Ukraina non dagoen eta bere hiriburua Kiev dela Europako herritar askok seguru orain dela hiru aste jakin zutela: Putin eta Justxenko-ren arteko istiluengatik neguan etxeetan gas naturalik gabe geratzeko arriskua ikusi zenean. Butanoa, propanoa edo gasolioa utzi eta gas naturala etxean sartu ala ez erabakitzerakoan, gasaren abantailak kontatu zizkiguten, eta herritarrok berriz, ez dugu galdetu -burutik pasatzea ere- ea non ote dauden energia eroso honen iturria ireki edo ixteko kanilak. Lehenbiziko sustoarekin jakin dugu Moskuk daukala robinet bat, Kievek beste bat, Aljerrek ere bai berea...

Baina badira liskar gehiago munduan gas naturalaren garretan irakiten, Europako prentsan horien oihartzunik aurkitzen ez den arren. Txina eta Japoniak eztabaida gogorra daukate Txina Ekialdeko Itsasoaren azpian dauden gas-hobi handiak direla eta. Txinak gas hori ekoizten hasteko asmoa azaldu duenean, japoniarrek mehatxu egin dute gerra-ontziak bidaltzearekin. Batean bezala bestean manifestazio nazionalistak izan dira, gas horren jabegoa aldarrikatzeko.

Alderantzizko bidean, India eta Pakistan gas naturalak ari ditu adiskidetzen: New Delhiko gobernuak gas-hodia eraiki nahi du Irandik Indiaraino. Ordainetan, Washingtongo gobernuan haserre dabiltza indiarrekin, Irani ezarria dioten boikota horrek arintzen duelako.

Petrolioak XX. mendeko geopolitika erdiz erdi baldintzatu duen bezala, gas naturalak garrantzi bera edo handiagoa edukiko omen du XXI. mendean. Hori da Michael T. Klare-k The Nation astekari amerikarrean The Geopolitics of Natural Gas artikuluan defenditu duena.

Michael T. Klare irakaslea da Amherst College-en, gerra eta bakeari buruzko ikerketan ari diren zenbait erakunde nagusitako kidea da (Human Rights Watch-ekoa, esate baterako) eta liburu saila dauka idatzita. Gaztelaniaz Las Guerras por los recursos publikatu zioten 2003an. Iaz argitaratu zuen ingelesez Odola eta Petrolioa: Amerikak daukan Petrolio Menpekotasun gero eta Handiagoaren Arrisku eta Ondorioak. Klare ez da atzo goizekoa: 1974an plazaratu zuen Amairik gabeko Gerra: Amerika Hurrengo Vietnamak Prestatzen.

Gauza da Estatu Batuak -Klareren iritzian- gero eta estuago daudela lotuta gas naturalari: beren energia beharren laurdena asetzen die. Petrolioa kenduz gero, iturri nagusia. Argindarraren %14 sortzen da gasetik, etxeetako kalefakzioaren %45, industria eta nekazaritzarako gaiak ekoizten ari den petrokimikaren %31. Mundu aberats osoko datuak berdintsuak dira edo kopuru horietara ari dira hurbiltzen. AEBek badaukate gasa, baina hori urritu ahala «kanpoko hornitzaileetara jo behar dute, hala nola Qatar, Nigeria edo Errusiara. Petrolioarekin bezala, AEBak beren energi beharrak asetzeko hornitzaile horien oso mende gera daitezke, honek segurtasun nazionalari lekarkiokeen arriskuarekin. Eta amerikarren aliatu nagusi asko, tartean NATOko herrialdeak eta Japonia, horiek ere inportazioen mende bizi dira». Tartean gu, europarrok.

Irakaslearen datuetan, munduan ezagutzen diren gas eta petrolio erreserbak alderatuz gero, oraindik gastatzeke daukagun petrolioa baino zertxobait gas gutxixeago dago lurpean. Gertatzen dena da gaur egun askoz petrolio gehiago ari garela erabiltzen, eta horregatik kalkulatzen dute adituek petrolio produkzioa gainbehera hasi ondoren ere artean gas natural asko geratuko dela. Zenbat? Ezin jakin zehazki; gogorra da optimisten eta pesimisten arteko eztabaida.

Kutsadurari dagokionez fama hobea dauka gas naturalak petrolioak baino: ez da erabat garbia baina energia bera ekoizteko behar den ikatzak botatzen duen karbono dioxido erdia ematen du gasak eta petrolioaren herena. Kyotoko itun famatua betetzea nahi dutenentzako interesgarria. Europan sortutako argindarraren %18 atera zen gasetik 2002an, eta kopuru hori 2030ean %29ra igotzea espero da. Txina, India eta Hego Koreak ere gero eta gehiago jotzen dute gasaren aldera.

Gasak ordea badauka eragozpen bat: gaur ezagutzen ditugun erreserba guztien %67 Errusia, Iran, Qatar, Saudi Arabia eta Arabiar Emirerri Batuetan daukate. Errusia bera %26,7aren jabe da, eta aldiz AEBak %2,9arena.

Errusia da Europaren gas hornitzaile nagusietakoa, baina Txina, Korea eta Japoniari ere zerbitzatzen die, eta iritsiko da AEBei saltzera ere. Errusiarrak saiatu omen dira nagusitasun hori harreman internazionaletan nabarmenegi ez erabiltzen, baina ale batzuk erakutsi dituzte: 2000.ean Georgiari gasa eten zioten Errusiaren albotik gehiegi urruntzeagatik, eta abendu-urtarril honetan Ukrainarekin egindakoa bide beretik zihoan. Europako agintariek badute zertaz kezkatua, honantz iristen den gasaren %40a Gazpromek saltzen digu eta.

Iran da beste hornitzaile handi bat. Europa eta Asian saltzen du Persiar Golkoan ateratzen duen gasa. Hogeita bost urterako kontratua sinatu du Teherango gobernuak China National Petrochemical Corporation-ekin; batzuek ulertu dutenez AEBei aurre egiteko aliatu bila. Itsaso beraren beste aldean, Qatarrek ere 25 urterako tratua egin du, ExxonMobil amerikarrarekin.

Baina Qatarretik gasa itsasontziz eraman beharko dute Amerikara. Horixe da amerikarrek gasaren arloan daukaten ahuldadea: atzerriko gasa itsasontziz eraman behar dutela, likidotuta; horretarako bapore berezietan eta gasa hoztu eta berotzeko portuetan inbertsio erraldoiak egin behar dituzte. Portu berri horiek ingurumenean egingo dituzten kalteak eta segurtasun arriskuak salatu dituzte herritar askok, baina Kalifornian horietako kai batzuk egingo direla gauza segurua da.

Ondorengo urteetan Errusia, Txina, Japonia eta bi Koreen arteko harremanetan izango dira gorabehera handiak, hala aurreikusi du Michael T. Klarek. Harreman kontraesankorrak. Zeren eta alde batetik elkarlan proiektu handi batean daude sartuta: Errusiarena den Sakhalin uharteko lurpean dagoen gas zaku erraldoia ustiatzeko tratuan ari dira denak, denen interesen mesederako. Gas-hodi bat eraikiko dute Sakhalindik Txinako iparraldera eta beste bat Japoniara. Eta ExxonMobil eta Royal Dutch/Shell-ek gasa likidotu eta ontziratzeko portu erraldoia eraikiko dute bertan, Amerikara eramateko.

Baina beste aldetik, Txinako itsasoan liskarrak izan dira eta are gehiago izango, baita AEBekin aliatu direnen artean ere, Hego Korea eta Japoniaren artean alegia. Istilurik gogorrena Txinako itsasoko hegoaldean gertatu zen. Ur azal samarreko itsaso horretan uste da petrolio eta gas altxor handiak daudela. Itsaso horren bazterretan dauden herrialde guztiek, (Brunei, Txina, Indonesia, Malaysia, Filipinak eta Vietnam) denek aldarrikatu dituzte 200 miliako itsas-eremuak berentzako. Aldarrikatzea bat da, eta kostalde nahasia eta milaka uhartetxoz aberastua den horretan mugak ipintzea bestea. Eskualde horretako potentzia nagusia den Txinak agresibitate handiz jokatu du, Vietnam eta Filipinen kontra bortxa erabiltzera iritsiz.

«Ikusteko dago -bukatu du artikulua Klarek- ea herrialdeek onura handiagoak ikusiko dizkioten gasa eskuratzeko elkarlanari ala bakoitzaren ekintza unilateralei. Gauza bat dago garbi: munduaren gas natural eskari gero eta handiagoak rol nabarmena jokatuko duela gasa saltzeko daukaten nazioen eta kontsumitzen dutenen artean. Energia beharrak erabakiko du gero eta gehiago botere nagusien agenda, eta gas naturalak -luzaz petrolioaren itzalpean egon denak- leku zentrala edukiko du».

Gasak geopolitika berotu du... eta zenbait lekutan ostu egin nahi dietela ikusi duten herritar askoren haserrea ere bai. Hala ikusi da Bolivian.

www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.