Hollywoodeko film baten errodaje taldea Irlandako herri txiki batera ailegatu da, bertakoen bizimodua hankaz gora jarriz. Herriko biztanle asko extra lanak egiteko hartu dituzte pelikula egileek, jende asko agertzen den eszenetan betegarri izan daitezen. Aukera paregabea -eta ordaindua, gainera- ametsetako mundu hori hurbiletik ikusteko, pantaila handiko izarrak ia ukitu ahal izateko... Ametsa amesgaizto bihurtuko da ordea; zine mundua ez izan kanpotik eman lezakeen bezain ederra! Eta, egia aitortu dezagun, gauza bera esan liteke herri txikietako bizimoduaz.

Horixe da Marie Jonesen Stones in his Pockets antzezlanaren argumentua. Umorea, ironia eta tragedia elkartuz, Belfasteko egileak AEBetako zine industriaren parodia osatu du, normalean distirarik izaten ez duten pertsonaiei lehentasuna emanez. Extrak dira benetako protagonistak, eta horregatik Maskarada taldeak hitz hori (Extrak euskaraz, Extras gaztelaniaz) erabiltzea erabaki du, Euskal Herrirako egindako egokitzapenaren izenburu.

Konpainiako zuzendari Carlos Paneraren ustez, jatorrizko izenburuaren itzulpen zuzenak (Harriak haren patriketan, izango litzateke) ez zuen nahikoa adierazten antzezlanaren izaera. «Lan hau zine munduan kokatuta dago, eta guretzat hori zen garratzitsuena. Bigarren mailako aktoreei eman nahi genien lehentasuna, antzezlanean bezala izenburuan ere». Abenduaren 1ean euskaraz eta 2an gaztelaniaz egin zuten estreinaldia, Bilboko Arriaga antzokian, eta oraingoz horiexek izan dira antzezpen bakarrak. «Otsailean ekingo diogu Extrak Euskal Herrian zehar erakusteari, hil horren 3an Elgoibarren egingo den emanaldiaz», argitu digute.

«Antzezlan erakargarria iruditu zitzaigun», azaldu du Panerak, «arrazoi birengatik: batetik gaia, Hollywoodeko industria erraldoiaren eta herri txiki bateko bizimoduaren arteko talka; bestetik, istorioa zelan kontatzen den, pertsonaia askorekin baina aktore gutxirekin». Zehatz esateko, hamabost pertsonaia agertzen dira Extraken, baina antzezle bi besterik ez. Euskaraz Nabar Zarraga eta Jose Mari Carrere aritzen dira, gaztelaniaz Gorka Minguez eta Jose Mari Pertusa.

«Ez nuen nahi aktoreak oso ezagunak izaterik», azaldu digu Carlos Panerak. Extraken itzalean egon ohi direnek dute protagonismoa, eta Maskaradako zuzendariak ildo beretik jo zuen antzezle aukeraketa egiterakoan. «Carrereren kasuan ez da guztiz egia, baina haren ospea ipuin kontatzetik dator batez ere». Oreretarrak horixe izan du zeregin nagusia azken hamabi urteetan, baina antzerki dezente egindakoa da. Nabar Zarraga, berriz, LaRessistens izeneko taldean dabil, Bilbon. Panerak dioskunez, are ezezagunagoak dira erdarazko bertsioan dihardutenak.

Entzute handikoak ez izan arren, Panerak antzezle onak nahi zituen Extrak taularatzeko, erronkak ez baitu gutxiago eskatzen. Lanak ia ordu bi irauten du, eta ez du etenik. Aktore biak ia une oro daude oholtzan, eta bakoitzak zazpi edo zortzi pertsonaia desberdin jokatu behar ditu. Batengandik bestearenganako jauziak berehalakoak dira -hala behar du, erritmoa gehiegi motelduko ez bada-, eta ikusleek argi izan behar dute nor den nor momentu bakoitzean. Gehienetan, jantziren baten posizioa mugituz edo gorputz-jarreran aldaketa txikiak eginez lortzen da hori: baita ahotsa aldatuz ere, noski. Gainera, tarteka pertsonaia bik baino gehiagok parte hartzen zuten eszena batean. Halakoetan, aktoreak alegiazko norbaiti mintzatu behar zitzaizkion, ikusleei hura ikusaraziz inor ez zegoen tokian.

«Gehitu egiozu horri testu mordoa ikasi beharra, eta buruz gainera; ezin da koma bakarra lekuz aldatu», gogoratu du Jose Mari Carrerek. Berak eta Zarragak Maskaradaren proposamena onartu aurretik, zenbait aktorek uko egin zioten Extrak antzezteari, lan zailegia zelakoan Carlos Paneraren ustez.

«Bitxiena da Marie Jonesek modu arruntean antzezteko idatzi zuela lan hau», dio taldeko zuzendariak, «hau da, aktore bat pertsonaia bakoitzeko». Antza denez, egilearen lagun bi, txantxetan-edo, obra osoa antzezten hasi ziren, eta Jonesek aukera polita ikusi omen zuen hor. Modu horretan sortu zen, kasualitate hutsez, Extrakek duen ezaugarririk behinenetako bat.

Galdera ezinbestekoa da: lanak xarma bera edukiko luke hamabost aktorerekin, ala antzezteko modua da, hain zuzen, arrakastaren gakoa? Jose Mari Carrereren iritziz, «indar bera eduki behar luke, plazaratzen den mezuagatik: nork bere istorioaren berri eman behar du, nahiz eta istoriorik sinpleena izan. Hori bi edo hamabost aktorerekin egiteak berdin dio. Egia da birekin bakarrik egitea deigarria dela berez, baina hori lehenengo ordu erdiko kontua da. Denbora hori igarota, ikuslea jabetu egin da lanaren mekanikaz, eta zerbait gehiago behar du: istorioa bera, hain zuzen». Eta hala da: Extraken hasierako zatian pertsonaia gehienak aurkezten zaizkigu, baina ez da gauza handirik gertatzen. Pentsa liteke, oharkabean baino ez bada ere, Jonesek propio idatzi zuela antzezle birentzat.

Extrak antzezlan umoretsutzat aurkezten da, baina euskarazko bertsioaren estreinaldian behinik behin, ez zen algara handirik entzun. Maskaradako zuzendariak nahiz aktoreek umore isileko lana dela azpimarratu dute, ironia finekoa, ezpainetan etengabeko irribarrea itsasten duenetakoa, algaratan lehertzekoa baino. «Nik, egia esan, entzun zirenak baina barre gutxiago espero nuen», dio Nabar Zarragak. Tragikomedia da, izan ere, Extrak. «Eta, Nerudaren postarian bezala, osagai tragikoek gero eta leku handiagoa hartzen dute kontakizunak aurrera egin ahala», uste du Panerak. Marie Jonesen lanak amets hautsiei buruz dihardu, baina baita sortzen diren amets berriez ere. Ezin gehiagorik argitu antzezlanaren amaiera zein den esan gabe.