Agenda 22


2021eko uztailaren 27an

Sisifo Baztanen

rtero izaten gara abenduaren hasierarekin Baztan aldean, Arizkungo bidegurutzean. Lagunak egin ditugu asko urteen buruan. Badira Baztanen bertsotan aski ongi moldatzen diren gazte eta gaztetxoak, Mariano Izeta erlojugile zenari, aldegin zuelarik, ez baitzitzaion ahaztu kuerda emanda joatea. Aurten edadeko gizon baten joerak harritu gaitu ordea. Olabidekoa da izatez, eta bertsotan poliki moldatzen da. Bertso zaharrak jatorrizko doinuan kantatzea du baina, berezitasuna. Kasete bana oparitu zigun inguru haietako bertso zaharren -ehunen bat- grabazioarekin. Ez dirudi mirari. Baina kaseteak banan bana grabatuak zirela jakitean ahoa bete hortz utzi gintuen. Egungo ikuspegitik batek baino gehiagok barre egingo lioke aitonari, zinta bakoitza banan bana zer grabaturik ez dagoela titiko haurrak ere badaki eta. Gaur dena da kopia eta kopiaren kopia. Baina gainerakook oker eta aitona zuzen ez ote dabilen jabetu naiz. Sisifok ere ez zuen bere helbururik lortu baina ahaleginean giharrak landu zituen. Olabideko aitonari ez zaizkio sekula hainbat aldiz grabatutako bertsoak ahaztuko. Eta helburua ez zen lan gutxirekin etekin handia ateratzea ezta? Orduan ba!


Raimundo

Edo Riomundo edo dena delako eleberri hori. Argia ikusi ondotik ez dut irakurri, haurdunaldia gertu samarretik segi nion baina. Kontuak kontu, gure adiskide bat Durangon Arzalluz eta Otegirekin "salduena"ren borrokan. Askok ez du ezagutuko baina Jon Maia Soriaren umorerako joera etengabea da. Riomundo idazten ari zela, hasten zehazki, alegia bukatzen, etxe-aldaketa batek harrapatu zuen bete-betean. Zortedunok badakigu etxe berrirako mudantzak zenbat lan ekarri ohi duen: obraren gainean egon, batekin hitz egin, besteari erregutu, mehatxuren bat egin tarteka, trepetak lekuz aldatzen hasi... Jonek etorkinei bestelako begiz nola begiratu irakatsi digu. Eta literatura-ikasgai bat ere eman digu. Hainbeste mendeko ika-mika, zirt-zart batean erabaki du. Literaturak balio du, tximetaraino zauzkan azulejista akabatzeko. Fikziozko hilketa batek ere izugarri lasaitzen baitu barrua.


Indio naborí

Urtearen azkenaurreko egunarekin eman du azken hatsa Kuban. Ez dakit zehatz-mehatz zenbat urte zituen, baina duela bederatzi oso zahartzat jo nuen. Bera zen ezagutu dugun inprobisatzailerik itzaltsuena. Itsua zen gainera. Iberoamerikar orok aitortzen zion "décima"ren jiran izan zuen eragina. Kuban, joandako mende osoan repentismoak izan duen izar eta aitzindari nagusitzat jotzen zuten. Ni beste detaile batekin geratu nintzen Veracruzen, Mexikon, elkar ezagutu genuenean. Eloina, emaztea, zuen itsuaurreko. Eta Eloinak, afalondo batean kontatu zidan, ahapeka badaezpada senarra urrun samar egon arren, blokeoaren kariaz ez zutela izaten nahi hainbat okela jateko. Hamabostean behin edo tokatzen zitzaiela, Naborí Literatur Sari Nazionalaren jabe izan arren. Eta kontatu zidan, ahotsa are apalagotuz, berari zegokion okel-arrazioa senarrari ematen ziola, honen itsutasuna baliatuz. "Está rico verdad, Eloina?" galdetzen omen zion Naborík. "Mucho mi amor" erantzuten, bihotza bi zati, Eloinak. Joan da Naborí emaztearen maitasun neurrigabea berarekin duela, tamalez halere, azal eta hezur.


Debekatuta dago

Ez da abenduko kontua, urtearen bigarren egunekoa baizik. Baina artikuluska hauek idazten ari naizela gertatu zait eta... Herriko taberna bateko sarreran txarteltxoa ipini du nagusiak. Gazteleraz argi dio: SE PERMITE FUMAR. Irriño bihurriak egin dit ihes, etxetik oso eskura geratzen baitzait taberna hori. Azpialdean ordea, hau ere argi, euskaraz: ERRETZEA DEBEKATUTA DAGO. Behazundu egin zait irriñoa. Galdezka hasi naiz, erdaldun bihurtzeko prest erretzeko eskubidea izate aldera. Nagusiak argitu dit gertatutakoa. Gaztelerazkoa bere kabuz idatzi du. Euskaraz ez daki eta Internetera jo du nonbait, laguntza eske. Eta aurkitu duen euskarazko txarteltxo oro debekuzkoa zen. Bat hautatu, ipini eta kitto! Diglosiak gailurra jo du.


Abenduak 18

Ezin dut erabat saihestu, ahalegindu naiz baina. "Ze po, ze popoz, zepopopoz handia!" deskribatu zuen Bernardo Atxagak Marino Lejarretaren Tourreko etapa garaipen bakar hura. Eskale bat, astelehen goizeko bederatziak aldera kale izkinatik etorri eta "enhorabuena"ka. Asteartean, lau urteko mutiko bat euskalduna, beltza, ile kixkurra eta irribarre distiratsua, Zuhaitz izenez, bertsoak nola pentsatzen diren galdezka Postetxeko leihatilako txandan. Asteazkenean, Jokin Urainen gutuna, auskalo nongo presondegitik, datorren txapelketan entzule izateko duen itxaropenaz mintzo. Ostegunean... Hitzak. Printzak. Azken batean, horixe baino ez da memorian iltzaturik geratzen dena. Ez da gutxi.


Agenda zaharra: libururik kuttunena

Itxi dut, betirako, 2005 agenda. Beltza zen, eta mehea, urtean zehar tartean sartzen joan naizen orritxoek izugarri potolotu dute baina. Gainbegiratua eman diot miraz, leku batetik ez itzultzeko ziurtasunez aldegitean egiten den bezalatsu. Urdinez, beltzez, gorriz, berdez, boligrafoz, errotulagailuz, lapitzez... zirriborratu ditut orriok, eskura nuenaz, agenda norberarena baita, ez dotore bete eta inori erakustekoa. Urteko soilgune apurretara aldegin dit begiradak, eta ardi-kaken antzera letra txiki txikiz egun gutxian pilaturiko eginbehar askotako tarteetara ere bai. Eta betiko dilema sortu zait: ez nuke jakingo ze urte sasoitan, itoetan edo lasaietan, izan naizen zoriontsuen esaten. Orain apalategian jarriko dut agenda zaharra, libururik kuttunenak baino gordeago eta sailkatuago. Hasierako urteetan berdin ez jokatua dut damu. Egin duguna eta egitera iritsi ez garena, izan ginena, edozein liburuk baino hobeto islatzen du agendak egunerokotasunaren zamatik askatzen denean. Egun batetik bestera gorrotagarri izatetik maitagarri izatera pasatzen den objektu bakarretarikoa baita.


Azkenak
Frantziako Estatu Kontseiluak Palestinak irabaziko du Kolektiboaren desegitea onartu du

Okzitaniako Tolosako elkartea da aipatu kolektiboa eta Frantziako Gobernuak dekretuz desegin zuen 2022an. Orain Estatu Kontseilua gobernuaren erabakia egokia dela berretsi du.


Izan, badira salbuespen legeak, bai horixe!

Sare Herritarrak antolatuta, pasa den urtarrilaren 11n Bilboko kaleak bete zituen manifestazio jendetsuaren ondoren, berriz sortu da eztabaida, euskal presoei salbuespen legeriarik aplikatzen ote zaion. Gure iritzia azaltzen saiatuko gara.

Espetxe politikan aldaketa nabarmena... [+]


Zedarriak, armagintza, zoru etikoa eta langileok

Duela gutxi think tank izateko jaioa omen den Zedarriak bere 6. txostena aurkeztu zuen. Beren web orrialdean azaltzen dutenaren arabera, zedarriak ebidentea ez den bidea topatzeko erreferentziak dira. Hots, hiru probintzietako jendarteari bidea markatzeko ekimena. Agerraldi... [+]


Eskoziako Lur Garaietan otsoa sartzea klima-larrialdirako onuragarria izango dela iradoki dute

Eskoziako Lur Garaietara otsoak itzularazteak basoak bere onera ekartzen lagunduko lukeela adierazi dute Leeds unibertsitateko ikertzaileek.. Horrek, era berean, klima-larrialdiari aurre egiteko balioko lukeela baieztatu dute, basoek atmosferako karbono-dioxidoa xurgatuko... [+]


Ágredok dioenez, zortzi bat ordu eman zituen ziegako zoruan etzanda Ertzaintzak ospitalera eraman aurretik

Karen Daniela Ágredok dioenez, atxilotu zutenean berak ez zuen ertzainik zauritu, haiek lurrera bota zuten eta konortea galdu zuen. Ondoren, Ertzaintzaren komisariaren zoruan iratzartu zen eta handik ospitalera eraman zuten.


Hiuzz + Bloñ + Adur
Lete ravero bat Iruñean

Hiuzz + Bloñ + Adur
Noiz: otsailaren 15ean.
Non: Iruñeko Aitzina tabernan (Egun Motelak kolektiboa).

--------------------------------------------

Larunbat goiza Iruñean. Neguko eguzkitan lanera doazen gizon –eta ez gizon– bakarti batzuk... [+]


Lorpen baten berri: Nafarroako Museoan Irulegiko Eskua euskaraz bisitatu daiteke

Hizkuntz Eskubideen Behatokiak jaso ditu kexak: bisita gidatuak gaztelania hutsean, eta sarrerako zerbitzuetan ere bai. Bitxia da kontua: baskoien mintzairaren hitzak dituela uste den brontzezko objektua ikustera joan... eta azalpenak gaztelaniaz. Kexek eragina izan dute, eta... [+]


Bideojokoen erabilera handitu egin da helduen artean, Ipsosen arabera

Julen Linazaroso Macsonrisas-eko kideak azaldu duenez, sari-bolek, harrapakin-kutxek eta enparauek bideojokoetan ordu gehiago jokatzea dute helburu. 35 eta 64 urteko pertsonen artean bideojokoen erabilerak gora egin du 2023tik 2024ra, Ipsosek emandako datuen arabera.


2025-02-21 | Euskal Irratiak
Boliviako laborari talde bat sustengatuko dute Xiberoatik

Zubiak eraiki Xiberoa eta Boliviaren artean. Badu jadanik 16 urte Boliviaren aldeko elkartea sortu zela Xiberoan. Azken urteetan, La Paz hiriko El Alto auzoko eskola bat, emazteen etxe baten sortzea, dendarien dinamikak edota tokiko irrati bat sustengatu dituzte.


Osasunbidean 11 medikuk 17.000 euro irabazten dituzte hilero

Ostegunean egoera hori ikertzeko eta zuzentzeko eskatu dio EH Bilduk Nafarroako Gobernuari legebiltzarreko osoko bilkuran. UPNk eta PPk bat egin dute eskaerarekin, eta Osasun Departamentuak urtebete du ikerketa gauzatzeko.


Eguneraketa berriak daude