuenean aditza esaldiaren azkenean doala, "lan egiteko modua bezalaxe da eta" pentsatu nuen. Beti bukaeran egiten da ekintza, ebazpen bezala, eta oso azkar, baina behin pauso batzuk eman eta gero, eta ez hasieran. Niri hau asko interesatzen zait. Eta baita jendea zer emozionala den ikustea ere, nahiz espresatzerakoan erreparoak izan batzuetan. Jendea oso sentibera da, eta aldi berean ekintzaz azkarra, eta bi puntu horiek oso interesgarriak iruditzen zaizkit lantzeko."

Marga 16 herrialdetan aritu da lanean (AEBak, Mexiko, Argentina...) eta lan-harreman luzea du Euskal Herrian. 13 urtetan telebistan aritu da haurren eta nerabeen programetako aholkularitza pedagogikoa eskaintzen. Berak esandakoa, kriteriodunaren eta ongi pentsatutakoaren ondorioa da, zalantzarik gabe. Modu positiboan ikusia. Euskaldunongandik zer espero lezakeen pista ematen diguna.

Eta guk nola ikusten dugu euskalduna? Zer diote gutaz? Topikoei eta karikaturei kasu eginez, galderei erantzuten ausartuko al gara? Hori bai, modu positiboan, aurrera egiteko geure buruaz zer espero genezakeen hausnartuz:

Atzerrira lanera joan diren euskal joakinei buruz zera diote:

- "Burugogorra" da. Buruan zerbait jartzen bazaio, hura lortu arte arituko da. Langilea, pertseberantea...

- Solidarioa. Euskal Herrian hain biztanle gutxi izanda, nazioarte mailan milaka misiolari, bolondres eta kooperante dabil laguntza lanetan.

- Antolatua. Hori diote kanpotik etorri, eta zenbat elkarte mota, koordinadora, bilgune, kontseilu eta abar dauden ezagutzen dutenean.

- Tradizioaren maitalea eta berritzailea. Herri kirolak, euskal pilota mota desberdinak... bertsolaritza, inon ba al dago hain antolatua eta garatua?

- Lagun artekoa. Elkarte gastronomikoak, koadrilak eta abar ezagutzerakoan.

- Identitatearen defendatzailea. Horrela diote: "Zuen identitatearen defentsa egitearren gatazkan sartzeko prest zaudete".

- Sortzailea eta iniziatibaduna. Egoera zailetan ikastolak, gau-eskolak, herri aldizkariak, irratiak, egunkariak, telebistak eta abar sortzean.

- Kooperatiboa. Kooperatiben mundua eta antolaketa ezagutzen dutenean.

- Kirolaria. Ikusi besterik ez dago mendizale federatuen kopurua eta zenbat kirol praktikatzen diren gure Herri txiki honetan.

- Parte-hartzailea. Intuitiboa, berezko nortasunekoa -bi edo hiru euskaldun elkartzen direnean, nahiz euren artean ongi eraman, bakoitzak bereari eutsiko dio-... eta horrela jarrai genezake.

Laguna urrutiago heldu zen: "Gainera, arduratzen nau batez ere, zer baserritar klase aurkezten diguten».

Izan ere, errepideak direla, azalera handiko saltokiak, industrialdeak edota beste azpiegitura mota dela, baserri gehienak baztertzen ari dira, itotzen... akabatzen. Gauza asko galduko ditugu baserrien desagerpenarekin: bertako hizkuntza eta kultura, naturarekin duen harremana, transmititzen dituen balioak, antolatzeko duen era... Bizitzeko estilo bat azken finean.

Munduaren aurrean gure burua aurkezteko ditugun balioak erabili nahi dituzte barre-eragile. Gure hezkuntzaren oinarriak izan beharko luketenak, hain justu!