Euskal curriculumaren hazia 1996ko urrian erein zen, Ikastolen III. Batzar Nazionalean. Berehala, lan-taldea eratu zen curriculuma osatzeko xedez, Xabier Garagorri Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioko aholkulariaren zuzendaritzapean. Euskal Herrian gaur egun indarrean dauden curriculumak aztertzea izan zuten lehenengo lana. Azterketa hark sen hutsez edonork dakiena utzi zuen agerian: euskal kultura hutsaren hurrengoa zen. Bestetik, Europa osoko curriculumak oso antzekoak direla konturatu ziren. "Hasieratik ohartu ginen gure lana ez zela bakarrik euskal curriculum espezifikoa egitea; bestela, euskal curriculuma txapela eta kaikua zela ulertuko zen", azaldu du Garagorrik.

"Euskal" hitzaren esanahia bide horretatik bilatu zuten curriculum egileek. Ordurako, Sortzen-Ikasbatuaz eta Udalbiltza egitasmo barruan zeuden. Beraiek ere ekarpen batzuk egin zizkioten ikastolek burutu zuten marko teorikoari, eskola publikoei egokitzeko besteak beste. Hurrengo urratsa curriculumaren nolakotasuna definitzea izan zen. "Galdera bat hartu genuen ardatz: zer da Euskal Herrian bizi den pertsona kulturadun batek Euskal Herriaz eta munduaz ezagutu behar duena eta egiten jakin behar duena, eta zer nolako baloreak eduki behar ditu?".

Horri erantzuteko, giza-ezagutza 50 arlotan banatu eta beste hainbeste aditu edo aditu-talderi eskatu zitzaion laguntza. Emaitza 2004ko ekainean aurkeztutako lan mardula izan zen: Euskal curriculuma: kultur ibilbidea. Adituen ekarpena. Liburuaren aurkezpenean, lehenbiziko aldiz, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Saila curriculum egitasmoaren zuzendaritza-taldearekin batera agertu zen.

Hurrengo urratsa egiteko ia urte osoa behar izan zen, eta iazko maiatzean aurkeztutako Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curriculuma. Oinarrizko txostena izan zuen fruitu. ‘Liburu laranja’, lagun artekoan. Hezkuntza Sailak, Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioak, Sortzen-Ikasbatuazek eta Kristau Eskolak sinatutako lana izaki, hezkuntza munduko eragile askok eta askok harenganako atxikimendua agertu zuten. "Ez dut ezagutzen Euskal Herrian hainbeste indar-gune biltzen duen egitasmorik", Garagorriren aldarria.

‘Liburu laranjak’ derrigorrezko eskolaldirako euskal curriculumaren planteamendu osoa agertu zuen; ez, ordea, arloz arlokoa. Izan ere, oraintsu hasi dira hori zehazten, Iñaki Etxezarreta Ikastolen Konfederazioko zuzendariak dioskunez: "Orain eskolek dute hitza. Txosten bat egin dugu, bi zati dituena. Batean etorkizuneko curriculumaz hitz egiten da; zer gaitasun landu beharko dituzten ikasleek XXI. mendean. Eskolek eman behar diote txostenaren lehen zati horri erantzuna".

Bigarren zatia irakasleentzako eginda dago batik bat, eta ikas-arlo bakoitzean landu beharreko edukiez, jarrerez, baloreez... mintzo da. "Irakasleek esango digute, ikastetxe guztietara bidaliko den inkestaren bidez, derrigorrezko hezkuntza bukatzen duen ikasle batek zer nolako gaitasun, trebetasun, jakintza... eduki beharko lituzkeen gutxienez". Erantzunak apirilean jaso nahi dituzte, eta horien arabera proposamen berria idatzi. Behin-betiko txostena, curriculum egileen asmoak betez gero, udazkenean aurkeztuko da.

"Orduan jakingo da -jarraitu du Etxezarretak- zein den ikastolek daukaten euskal curriculuma, eta aldi berean zer den curriculum horren barruan kristau eskolekin eta eskola publikoekin partekatzen dutena; beste horrenbeste esan dezakegu gainerako zentroez". Hau da, ikastetxe guztien curriculumetan gutxieneko eduki batzuk jasoko dira, denentzat berdinak, eta horrez gain ikastetxe-talde bakoitzak berea osatuko du.

Ikastolek urtarrilaren 21ean egin zuten prozesuaren urrats honi ekiteko batzarra. Handik oso egun gutxira, gaia Gasteizko Legebiltzarrera ailegatu zen, eta ez modurik goxoenean. PSEk Tontxu Campos Hezkuntza sailburuaren agerpena eskatu zuen, "Legebiltzarrean aztertu behar den gai bat zergatik ari den bertatik kanpo garatzen azaldu dezan", talde sozialistako kide batek adierazi digunez.

UGT eta CCOO sindikatuek antzeko erreakzioa izan zuten, euskal curriculum egitasmoa bertan behera gera zedin eskatuz. Ildo beretik jo zuen PPk, prozesu guztia sekretupean egin izana salatuz gainera. Salaketa harrigarria inondik ere, euskal curriculumaren bidea agerpen publikoz josita egon baita. Tamalez, ez dugu ‘popularren’ iritzia jasotzerik izan, ez baitiete gure deiei erantzun.

"Ez dugu curriculumaren edukia ezagutzen", dio PSEk, "aurreko sailburuak azaldu zituen ildo orokor batzuez landa. Orduan esan zuenez, euskal curriculumak arreta handia emango zion euskal kulturari. Nortasunarenganako obsesioa sumatzen diogu honi guztiari. Euskal nazionalismoaren ikurrekin zerikusia daukan nortasuna, bestalde".

Galdera ezinbestekoa da: Egitasmoa aspalditik ezaguna bada, zergatik orain erreakzioa? PSEkoek esan digutenez, "guk aurreko legegintzaldi amaieran izan genuen honen berri lehenengoz. Gure erreakzioa, berriz, Ikastolen Konfederazioa eta beste talde batzuk gai hauei buruzko eztabaida egiten ari zirela jakitean etorri da. Curriculuma nahi dugu, baina Euskadiko irakaskuntza-sistema osoa ordezkatzen duena, eta ez gure ustez gutxiengoa den batzuen onerakoa".

Ikastolen Konfederazioaren ustez, bestelako arrazoiek eragin dute oposizioko alderdien oldarraldia hain berandu etortzea. Alegia, curriculuma osatzeko prozesuak azken hilabeteetan izandako sendotzeak. Besteak beste, eta Iñaki Etxezarretaren esanetan, Hezkuntza sailburuak lortu egin du -azkenik, gaineratu beharko- eskola publikoetako guraso elkarteek eztabaidan parte hartzeko konpromisoa berenganatzea. Haien falta zen, hain zuzen, prozesuak zeukan hutsik handiena. Bestalde, martxoan hasiko da LOE legea ezartzen, curriculumaren auzia puri-purian jarriz. CCOO sindikatuak, ika-mikaren gorenean, irakaskuntzak lege onartu berriari men egin beharko diola azpimarratu gura izan zuen. Harritzekoa da, zinez, euskal curriculumak hain zalaparta eskasa sortu izana orain arte.