Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
ostirala 2024ko azaroaren 01ean
Margarita Zarandona: «Inbidia baino ez da gerra»
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
(Margarita Zarandonak badaki zertan etorri naizen. Haren historia gura nuke. Berbetan hasi gara eta ez dakit galdera askorik ere egin diodan. Haurrak berak eraman nau, sufrikarioan).
Ni, Zornotzan bertan jaio nintzen, Sabino Arana kalean. Orduko denboretan ere halaxe zuen izena. Bonbardaketak ere harrapatu gintuen gu, Gernikakoak. Zornotzan bizi ginen eta neska bat geneukan etxeko beharrak egiten. Gorozikakoa zen; esan gura dut, hango baserri batekoa. Zelan bonbardaketak hasi ziren, gure amak esan zuen: "Neskarekin joango zarete haren aita eta amaren baserrira!". Eta hantxe harrapatu gintuen. Bost urtean lau ume izan ginen gurean, denak segida-segidan. Eta neska hura eta gu lau neba-arrebak joan ginen baserrira. Tximini ondoan jarri errezatzen eta burua atera ere ez gero! Atera ez ze, ra-ta-ta-ta-ta!... metrailetak entzuten genituen; metrailetak, itzelean! Hurrena, goizeko hirurak edo laurak ziren ez dakit, aita-amak etorri ziren ea bizi ginen ikustera. Zornotzatik etorri ziren, oinez! Gorozikara. Handik, Bilbora joan ginen. Bonbardaketa itzela hasita zegoen eta horixe esan zuten gurasoek: "Goazen Bilbora. Han ere, zer edo zer izango da!".
Nola heldu zitzaizkizuen gerraren lehen albisteak?
Egun batean sirenak hasi ziren, aurrera eta atzera. Gure aitak denda zeukan eta dendaren atzeko partean ortutxo bat eduki zuen. Handik pasa eta Donostiako bidera, babeslekua egon zen. Batean, aitaita Maximinorekin hara gindoazela, sirena. "Ea, umeak, goazen, goazen!", esan zigun aitaitak. Eta derrepentean, taka-taka-taka-taka! metrailadorea. "Etzan, etzan lurrean!", aitaitak guri. Etzan ginen, eta eskerrak hari salbatu ginen. Egun hartan gure etxean mahaia ipinita zegoen, bazkaria bertan, eta argia baba lapikoaren gainean jausi zen. Gogoratzen naiz zelan hasi ziren metrailadore eta bonbak. Bonba txikitxoak, baina bonbak. Gure etxea, horixe daukat buruan. Handik aurrera aitak eta amak esan zuten: "Umeekin ezin da horrela ibili!". Orduantxe pentsatu zuten gu Gorozikako baserrira botatzea. Bonbardaketa egunei días capronicos esaten zitzaien. Egun ederra bazen, "badator egun kapronikoa" esaten zen.
"Egun kapronikoa"?
Bai, kantu bat zen: "Queipo de Llano, prepara tu caproni..."; Queipo de Llano... buruzagiren bat izango zen edo (Espainiar militarra, 1875-1951). Caproni, abioiak (Gianni Caproni, italiar hegalaria, 1886-1957).
Eta bonbardaketa haietatik ihesi, gurasoek Bilbora eroan zintuzteten...
Gernikako bonbardaketa hasi zenean, aita eta ama Gorozikako baserri hartara etorri eta denak hartu eta Bilbora! Osaba batekin egon ginen han, etxea zeukan eta. Gu laurok, neba-arrebak, eta ama. Aitak ez zuen utzi Zornotzako etxea azkeneko arte. Aitaita eta amama ere, beste osaba baten etxera joan ziren, osaba Jenaroren etxera, Ledesma kalean bizi zena emaztearekin. Baina gu Bilbora joan ginenerako pentsatuta zeukaten guk umeok handik irten egin behar genuela. Ingalaterrara joatea eduki zuten pentsatuta. Badakit, ze txartelak ere eduki genituen, osasun-azterketa ere eginda. Azkenean, ez ginen Ingalaterrara joan baina. Gure barkua zen Habana. Bordelera zihoan. Gure amak, beste izeko bik, eta koinatak pentsatu zuten gu umeok denak batera joatea, lehengusu eta lehengusina denak esan gura dut. Umeak joan eta helduak bertan geratu. Baina gure amak esan zuen: "Ni umeak horrela utzita ez noa!", eta amarekin joan ginen, gu lau ume, Bordelera. Lehenengo asmoa zen, amarena, gu kanpora bidean utzi eta, gero, bera gurekin etortzea. Baina azkeneko orduan gure amak ez zuen gura izan gu bakarrik geratzea. Eta gure amaren koinatek ere gauza bera egin zuten. "Gure umeak ere gurekin!", esan zuten nire izeko biek. Eta denak Bordelera.
Noiz izan zen badakizu? Urte sasoia edo?
Francoren tropak ez ziren Bilbora oraindino sartu. Gernikako bonbardaketa pasatu eta gero joan ginen. Hile bi edo izango ziren, edo bat. Santurtzitik irten genuen. Handik Bordelera, Habana barkuan. Gure destinoa ez zen izan Bordele. Hemen, barkutik irten genuen, bakoitza bere maleta eta umeekin. Iluntzea zen eta amak ikusi zuen portaletxo bat zabalik eta, gauez! han sartu ginen. Amak esan zigun: "Ipiniko dizkizuet maletak hortxe lurrean eta bertan paratuko zarete lo egiten. Ea topatzen dudan lekutxoren bat bitartean". Gurekin etorri zen izeko haietako batek frantses jakin zuen eta gure amak: "Izekok topatuko du zer edo zer eta zuek egon hemen trankil!". Trankil? Ez zen pasatu hamar minutu edo laurden bat eta baten bat, etxe hartakoa: "Fuera, fuera! Altxa denok hemendik, kanpora!". Eta gure maletatxoak eta trasteak hartu eta kalera. Eta gu: "Gure ama eta non ote dagoz?". Gu, lau neba-arrebok bakarrik Bordelen, kalean. Hantxe geratu ginen, zain, non agertzen diren ama eta izeko eta. Beste umeak beste portale batean egon ziren. Horrelaxe egon ginen, denak banatuta. Ez zait bizian ahaztuko: nik bederatzi urte, eta beste guztiak, ni baino gazteago. Eta han, amari itxaroten, Bordelen, kalean. Azkenean, agertu ziren ama eta izeko. Topatu zuten hotela, Uztaritzen. Telefonoz hitz eginda edo. Izekok zelan frantses egiten zuen ederto! konpondu ginen. "Goazen Uztaritzera!". Eta hemen egon ginen, hotel batean, ez dakit zenbat denbora. Gero, topatu zuten etxetxo bat, lehengusu-lehengusinak, izekoak eta denak egoteko. Lau familia behintzat egon ginen han, etxe hartan: Ariño, Derteano, Bazterra, Zarandona... denak lehengusu-lehengusinak. Etxea ez zen egon Uztaritzen bertan, altutxo batean baino. Handik -andreak badakizu zer garen ezta?- Uztaritze bertara joan ginen, umeak ere joan zitezen eskolara eta bata eta bestea. Amak eta izekoek txalet handi bat topatu zuten, ederra, eta hara. Umeak hemen, andreak han... hantxe zertu ginen, ederto. Uztaritzen ez ginen denbora askorik egon, ze nik ez eskolara hasi, ez besterik egin nuen. Hile bi, gehien jota. Gero, jakin genuen espedizio bat zegoela Belgikara.
Horrelaxe, beraz, Belgikara. Ume asko zen barkuan?
Zenbat ume joan ginen ez dakit. Barkuaren izena ez zait ahaztu, Habana. Bidaian, berriz, ama dena mareatuta egon zen. Koitaduak ez zuen jakin umerik badaukan ala ez!
Aitaren berririk izan zenuten denbora arte horretan?
Aitaren berririk batere ez genuen izan, ezertarako ere. Uztaritzen egon ginenean bai, hasi ziren berri batzuk. Gainera, Uztaritzen egon ginenean osaba abadea etorri zen. Osaba Felipe, amamaren neba, 60 eta urte asko zeuzkan. Hura ere Uztaritzera etorri zen, zeren hemen ez zioten uzten bakean. "Ni ere banoa!" esan eta Uztaritzera etorri zen. Handik jakin genuen, apurka-apurka, zelan Santanderrera zihoazen eta han hartu zituztela preso gure aita, osaba eta denak. Aitak esaten zuen, kartzelan zeudenean, atea zabaldu eta "Halako!", dei egiten zutela, eta irteten zuenak bueltarik ez zeukala. Akabo. Gure aitak kontatzen zuen, momentu horietan hainbeste buelta ematen diola norberak bere buruari eta akordatu zitzaiola bera bezala saltzaile ibilitako bat, kafea saltzen zuen bat. "Hark nire gomuta izan behar du! Hark hemen izan behar du ezagunen bat edo zer edo zer hemen!". Eta kartzelako atea zabaldu zuten batean, esan ziola zaindariari: "Halakorekin berba egin gura dut!". Atea itxi, eta ezer ez. Zain egon baino ez. Baina, hurrena, "Nork galdetu du halakoren gainean?", eta "Neuk", gure aitak. "Etorri gurekin!". Eta, gero: "Zertatik ezagutzen duzu gizon hori?". "Laguna daukat, lagun ona. Berarekin berba egin gura dut". Eta berba egin omen zuen. "Juanito, zer ari haiz hor?". Juan zen gure aita, baina Juanito esaten zioten. Eta gure aitak: "Zer ari naizen? Lotsabakoak halakoak! Zer ari zarete zuek? Hemen nago ni, preso, eta hemen daude nire koinatua eta osabak ere! Hamaika ikusi behar dugu! Atera gaitzazu hemendik!", esan ziola gure aitak harako beste kafe saltzaile hari. Hala, etorri omen zen eta atera zituztela kartzelatik gure aita eta. Bazetorrela barku bat eta hantxe sartu ziren, Frantziara edo nora edo nora joateko.
Eta zuek, bien bitartean, Uztaritzen...
Bai, hantxe berton. Baina aita etorri baino lehenago espedizioa preparatu zen Belgikara joateko, eta hara joan ginen. Baionara eroan gintuzten lehenengo. Gau bat egin genuen han. Ez zait sekula ahaztuko. Txiza egiteko, halako pote handi batzuk eman zizkiguten, melokotoi poteak edo halakoak, handiak. Haiek txizontziak! Ipurdia ebaki ez genuenean! Larregi zen hura! Hantxe pasatu genuen gaua. Goizean, trena hartu eta Belgikara.
Belgikara, nora?
Turnaut zuen izena herriak, flamenko alderdian dago. Anberesen ondoan. Hantxe. Orduan, umeak bakarrik joan ginen. Heldu ginen eta korro batean jarri gintuzten. Familiak etorri eta eta esaten zuten: "Ea, zein hartzen dudan nik". Horrelaxe: "Niri halako gustatzen zait. Niri beste halako. Niri neska txiki hura...". Nire lehengusinak nagusitxoak ziren, eta haiek han geratu ziren ni familia batekin joan nintzenean. Musu bat eman eta agur maitea! "Agur!" eta "agur!". Nire nebak German zeukan izena, ni baino urtebete gutxiago zeukana, eta nik esaten nuen: "Nik Germanekaz gura dot, nik Germanekaz gura dut!". Gure amaren esana izan zen: "Biak batera ibili, gero! Beti! Zaindu egizu umea, e!" Eta nik ezin ikusi umea! "Herrian izango da, herrian izango da", esaten zidaten.
"Herrian izango da?", gezurra. Ni, Poppel herrira eroan ninduten, Herbehereekin mugan. Turnauten neba, eta ni Poppelen! Neba ikusi? Zelan ikusi? Eta nire negarrak! Negarrak denak egin nituen! Eta etorri zen zuzendaria, gutaz arduratzen zena eta "Nik nire neba ikusi gura dut, nik nire nebaz egon behar dut". Eta berak: "Ez al zaude ondo?", "Ez nago txarto, baina nire nebarekin egon gura dut! Nire neba ikusi gura dut, zeren amatxok esan dit nik nire nebarekin egon behar dudala!". Kafetxo bat zeukan ni hartu ninduen familiak. Neskatxo bat eduki zuten, gaixorik zegoena, eta hura zaintzeko gura zuten ni han egotea. Gutaz arduratzen zenak, familiari: "Ume honen arropa gertatu behar da, eroan egin behar dut eta". Etxeko andreak ezetz. Ezetz eta ezetz. Ez zuen gura ni joatea. Ez zuela nire arropa gertatuta. Besteak, handik zortzi egunera etorriko zela atzera: "Etorriko naiz eta eroango dut ume hau, bere nebaren ondoan egon dadin!". Eta eroan ninduen. Bigarren etxe honetan, andre bat zen, alarguna, bederatzi seme-alabarekin. Gizona, Lehen Mundu Gerra ostean hil zitzaion. Hiru semeak gaitasun txikikoak ziren, eta alabak ziren etxearen martxa eroaten zutenak. Okindegia eta gozodenda zeukaten eta josten ere egiten zuten: mahai-zapiak eta horrelakoak. Etxe hartan neba-arreba denak ni baino nagusiagoak ziren. Haietan gazteenak hogei urte zituen, ni baino hamar urte zaharrago. Han, denak pozik, eta baita neu ere. Margarita naiz, baina Grete izan nintzen han. Grete gora eta Grete behera ibiltzen nintzen. Margarita, han Margrete. Eta Margretetik, Grete.
"Herrian izango da?", gezurra. Ni, Poppel herrira eroan ninduten, Herbehereekin mugan. Turnauten neba, eta ni Poppelen! Neba ikusi? Zelan ikusi? Eta nire negarrak! Negarrak denak egin nituen! Eta etorri zen zuzendaria, gutaz arduratzen zena eta "Nik nire neba ikusi gura dut, nik nire nebaz egon behar dut". Eta berak: "Ez al zaude ondo?", "Ez nago txarto, baina nire nebarekin egon gura dut! Nire neba ikusi gura dut, zeren amatxok esan dit nik nire nebarekin egon behar dudala!". Kafetxo bat zeukan ni hartu ninduen familiak. Neskatxo bat eduki zuten, gaixorik zegoena, eta hura zaintzeko gura zuten ni han egotea. Gutaz arduratzen zenak, familiari: "Ume honen arropa gertatu behar da, eroan egin behar dut eta". Etxeko andreak ezetz. Ezetz eta ezetz. Ez zuen gura ni joatea. Ez zuela nire arropa gertatuta. Besteak, handik zortzi egunera etorriko zela atzera: "Etorriko naiz eta eroango dut ume hau, bere nebaren ondoan egon dadin!". Eta eroan ninduen. Bigarren etxe honetan, andre bat zen, alarguna, bederatzi seme-alabarekin. Gizona, Lehen Mundu Gerra ostean hil zitzaion. Hiru semeak gaitasun txikikoak ziren, eta alabak ziren etxearen martxa eroaten zutenak. Okindegia eta gozodenda zeukaten eta josten ere egiten zuten: mahai-zapiak eta horrelakoak. Etxe hartan neba-arreba denak ni baino nagusiagoak ziren. Haietan gazteenak hogei urte zituen, ni baino hamar urte zaharrago. Han, denak pozik, eta baita neu ere. Margarita naiz, baina Grete izan nintzen han. Grete gora eta Grete behera ibiltzen nintzen. Margarita, han Margrete. Eta Margretetik, Grete.
Ondo hartu zintuzten...
Bai, baina lehenengoan, "gorrien umeak" ginen gu! "Gorrien umeak heldu dira!" Eta denak beldurrez. Zelakoak ote ginen! Zera! demonioa sardearekin! Nire maletatxoa sonbreiruak gordetzekoa zen. Zabaldu zidaten, eta meza-liburua eta arrosarioa. Lehenengo jaunartzea ere orduantxe eginda nengoen ni eta. Hura ikusi eta "Nongo gorriak dira hauek bada!", haiek. Errezatzen ikusten ninduten, eta aitaren egiten... "Badakizu errezatzen?", eta "Bai, neure hitzetan bai", erantzuten nien. Zornotzan doktrina eta dena euskaraz ematen genuen. Larrean egin genuen lehenengo jaunartzea, eta karmeldarrekin dena zen euskaraz. "Zelango gorriak dira hauek bada! Nongo gorriak dira hauek!". Gero, aita Frantziara heldu zenean, familiaren berriak jasotzen hasi nintzen, eta pozarren! Pozarren, orain arte! Pasa den urtean hiru bider egon naiz ni Belgikan. Bederatzi neba-arreba ziren eta bat baino ez da geratzen bizirik. Neska bat, ni baino hamar urte zaharrago zen hura. 86 urte egin behar ditu. Hiru urte egon nintzen han, gurasoak ezertarako ere ikusi barik. Nire neba eta biok Turnauten egon ginen eta beti eduki genuen lotura handia. Ni joaten nintzen eurengana, edo bera etortzen zen gugana. Nire nebaren familia "maila handiagokoa" zen, eta nirea, ostera, normalagoa; merkatariak, gure moduko saltzaileak -aitak ere denda eduki zuen eta Zornotzan-, eta hori niri primeran etorri zitzaidan. Dendan ere lagundu egiten nien, lanean eta saltzen. Tartak eroaten eta. Urteak pasa eta, askotan esaten zidaten han: "Akordatzen zara, korridorean, zelan jausi zinen, zelan bota zenuen tarta paretaren kontra?". Hura disgustua!
Zornotzara itzulera?
German eta biok Belgikan geunden bitartean, ama Uztaritzen geratu zen beste bi umeekin. Gero, aita ere hara etorri zenean, bakoitza bere lekura! Gainera, Bigarren Mundu Gerra sartu zen eta Belgikan ere sirenak eta bonbardaketak hasi ziren eta aitak eta amak erreklamatu egin gintuzten. Orduan, Bordelera etorri ginen denok. Eta Landetara joan ginen, Machique parajera. Ez ginen herrian ere egon, handik hiru kilometrora baino. Ondo gogoratzen naiz, zeren mezatara joaten ginen eta hiru kilometro ziren. Domekan, aitak eta amak euren bizikletak hartu, amak ume bat atzean eta beste bat aurrean, eta aitak berdin, eta denok mezatara, bizikletan. Zuk badakizu hori zer den? Familia batuta. Pentsatu ere ez genuen egiten etxean ez geundela! Landetan denbora gutxi egin genuen. Aitak eta amak lizentziarik ez zeukaten Zornotzara etortzeko, eta hantxe. Aitaita eta amama hemen geratu ziren, jakina. Lizentzia hartu zutenean Eubara etorri ginen, San Migel partera, pasiotarren kolegioa baino goratxoago, elizaren atzean. Han baserritxo bat eduki zuten aitaita-amamak. Zornotzan ez zeukaten zer eginik. "íAquí no hay nada vuestro!", esaten zieten Zornotzan. Halako batean, urteak pasa eta baserritik herrira jaitsi ginen, gure aitaren lagun batek, Lauri Urkijok, lagunduta. Laurik Bilbon egiten zuen behar, barkuen administrazioan edo horrelako zer edo zertan. Aldaba asko zituen, eta handik edo hemendik, lagundu zigun. Eta gero, Larrean, txalet bat zegoen, beste Urkijotar batzuena, eta gure aitari goiko planta utzi zioten, bertan bizitzeko, gure etxea izango zena, gerra aurrean amaitu barik zegoena, egiteko lizentzia eman arte. Lau urte edo biziko ginen Larrean gu, Urkijotarren etxe hartan. Gero, gure etxea atzera egin zuen aitak, Txorienekoa, lau planta eta zortzi bizitza, eskuma-ezker. Eta denda jarri zuen gure aitak behean. Tindategia. Tindategia Zornotzan, tindategiaren sukurtsalak gero Otxandion eta Gasteizen, eta horrela egin genuen berriz ere aurrera.
Gerrako umeak
Galtzen ari den belaunaldia da. Kalkuluen arabera, 30.000 haur bidali genituen erbestera. 4.000 Ingalaterrara. 3.000 Belgikara. 10.000 Frantziara. Beste batzuk, Erresuma Batura, Sobiet Batasunera, Danimarkara... joan ziren. Garaiko Eusko Jaurlaritzaren artxibategi ofizialetan 15.000ren datuak ageri dira. Gerrako ume dira, betiko. Margarita Zarandonak ez daki, ezin eduki bere erbesteratzearen kontzientzia zehatza: Habana ontziak ekainaren 13ko egunsentian irten zuen Santurtzitik, Bilbo frankisten mende jausi baino bost egun lehenago. 4.500 ume zihoazen bertan, euskaldunak gehienak. Bordeleraino. Bertan lehorreratu ziren asko, Margaritaren familia, besteak beste. Beste ume askok bestelako helburuak izan zituzten: 1.495 haur Sontay ontzira sartu zituzten, Leningradorantz. 1937tik goiti, gerrako umeen garrasiak gizarte gorraren isiltasuna urratzen du egun eta gauero. Zein Picassok pintatuko digu ume hauen negarra?
Bertsoa
Doinua: Ludi bizia abesti gozoz
Gerra baten ondorioz
biktima behin betirako,
gerraren oroitzapenik
ez duzu noski faltako
Baina aurrera egin zenuten,
aurrera egin beharko,
eguneroko bizitza ere
gerra txiki bat delako.
Nortasun agiria
Margarita Zarandona Olariaga (Zornotza, 1927). Bilboko aireportu ondoko herri batean jaio zen aita. "Ez zait herriaren izena etortzen orain". Ama, Zornotza bertakoa, nahiz eta Tolosan zituen erroak. "Maximino Olariaga zuen izena bere aitak eta organo jotzaile etorri zen Zornotzara. Bertan ezkondu zen, Trinidad Derteanorekin". Juan Zarandona izan zuen aita Margaritak. Lanbidez, dendaria. Delicatessen denda izan zuen -xanpainak, pernila...-, eta merkatari ere jardun zuen. Margaritaren amak, Felicitas Olariagak, osabaren tela dendan egin zuen lan. Alferrik. Dena ostu zieten gerran, etxe eta beste. "Solte zegoen gauza guztia, ate eta dena, kanpora. Kendu egin zioten aitari". Gerrak bizitza puska ere kendu zion Margaritari. Bederatzi urte zituela Zornotzatik irten eta 17 bat urte bete bitartean handik lekora izan zen. Gerrako umea orduan, gerrako umea orain. Amama, ume.
Larreatik Zornotzako kalera
«Akordatzen naiz, San Migel parteko baserritik herrira jaitsi eta halako familiak leihora irten eta esan zigula: 'Hauek, lapurrak! Zelan utzi diezue herrira sartzen! Akabatu egin beharko lirateke!'. Gure aitaren lagun hark, Lauri Urkijok egin zien aurre. 'Zarratu behar badira, zarratu, baina dena kendu eta gainera horrelakoak entzun beharra ere!'. Gure aitak gutxien pentsatu zuenak firmatu zuen beraren kontrako denuntzia. Seguru egon aita harrapatu izan balute, akabatuko zutela. 'Arbola batetik eskegita egon behar zuten hauek!', esaten zuten, gure aitagatik. Inbidia baino ez da gerra. Goian bego jende hura. Goian ezer bada, eta justizia bada, ikusiko dugu».
Gasteiz, 1970
«Tolosar bat egin nuen neuk ere gizona: Jose Anjel Laskibar. Paper-fabrika jarri zuten tolosar batzuek Zornotzan, Astepen, Papelera del Carmen, eta hona etorri zen. Haren aita abokatua zen eta Tolosatik kanpora bidali zuten gerran edo gerra ostean. Jose Anjel eta biok Zornotzan ezkondu ginen 1957an eta, gero, berak paper-fabrikako lana utzi eta Gasteiza etorri ginen. Etxeko negozioari segitu genion Gasteizen, tindategiari. Tintoreria Ikusgarri jarri genion izena hemengo tindategiari, eta zer zen hura! Militarrak batetik eta poliziak bestetik! Domeketan, Gorbeiara joaten ginen, gutarrekin egotera, ez dizut hori baino esaten. Domeketan Gorbeiara, kantatzera eta gutarrekin egotera! Egia da, gero! ».
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Irutxuloko Hitza
|
Xalba Ramirez
#2
Urko Apaolaza Avila
#3
#4
#6
Xabier Letona Biteri
Azkenak
Wikipedia AA eduki okerretik (baina ez AA orotatik) askatzeko premia eta proiektua
WikiProject AI Cleanup proiektuari ekin diote Wikipedian: "Adimen Artifizialaren garbiketa", nolabait esatearren. Wikilari boluntarioak momentuz ingelesez, frantsesez eta alemanez hasi dira adimen artifizialaren bidez sortutako materialak detektatu eta (okerrak... [+]
‘Lo que no te cuentan de Donosti’-ren kontrako elkarretaratzea antolatu dute, beren deialdiarekin bat eginez
Hainbat eragile antifaxista eta antirrazistak antolatuta, Lo que no te cuentan de Donosti (LQNTCDD) taldearen kontrako elkarretaratzea antolatu dute, datorren astelehenean 20:00etan, Amarako Easo plazan. Telegram kanal horretatik, leku horretan deitua dute asteroko... [+]
2024-11-01
Gedar
Portugaleteko Sastraka Gaztetxeko bederatzi kide epaituko dituzte
2020an birjabetu zuten espazioa Portugaleten, eta horren harira epaituko dituzte bederatzi pertsona azaroaren 5ean. Ostiral honetan manifestaziora deitu dute, 'Okupazioaren kontrako erasoak gelditu' lelopean.
2024-11-01
Hala Bedi
Gorka Erostarbe (Badok)
“Edukiak gorantz egin du eta sorkuntza aldetik une polita bizitzen ari da euskal musika”
Badok-ek, Berriako musika atariak, 15 urte bete ditu. Bi ekitaldi ezberdin antolatu dituzte urteurrena ospatzeko, bata Hendaian azaroaren 16an eta bestea Durangoko Azokan. Hainbat artista izango dira bertan. Euskal musikaren gaur egungo egoeraren erradiografia txikia ere eskaini... [+]
2024-10-31
Xabier Letona Biteri
Estatuaren biolentziaren beste 93 biktima aitortu ditu EAEko Balorazio Batzordeak
Asteazken honetan beste 93 biktima aitortu ditu estatuaren eta talde parapolizialen biktimen azterketak egiten dituen Balorazio Batzordeak. Baliabide faltagatik, bere lanarekin aurrera jarraitzeko zailtasunak ere aitortu ditu. Egiari Zor Fundazioak ongi baloratu du batzordearen... [+]
2024-10-31
Leire Ibar
Ostegunetik igandera, Gazte Topagune Sozialista antolatu dute Altsasun
"Alternatiba sozialista indartzera bidean" GKSk eta IAk eztabaidarako, hausnarketarako eta aldarrikapenerako espazioak antolatzeko beharra azpimarratu dute, eta horren baitan antolatu dute Gazte Topagune Sozialista. Ostegunetik hasita igandera arte izango da Altsasun.
2024-10-31
Andoni Mikelarena
“Haurrek Halloween ospatzeari esker jakin dugu gurean ere kalabazekin jolasten zutela duela ehun urte”
Halloween ospatzera gonbidatu zutela esan zion alabak Jaime Altunari eta honek festara joaten utzi zion, baina deseroso sentitu zen. Altunak bere aitari kontatu zion gertaturikoa, eta honek erantzun, eurek ere ospatzen zutela halakorik. Fenomenoa ikertzen urte eta erdi eman dute... [+]
.jpg)
2024-10-31
Leire Ibar
Korrikaren karbono isuria nola murriztu daitekeen ikertu dute lehenengo aldiz
Ingurumen-inpaktuaren berri izateko eta, hurrengo edizioei begira emisioak murrizteko egin du azterketa Lander Crespo klima adituak. Garraioa izan zen Korrikako azken edizioan isurketa gehienen jatorria.
2024-10-31
Justus Johannsen
ANALISIA
Öcalan gabe ez dago konponbiderik Turkiaren eta PKKren artean
Abdullah Öcalanek, Kurdistango Langileen Alderdiko (PKK) buruzagi espetxeratuak, bere iloba Ömer Öcalanen lehen bisita izan du. Ia lau urtez ukatu dizkiote bisitak, telefono deiak eta kanpoaldearekiko komunikazio oro. Azken 25 urteetan ia erabateko isolamendu... [+]
2024-10-31
Julene Flamarique
Energia konpainien gaineko zerga berezia bertan behera uztea adostu du Espainiako Gobernuak, EAJ eta Juntsekin
Enpresek presio handia egin dute azken boladan eta “inbertsio estrategikoak arriskuan egon daitezkeela” mehatxu egin zuten. Iberdrolako presidenteak ordea, zerga honek bere kontuetan “oso gutxi suposatzen duela” adierazi zuen duela aste bi. Bankuen... [+]
2024-10-31
Euskal Irratiak
Baigorri-Tafalla egunak ospatuko dituzte asteburuan Baigorrin
Baigorri eta Tafalla herrien arteko senidetzea ospatuko dute asteburuan Baigorrin. 1978an hasi ziren lehen harremanak, baina hautetsien aldaketarekin pixka bat galdu zen ondotik. Haatik, duela hiru urte Tafallakoak berriz Baigorrira hurbildu ziren.
2024-10-31
Iñigo Satrustegi
Bizitza ez da esateko erraza
MIÑAN
NORK: Artedrama. Sambou Diaby, Ander Lipus, Eihara Irazusta, Mikel Kaye.
NON: Bilboko Arriaga Antzokian.
NOiz: Urriaren 25ean.
----------------------------------------------
Euskaraz kontatu zuten Ibrahima Baldek eta Amets Arzallusek Miñan 2019an. Bost urte... [+]
2024-10-31
Nicolas Goñi
Zuhaitzen migrazioa dugu oihanek klima larrialdiari aurre egiteko soluzioetariko bat
Gero eta egoera larriagoan daude munduko oihanak, klima aldaketak ekarritako bero uhin eta lehorteek bultzatzen dituzten suteengatik, bertzeak bertze. Latitude ertain eta borealetan klima jadanik aldatu arren, oihanak orain arte oso guti prestatu ditugu aldaketari, batez ere... [+]
2024-10-31
Urko Apaolaza Avila
Murrizketak, bazterkeria eta negozio interesak: hondamendi batentzako koktel hilgarria Valentzian
Valentzian denboraleak eragindako hildakoen eta kalteen atzean faktore meteorologiko hutsak daudela pentsatzea inozoegia litzateke. Generalitateak larrialdia nola kudeatu duen salatu du askok, baita multinazionalen negozio egarria lehenetsi dela ere. Eta gune pobreenak kaltetu... [+]
2024-10-31
Jon Torner Zabala
“Eskolak ezin dio heriotzaren gaiari bizkarra eman”
Iragan astean kontatu genizuen etorkizuneko hilerriaz gogoeta prozesua egin dutela Antzuolan, eta protagonista nagusietakoak umeak izan direla, Herri Eskolan heriotzaren bueltan 1980ko hamarkadaz geroztik egiten ari diren lanketaren ildotik. Hain justu, “hainbat urtetan... [+]
Eguneraketa berriak daude