Maskarada: Izar txikien distira
Hollywoodeko film baten errodaje taldea Irlandako herri txiki batera ailegatu da, bertakoen bizimodua hankaz gora jarriz. Herriko biztanle asko extra lanak egiteko hartu dituzte pelikula egileek, jende asko agertzen den eszenetan betegarri izan daitezen. Aukera paregabea -eta ordaindua, gainera- ametsetako mundu hori hurbiletik ikusteko, pantaila handiko izarrak ia ukitu ahal izateko... Ametsa amesgaizto bihurtuko da ordea; zine mundua ez izan kanpotik eman lezakeen bezain ederra! Eta, egia aitortu dezagun, gauza bera esan liteke herri txikietako bizimoduaz.
Horixe da Marie Jonesen Stones in his Pockets antzezlanaren argumentua. Umorea, ironia eta tragedia elkartuz, Belfasteko egileak AEBetako zine industriaren parodia osatu du, normalean distirarik izaten ez duten pertsonaiei lehentasuna emanez. Extrak dira benetako protagonistak, eta horregatik Maskarada taldeak hitz hori (Extrak euskaraz, Extras gaztelaniaz) erabiltzea erabaki du, Euskal Herrirako egindako egokitzapenaren izenburu.
Konpainiako zuzendari Carlos Paneraren ustez, jatorrizko izenburuaren itzulpen zuzenak (Harriak haren patriketan, izango litzateke) ez zuen nahikoa adierazten antzezlanaren izaera. «Lan hau zine munduan kokatuta dago, eta guretzat hori zen garratzitsuena. Bigarren mailako aktoreei eman nahi genien lehentasuna, antzezlanean bezala izenburuan ere». Abenduaren 1ean euskaraz eta 2an gaztelaniaz egin zuten estreinaldia, Bilboko Arriaga antzokian, eta oraingoz horiexek izan dira antzezpen bakarrak. «Otsailean ekingo diogu Extrak Euskal Herrian zehar erakusteari, hil horren 3an Elgoibarren egingo den emanaldiaz», argitu digute.
«Ez nuen nahi aktoreak oso ezagunak izaterik», azaldu digu Carlos Panerak. Extraken itzalean egon ohi direnek dute protagonismoa, eta Maskaradako zuzendariak ildo beretik jo zuen antzezle aukeraketa egiterakoan. «Carrereren kasuan ez da guztiz egia, baina haren ospea ipuin kontatzetik dator batez ere». Oreretarrak horixe izan du zeregin nagusia azken hamabi urteetan, baina antzerki dezente egindakoa da. Nabar Zarraga, berriz, LaRessistens izeneko taldean dabil, Bilbon. Panerak dioskunez, are ezezagunagoak dira erdarazko bertsioan dihardutenak.
Entzute handikoak ez izan arren, Panerak antzezle onak nahi zituen Extrak taularatzeko, erronkak ez baitu gutxiago eskatzen. Lanak ia ordu bi irauten du, eta ez du etenik. Aktore biak ia une oro daude oholtzan, eta bakoitzak zazpi edo zortzi pertsonaia desberdin jokatu behar ditu. Batengandik bestearenganako jauziak berehalakoak dira -hala behar du, erritmoa gehiegi motelduko ez bada-, eta ikusleek argi izan behar dute nor den nor momentu bakoitzean. Gehienetan, jantziren baten posizioa mugituz edo gorputz-jarreran aldaketa txikiak eginez lortzen da hori: baita ahotsa aldatuz ere, noski. Gainera, tarteka pertsonaia bik baino gehiagok parte hartzen zuten eszena batean. Halakoetan, aktoreak alegiazko norbaiti mintzatu behar zitzaizkion, ikusleei hura ikusaraziz inor ez zegoen tokian.
«Bitxiena da Marie Jonesek modu arruntean antzezteko idatzi zuela lan hau», dio taldeko zuzendariak, «hau da, aktore bat pertsonaia bakoitzeko». Antza denez, egilearen lagun bi, txantxetan-edo, obra osoa antzezten hasi ziren, eta Jonesek aukera polita ikusi omen zuen hor. Modu horretan sortu zen, kasualitate hutsez, Extrakek duen ezaugarririk behinenetako bat.
Galdera ezinbestekoa da: lanak xarma bera edukiko luke hamabost aktorerekin, ala antzezteko modua da, hain zuzen, arrakastaren gakoa? Jose Mari Carrereren iritziz, «indar bera eduki behar luke, plazaratzen den mezuagatik: nork bere istorioaren berri eman behar du, nahiz eta istoriorik sinpleena izan. Hori bi edo hamabost aktorerekin egiteak berdin dio. Egia da birekin bakarrik egitea deigarria dela berez, baina hori lehenengo ordu erdiko kontua da. Denbora hori igarota, ikuslea jabetu egin da lanaren mekanikaz, eta zerbait gehiago behar du: istorioa bera, hain zuzen». Eta hala da: Extraken hasierako zatian pertsonaia gehienak aurkezten zaizkigu, baina ez da gauza handirik gertatzen. Pentsa liteke, oharkabean baino ez bada ere, Jonesek propio idatzi zuela antzezle birentzat.
Extraken jatorrizko izenburua Stones in his pockets (Harriak haren patriketan) da. Egilea, Marie Jones, Belfasten jaio zen 1951n, eta hantxe bizi da gaur egun ere. Charabanc Theatre Company-ren sortzaileetako bat izan zen, eta antzezle modura hamaika lanetan parte hartu du. Beraren agerpenik ezagunena, zalantzarik gabe, Jim Sheridanen In the name of the father (Aitaren izenean) pelikula entzutetsuan izan zen; Jonesek Sarah Conlonena egin zuen orduko hartan.
Jonesek hogei antzezlan inguru idatzi ditu. Horietako batek, A night in november-ek, TMA Award eta Glasgow Mayfest sariak eskuratu zituen. Baina arrakastarik handiena, ezbairik gabe, Stones in his pocketsekin lortu du egile irlandarrak. 2001ean egin zuten estreinaldia Londresen, eta horrekin batera Olivier sari bi irabazi zituen (komediarik onena eta antzezpenik onena). Dagoeneko mundu osoko dozena batetik gora herrialdetan antzeztu da, txalo artean beti ere. Broadwayn, esaterako, hiru Tony saritarako hautagai izendatu dute, eta Frantzian bost Molière saritarako.
Euskal Herrian Maskarada taldeak ekarri digu oholtza gainera Stones in his pockets. Maskarada, Euskal Herriko antzerki-konpainiarik garrantzitsuenetako bat, 1980an sortu zen Bilbon. Ibilbide oparoa eduki du, sona handiko lan asko taularatuz: The importance of being Ernest, El cartero de Neruda, Gastibeltzako karabinak... Orain Extrak dute erronka, eta ez da erronka makala, Arriagako estreinaldian argi geratu zenez.
Extraken euskarazko estreinaldia -oso ikusle gutxiren aurrean egindakoa, bide batez esateko- polita suertatu zen orobat, baina huts batzuk ere izan ziren. Horietako batzuek antzezlanaren izaerarekin lotura estua dute: pare bat alditan, Jose Mari Carrerek okerreko izena erabili zuen alegiazko pertsonaia ikusezin bati deitzeko, une hartan bera antzezten ari zen pertsonaiarena erabiliz hain zuzen. Hala ere, bai Carrerek bai Zarragak ederto erabili zuten gorputz-hizkera pertsonaiak bereizte aldera. Benetan beste pertsona bat bihurtzen zirela ematen zuen batzutan, apenas pare bat segundotan.
Arazorik handienek soinuarekin zerikusia eduki zuten. Zenbait esaldi -gehiegitxo, beharbada- ez ziren ongi aditu, Nabar Zarragak esandakoak batez ere. «Askotan, aktoreok ahaztu egiten gara ahotsaz», azaldu digu Jose Mari Carrerek. Are gehiago keinuek hainbesteko garrantzia dutenean.
«Antzezlan honek asko jardutea eskatzen du», iritzi dio Carlos Panerak, «aktoreek gauza askori eman behar dietelako arreta». Euren burua zuritzeko inongo asmorik gabe, zuzendariak eta aktoreek estreinaldia prestatzeko izandako zailtasunez berba egin digute: «Euskarazko bertsioan batez ere, ez dugu nahi beste denbora eduki, aktore batzuek ezezkoa eman zutelako eta beranduegi lortu genuelako antzezteko prest zegoenik. Produkzio aldetik ere atzerapenak izan dira, antzezpen-eskubideak direla-eta arazoak izan ditugulako besteak beste».
Heriotza-zigorra eskatzeko argudio gisa, "indarkeria politikoko ekintza" izan zela adierazi du AEBetako Fiskal Nagusiak.
Palestinarekin Elkartasuna plataformaren ekimenez, txirrindularitzarekin lotura duten 70 bat pertsonak eskatu dute talde sionistak ez dezala txapelketan parte hartu, eta lortu dute.
Ion Aranburu koma egoeran eta ZIUan ingresatuta egon zen hainbat astez, erasoaren ondorioz.
Lekukotasunak, autopsia txostenak eta atxiloaldian izenpeturiko adierazpenak bildu ditu The Independent komunikabide britainiarrak. 2023ko urriaren 7az geroztik 70 palestinarrek dute bizia galdu Israelgo presondegietan. Palestinar presoen alde dabilen Addameer elkartearen... [+]
Kutxa Banku Fundazioak adierazi du Kutxabankeko presidentearen adierazpenek ez dutela fundazioaren pentsamoldea islatzen, "Hizkuntza aniztasuna beti da aberastasun iturri, nekez izan daiteke oztopo", argudiatu dute.
Lineal A duela 4.800-4.500 urte erabilitako idazkera minoikoa da. Berriki, Kretako Knossos jauregi ezagunean, bolizko objektu berezi bat aurkitu dute, ziurrenik zeremonia-zetro gisa erabiliko zutena. Objektuak bi idazkun ditu; bata, kirtenean, laburragoa da eta aurkitutako... [+]
Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall... [+]
Nafarroako Erriberako Andosilla herrian, sorpresa ugari ematen ari den indusketa arkeologikoa egiten ari dira Aranzadiko arkeologoak eta herritar boluntario taldeak. Resako aztarnategian orain arte oso ezezaguna zaigun Goi Erdi Aroko gizarteak hobeto ulertzeko aztarnak aurkitu... [+]
Pippi Kaltzaluzeren istorioak lehenengoz kaleratu zirenetik 80 urte bete direla-eta, leku berezia eskaini diote Boloniako Nazioarteko Haur eta Gazte Liburu Azokan. Azkarra, independentea, errebeldea, lotsagabea, menderakaitza, apur bat basatia, sormen handikoa, ausarta eta... [+]
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako trans pertsonei zuzendutako protokolo asistentziala eguneratzea da helburua. Lehen Mailako Arretako Taldeak (LMAT), trans pertsonentzako Lehen Mailako Arretako Zerbitzu berriak (tLMAZ) eta Gurutzetako Unibertsitate Ospitalean dagoen Genero... [+]
Jaurlaritzak ziurtatu du itxaron-zerrendak bi hilabetetik behera jaitsi direla azken hiruhilekoan. Manu Lezertua EAEko arartekoak, berriz, beste datu bat nabarmendu du herritarren kexei buruzko urteko txostenean: Osakidetzari dagozkion kexak %70 igo dira, eta batez ere... [+]
Gozamen aparta bezain deskribatzeko zaila dakar, norbaiten hitzak irakurri edo entzun ostean, zera pentsatzeak: “Horixe zen neu aurreko hartan azaltzen saiatu nintzena!”. Idazlea eta itzultzailea da María Reimóndez, eta galegoz aritzen da, hizkuntza... [+]
Ugaritu diren “txiringito pribatuei” muga jartzeko asmoz, unibertsitate berriak sortzeko baldintzak gogortu nahi ditu Espainiako Gobernuak. Euskal Herrian polemika artean jaio zen azken unibertsitate pribatuak adibidez, Gasteizko Euneizek, gaur gaurkoz ez ditu... [+]
Segurtasun falta dagoen irudipena handitu dela azaldu du Eustaten azken txostenak. Gurean, Trapagaranen, Segurtasuna orain, delinkuenteen aurka manifestaziora deitu dute herritar batzuek.
Bi izan dira sentsazio hori zabaltzeko arrazoiak. Batetik, udalak Udaltzaingoaren... [+]