Ihesi: Tolosatik Berastegira tontorrez tontor
- Duela zenbait ale Urretxutik Elgoibarra iristeko azalpenak eman genituen moduan, antzeko gonbidapena luzatzen dizuegu: Tolosa eta Berastegi herriak lotzea mendiz mendi eta lepoz lepo bide eginaz. Tolosako zaindaria den Uzturretik abiatuta, arku itxurako mendi-sokatea ekialdera luzatzen da, Belabieta, Urdelar, Larre eta Ipuliñoko tontor segida, Berastegi inguruetan amaituz, Nafarroako mugatik gertu.
Udaletxe aurreko Plaza Zaharrean zaudetela (75 m), Nafar zubia deritzonetik Oria ibaia zeharkatu eta Santa Klara komentu ondotik Izaskunera igotzen den bideari heldu. Autobide azpitik igaro eta berehala, errepidetik joan nahi ezean -dezente luzeagoa da bide hau-, eskuinera jo eta gorantz abiatzen den lasterbide berritua hartu.
Erdi bidean ikus daitekeen panelak dioen moduan, bide hau XX. mendearen hasieran zabaldutako gurutze bidea zen, 1979an N-1 autobideko obrak zirela eta moztuta eta erabilerarik gabe geratu zena. Baina 1996an Galardi elkarteak txukundu eta konpondu du, Tolosa eta Ibarrako udalen laguntzaz, herritarren gozamenerako.
Tarteka burua jaso eta Tolosako herrigunea behean geratzen ari dela nabarituko duzue. Hainbat bihurgune emango ditu eskaileraz osatutako zidorrak errepidera irten baino lehen. Bazterretik aurrera egin eta bihurgunean errepidea utzi eta lasterbidetik segi. Etxe eta baserri batzuen ataritik igarota, berehala izango zarete Izaskungo ermita aurrean (285 m).
Bihurgune itxiaren ondoren malda leundu egingo da. Aurrera jarraitu eta berehala helduko zarete tontorpeko ordokira. Ezkerrera jo orduan, belardiko zidor garbitik.
Laster ikusi ahal izango duzue amildegiaren ertzean Uzturreko gurutze zuri itzela (688 m). Paratu zuten bigarrena duzue hori. Izan ere, lehena, 6 metro garai zena eta 1927an inauguratua, otsaileko haize erauntsi gogorrak behera bota zuen 1941ean. Laster batean paratu zuten ordea, 10 metroko bigarren hau. Tolosaldeko behaleku aparta duzue talaia hori, ibilbidean izango duzuen onenetarikoa. Ondo erreparatu, beraz, zer duzuen begi aurrean.
Uzturreko lekurik ikusgarriena gurutzea izanagatik ere, ez da gunerik garaiena. Tontorrera iristeko, beraz, metro batzuk atzera egin, eta bi langen artean irteten den zidorrari heldu. Harrizko harresiaren ondotik gora hamar minutuan hartuko duzue gaina, buzoia eta geodesiako ikurra.
Aurrera jarraitu ahal izateko Belabietako gaina hartu beharko duzue. Belartsu, zabal eta biribildua, geodesiak adieraziko dizue gunerik garaiena zein den (684 m). Jarraian behera egin beharko duzue ostera, eta tontor hau hurrengoarekin lotzen duen lepora jaitsi. Ibingo langa duzue lepo hori (608 m). Langa gurutzatu eta ezkerrean ezkutatu samar ehiza postu, zikin eta trakets baten ondoan, mugarri triangeluarra topatuko duzue, aldeetako batean 1829ko data idatzirik duela. Tolosak, Billabona-Amasak eta Berastegik -Eldua Berastegi udalerrikoa baita- puntu horretan bat egiten dutela adierazten du mugarriak.
Zuek aurrera segi, eta bidean gora zoaztela, harlauzazko teilatua duen Azolako borda albotik pasa eta Belabieta Txiki mendi-lepora iritsiko zarete (750 m). Trikuharria duzue bertan: kamara ixten duen gaineko harlauza ez izan arren, mendilerro honetan irauten dutenetatik osoen dagoena da berau.
Alertze artean maldan gora abiatu. Goialdean jada, eskuinean, Basaburuko trikuharria basoko soilgune txiki batean utzi, ezkerrera biratu eta malda handirik gabe, pinudi, eta altzifre artean aurrera segi. Pista zabalagotik tontorrera ailegatuko zarete (849 m). Adi ibili! Ikur geodesikoa, buzoia eta oroitarria dauden soilgunea oharkabean igaro baitezakezue bestela.
Zertxobait aurrerago, baso behaketarako erabili zen metalezko eraikuntza topatuko duzue, egun utzia, herdoildua eta erdi eroria. Hainbat hamarkada atzera ikuspegi aparta eskainiko bazizuen tontor honek, egun koniferek ez dute inora ezer ikusten uzten.
Altzifre landaketako zuhaitz ilera artean gandorretik aurrera egin. Laster izango dituzue begi-bistan Leitzarango bailara meharreko bihurguneak batetik eta Berastegiko lautada berde ederra bestetik. Aurrez aurre, hurrengo jomuga, Larre tontorra; garai batean edukiko zituen bai larre ederrak, egun, ordea, basoek estaltzen dute ia osotasunean.
Hainbat ehiza posturen ondotik doan zidor estuak zuzenean jaitsaraziko zaituzte bi mendien artean zabaltzen den Muga lepora (680 m). Bertan ikusiko dituzue bidegurutzea, Moako tumuloa eta aldamio gainean uso parada itzela.
Pistarik hartu gabe, poliki-poliki, bizkarrean gora igotzeari ekin behar diozue jarraian. Harlauza gorrixkez hesitutako sarobe politetik pasako zarete laster, baita eraikuntza baten ondotik ere. Igo ahala garbiago topatuko duzue zidorra.
Axerigaina lehen muinoa inguratuko duzue, bi antenatzar dituen tontor nagusira iritsi baino lehen. Aldamenean, kohete itxurako buzoia duzue (804 m). Metro batzuk aurrerago, hurrengo goragunean, ikus dezakezue pagoen artean San Lorentzo ermita.
Indarrez makal bazabiltzate eta Ipuliñora igotzea beste baterako uzten baduzue, aukera ona duzue bertatik Berastegira jaisteko. Borda berritura joan lehenik. Basoan behera, pista batekin egingo duzue topo ondoren. Hari jarraitu, kasik Berastegiraino eramango zaituzte-eta. Borden ondotik pasa eta gero, ezkerrera jaisten den bide zaharra hartu. Hark bai, harrizko itxituren artean, elegante, zuzenean Berastegira gidatuko zaituzte (400 m).
Ipuliñora igo nahi izanez gero, lehen maldetako zidor lausotik gora abiatu, harri blokez osatutako gandorra hartu arte. Goldizgain (794 m) deitutako gain luzatua alderik alde zeharkatuko duen zidorrari heldu, harik eta Itxurtxabal harratera iritsi arte (680 m). Ezker-eskuineko bideei jaramonik egin gabe, aurrera jarraitu eta pagadian barneratuko zarete. Malda gogortu egingo da, baina zaudete lasai, ez baita luzea. Goialdean jada malda leundu eta azken metroak burutu ondoren Ipuliñoko tontorrean agertuko zarete (928 m), mendi-sokate luze honetako gailur garaienean. Atseden hartu, baina eguraldia lagun baduzue, ez aukera galdu. Jaso burua, zabaldu begiak eta inguruaz gozatu... egindako ahaleginak merezi izan du, ezta?
Berastegira iristeko igotzerakoan pasatako lepora jaitsi, igotako bidetik (680 m). Han, ezkerrera egiten duen bidean behera abiatu. Langa gainditu eta malda behera gogorrean, autobide gaineko pista zabalera irtengo zarete, hainbat bihurgune eman ondoren.
1995ean autobidea zabaldu zenetik, inguru hauek aldaketa latza jasan dute. Bide zaharrak betirako galdu eta berri zatarrak zabaldu dira. Hori gutxi balitz, mendiotako sosegu eta isiltasuna desagertu egin dira motor zarata etengabearen ondorioz.
Pistan behera segi behar duzue eta eskuinera jaisten den lehen bidea hartu, autobide azpitik pasa eta behera jarraitu. Ur biltegiaren parean eskuinera jo, porlan bidetik. Laster izango zarete Berastegiko etxe eta baserri ederren artean.
Ingurukoek debozio handia diote, pikor edo grano, zorna eta horrelakoetatik babes dezakeelakoan, baita suteetatik ere. Ohitura zen, ez dakit oraindik mantentzen denentz, iltzeak eramatea, triangelu sekziodunak eta pentagono-burukoak, pikorreko bat. Kriseiluetako olioa ere eraman ohi zen, eta lehenagotik zegoenarekin pikorrak igurtzen zituzten, horrela sendatuko zitzaielakoan. Ermitaren eraikuntzan nola materiala garraiatzen aingeruek lagundu zutela uste zen.
Urtero abuztuaren 10ean, inguruotako jende andana hurbiltzen den erromeria ospatzen dute bertan, gaur arte iraun duen erromeria bakanetakoa.
Larre mendiaren magalean, Berastegiko errepide bazterrean, Zamargin baserria dago, eta haren aurrean San Lorentzo Txiki bezala ezagutzen den ermitatxoa. Berastegin esaten denez, aspaldian, baserriko etxekoandreak, santua ikusi omen zuen goialdean paseatzen. Beheraino ere jaitsi omen zen behin, zelatan zebilen etxekoandrearengana. Horregatik eraiki omen zuten San Lorentzo Txiki hantxe bertan. Andreak ordea, begi bat galdu zuen zelatan zebilen batean. Zer gertatu ote zitzaion?
Jan-edanean zeuden denak, itxuraz alai, baina baten bat urduri zebilen aperitibo eta aperitifa artean. Bigarrenez jasoko zuen saria, baina eskuetan edukiko zuen lehenbizikoa izango zen. Eta urduri zegoen, oroigarriak bulegora heldu beharra zeukalako, joder. ARGIA Sariak ez dira,... [+]
Gauzak bizi eta azkar aldatzen badira ere, zenbait kontu ez dira aldatzen: Argia Sarien ekitaldia da horietako bat. Horixe esan dio kronikagile honi beharrera etorri den kanpoko kazetari batek, ARGIA asko aldatu dela esatearekin batera, sari-banaketa hasi aurretik. Onerako ari... [+]
EITB Kultura telebista saioak jaso du Argia Saria euskal kulturgileen lana bistaratzeagatik, Euskal Herriko txoko guztietako proiektuak telebista publikora ekartzeagatik, eta egiten duten kalitatezko ikus-entzunezkoagatik. Saria Leire Ikaranek eta Kerman Diazek jaso dute, Berde... [+]
Prentsako Argia Saria Irutxuloko Hitza-rentzat izan da, eskuin muturraren igoerari egindako jarraipenagatik eta talde erreakzionarioen benetako aurpegia erakusteko kalean hor egoteagatik. Aurten 20 urte beteko ditu Donostiako hedabideak. Aizpea Aizpurua, Andrea Bosch,... [+]
Entzunezko Argia Saria BaDA!bil podcastak jaso du, Hiru Damatxo ekoiztetxeak ekoitzitakoa, eta Gerediaga elkarteak eta EITBk finantzatutakoa. Podcastak kulturgintzan dabiltzan lau mahaikidez osaturiko bost mahai inguru jaso ditu Durangoko Azokaren bueltan. Saria jaso dute Amets... [+]
Hamabost urteotan gazteenen artean euskara sustatzeko egindako lanagatik eta lortutako arrakastagatik, Merezimenduzko Argia Saria Ene Kantak proiektuarentzat izan da. Saria Nerea Urbizu, Fermin Sarasa eta Jesus Irujok jaso dute.
Seme-alabek lehen mugikorra izateko adina atzeratzeko eskolaz eskola egindako lanagatik eta lortutako emaitzengatik, ikastetxeak mugikorrik gabeko arnasgune izateko borrokagatik, kanpaina onenaren Argia Saria guraso elkarteek osaturiko Altxa Burua ekimenarentzat izan da... [+]
Galtzaileen herri ondarea sarean jartzeko erakunde publiko batetik egindako ahaleginagatik, ahots gabeen ahotsa entzuteko aukera emateagatik, eta batez ere, Nafarroak aitzindari izaten segi dezan oroimen historikoa berreskuratzeko bidean, Interneteko Argia Saria Nafarroako... [+]
Onintza Irureta Azkunek egin du hitzartzea ARGIAko lantaldearen izenean:
"ARGIAko komunitatea osatzen duten milaka lagunetako batek berriki adierazi digu batzuetan ARGIA iluna dela, barruak mugiarazten dizkion albiste gogorrak daudela. Lan ona egiten dugula, baina... [+]
Sei sari banatu ditugu aurten: ikus-entzunezko saria EITB Kultura telebista saioari eman zaio, prentsako saria Irutxuloko Hitza Donostiako hedabideari, entzunezko saria BaDa!bil podcastari, interneteko saria Oroibidea bilatzaileari eta komunikazio kanpaina onenaren saria Altxa... [+]
Ekimenak erreferendum eskaera egin du eta Shirley Weber estatu idazkariak onartu. Orain, prozesuari jarraipena emateko, 546.000 sinadura lortu behar dituzte datorren uztailerako. Marcus Evansek egin du eskaera.
Estatuaren biolentziaren biktima gisa onartzeko 125 eskaera egin zaizkio Nafarroako Gobernuari 2023an eta 2024an. Horietatik 41 onartu dira. Egiari Zor eta Torturatuen Elkarteak ongi baloratu dute egiten ari den bidea.
Arizona
Aktoreak: Aitziber Garmendia eta Jon Plazaola..
NOIZ: urtarrilaren 26an.
NON: Berrizko Kultur Etxean. plazan.
-------------------------------------------
Arizona eta Mexiko banatzen dituen muga zaintzera abiatu da Idahotik Margaret (Aitziber Garmendia) eta George (Jon... [+]