Agenda 22


2021eko uztailaren 27an

Sisifo Baztanen

rtero izaten gara abenduaren hasierarekin Baztan aldean, Arizkungo bidegurutzean. Lagunak egin ditugu asko urteen buruan. Badira Baztanen bertsotan aski ongi moldatzen diren gazte eta gaztetxoak, Mariano Izeta erlojugile zenari, aldegin zuelarik, ez baitzitzaion ahaztu kuerda emanda joatea. Aurten edadeko gizon baten joerak harritu gaitu ordea. Olabidekoa da izatez, eta bertsotan poliki moldatzen da. Bertso zaharrak jatorrizko doinuan kantatzea du baina, berezitasuna. Kasete bana oparitu zigun inguru haietako bertso zaharren -ehunen bat- grabazioarekin. Ez dirudi mirari. Baina kaseteak banan bana grabatuak zirela jakitean ahoa bete hortz utzi gintuen. Egungo ikuspegitik batek baino gehiagok barre egingo lioke aitonari, zinta bakoitza banan bana zer grabaturik ez dagoela titiko haurrak ere badaki eta. Gaur dena da kopia eta kopiaren kopia. Baina gainerakook oker eta aitona zuzen ez ote dabilen jabetu naiz. Sisifok ere ez zuen bere helbururik lortu baina ahaleginean giharrak landu zituen. Olabideko aitonari ez zaizkio sekula hainbat aldiz grabatutako bertsoak ahaztuko. Eta helburua ez zen lan gutxirekin etekin handia ateratzea ezta? Orduan ba!


Raimundo

Edo Riomundo edo dena delako eleberri hori. Argia ikusi ondotik ez dut irakurri, haurdunaldia gertu samarretik segi nion baina. Kontuak kontu, gure adiskide bat Durangon Arzalluz eta Otegirekin "salduena"ren borrokan. Askok ez du ezagutuko baina Jon Maia Soriaren umorerako joera etengabea da. Riomundo idazten ari zela, hasten zehazki, alegia bukatzen, etxe-aldaketa batek harrapatu zuen bete-betean. Zortedunok badakigu etxe berrirako mudantzak zenbat lan ekarri ohi duen: obraren gainean egon, batekin hitz egin, besteari erregutu, mehatxuren bat egin tarteka, trepetak lekuz aldatzen hasi... Jonek etorkinei bestelako begiz nola begiratu irakatsi digu. Eta literatura-ikasgai bat ere eman digu. Hainbeste mendeko ika-mika, zirt-zart batean erabaki du. Literaturak balio du, tximetaraino zauzkan azulejista akabatzeko. Fikziozko hilketa batek ere izugarri lasaitzen baitu barrua.


Indio naborí

Urtearen azkenaurreko egunarekin eman du azken hatsa Kuban. Ez dakit zehatz-mehatz zenbat urte zituen, baina duela bederatzi oso zahartzat jo nuen. Bera zen ezagutu dugun inprobisatzailerik itzaltsuena. Itsua zen gainera. Iberoamerikar orok aitortzen zion "décima"ren jiran izan zuen eragina. Kuban, joandako mende osoan repentismoak izan duen izar eta aitzindari nagusitzat jotzen zuten. Ni beste detaile batekin geratu nintzen Veracruzen, Mexikon, elkar ezagutu genuenean. Eloina, emaztea, zuen itsuaurreko. Eta Eloinak, afalondo batean kontatu zidan, ahapeka badaezpada senarra urrun samar egon arren, blokeoaren kariaz ez zutela izaten nahi hainbat okela jateko. Hamabostean behin edo tokatzen zitzaiela, Naborí Literatur Sari Nazionalaren jabe izan arren. Eta kontatu zidan, ahotsa are apalagotuz, berari zegokion okel-arrazioa senarrari ematen ziola, honen itsutasuna baliatuz. "Está rico verdad, Eloina?" galdetzen omen zion Naborík. "Mucho mi amor" erantzuten, bihotza bi zati, Eloinak. Joan da Naborí emaztearen maitasun neurrigabea berarekin duela, tamalez halere, azal eta hezur.


Debekatuta dago

Ez da abenduko kontua, urtearen bigarren egunekoa baizik. Baina artikuluska hauek idazten ari naizela gertatu zait eta... Herriko taberna bateko sarreran txarteltxoa ipini du nagusiak. Gazteleraz argi dio: SE PERMITE FUMAR. Irriño bihurriak egin dit ihes, etxetik oso eskura geratzen baitzait taberna hori. Azpialdean ordea, hau ere argi, euskaraz: ERRETZEA DEBEKATUTA DAGO. Behazundu egin zait irriñoa. Galdezka hasi naiz, erdaldun bihurtzeko prest erretzeko eskubidea izate aldera. Nagusiak argitu dit gertatutakoa. Gaztelerazkoa bere kabuz idatzi du. Euskaraz ez daki eta Internetera jo du nonbait, laguntza eske. Eta aurkitu duen euskarazko txarteltxo oro debekuzkoa zen. Bat hautatu, ipini eta kitto! Diglosiak gailurra jo du.


Abenduak 18

Ezin dut erabat saihestu, ahalegindu naiz baina. "Ze po, ze popoz, zepopopoz handia!" deskribatu zuen Bernardo Atxagak Marino Lejarretaren Tourreko etapa garaipen bakar hura. Eskale bat, astelehen goizeko bederatziak aldera kale izkinatik etorri eta "enhorabuena"ka. Asteartean, lau urteko mutiko bat euskalduna, beltza, ile kixkurra eta irribarre distiratsua, Zuhaitz izenez, bertsoak nola pentsatzen diren galdezka Postetxeko leihatilako txandan. Asteazkenean, Jokin Urainen gutuna, auskalo nongo presondegitik, datorren txapelketan entzule izateko duen itxaropenaz mintzo. Ostegunean... Hitzak. Printzak. Azken batean, horixe baino ez da memorian iltzaturik geratzen dena. Ez da gutxi.


Agenda zaharra: libururik kuttunena

Itxi dut, betirako, 2005 agenda. Beltza zen, eta mehea, urtean zehar tartean sartzen joan naizen orritxoek izugarri potolotu dute baina. Gainbegiratua eman diot miraz, leku batetik ez itzultzeko ziurtasunez aldegitean egiten den bezalatsu. Urdinez, beltzez, gorriz, berdez, boligrafoz, errotulagailuz, lapitzez... zirriborratu ditut orriok, eskura nuenaz, agenda norberarena baita, ez dotore bete eta inori erakustekoa. Urteko soilgune apurretara aldegin dit begiradak, eta ardi-kaken antzera letra txiki txikiz egun gutxian pilaturiko eginbehar askotako tarteetara ere bai. Eta betiko dilema sortu zait: ez nuke jakingo ze urte sasoitan, itoetan edo lasaietan, izan naizen zoriontsuen esaten. Orain apalategian jarriko dut agenda zaharra, libururik kuttunenak baino gordeago eta sailkatuago. Hasierako urteetan berdin ez jokatua dut damu. Egin duguna eta egitera iritsi ez garena, izan ginena, edozein liburuk baino hobeto islatzen du agendak egunerokotasunaren zamatik askatzen denean. Egun batetik bestera gorrotagarri izatetik maitagarri izatera pasatzen den objektu bakarretarikoa baita.


Azkenak
Baztango aroztegiko zazpi auzipetuek dei egin dute otsailaren 1eko manifestaziora joateko

“Talde kriminal antolatu bat izatea eta derrigortze eta bortxa delitu larriak egin izana” egozten diete Espainiako fiskaltzak eta obraren enpresa arduradunak. Zehazki, 20 urteko kartzela zigorra eta 56.000 euro eskatu dituzte zazpi herritar horientzat.


2025-01-21 | Julene Flamarique
2024. urtean biolentziak “areagotu” direla ondorioztatu du Talaia Feministak

Lau ardatz nagusiren inguruan egin dute 2024ko azterketa: indarkeria matxista; lurraldea; gerra eta gatazka armatuak; eta eskuin muturra. Euskal Herrian “erresistentziak metatzea” funtsezkoa dela ondorioztatu du Talaia Feministak, eta analisiaren sozializazioaren... [+]


50 urte Potasaseko grebatik

Gaur, urtarrilak 21, gure oraintsuko historiaren efemeride interesgarri bat gogora ekartzeko eta hari buruz hausnartzeko eguna dugu. 50 urte bete dira Potasas de Navarra enpresako 47 langilek itxialdia amaitu zutenetik. Hamabost egun iraun zuen itxialdi horrek eta greba orokorra... [+]


Industria militarraren konbertsioa, behar etikoa

Duela aste pare bat Norvegiako zenbait datu plazaratu ziren. Ipar Europako herrialde hartan auto elektrikoak nagusitu dira, eta Tesla marka dute salduena; energia birziklagarriaz sortutakoa omen da han kontsumitzen denaren %90. Aldiz, Norvegiako enpresa publikoek ez dute inolako... [+]


Oibarko ikastetxe publikoak D eredua izango du

Hezkuntza Departamentuak Oibarko ikastetxe publikoan D eredua ezarriko dutela iragarri du. Hilabeteetako protesten ondoren, euskarazko lerroa ezartzea lortu dute.


2025-01-21 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Joe Biden eta Marcus Garvey: barkamenak barkatzailea itsusten duenean

Bere agintaldiaren azken egunetan Joe Biden AEBetako presidenteak egikaritu duen barkamen-zaparrada historikoak zeresanik eman behar luke, halakoen onuradun ezagunenetako batzuen kasuan behintzat ezinbestez egin beharko litzatekeen irakurketagatik. Edo ez al da justiziaren... [+]


2025-01-21 | Hala Bedi
Ekaitz Samaniego (All In Da Haus): “Hemen irabazle bakarrak preso politikoak dira”

Joan dira All In Da Hauseko hiru final aurrekoak. Oñati, Gernika eta Hendaiako Gaztetxeetaraino iritsi da freestyle txapelketaren bederatzigarren edizioa. Orain arte egindako bide honen balorazio positiboa egiten dute antolatzaileek, "Euskal Herriko txoko hauetan,... [+]


Moriartitarrek ere badute Urrezko Danborra

Aitor Arregik, Jon Garañok, Jose Mari Goenagak, Asier Achak eta Xabier Berzosak osatzen dute ekoiztetxe donostiarra, eta euren lana aitortu nahi izan du Donostiako Udalak.


Umeek debekatuta dute Debako liburutegian egotea, denboraren zati handienean

6 urtetik beherakoek 16:30-17:30 artean baino ezin dute liburutegian egon Deban, eta 2 urtetik beherakoek zuzenean debekaturik dute. Bestelako neurri baztertzaileak ere jasaten dituzte. Ageriko diskriminazioak haurrak literaturatik aldendu baino ez ditu egiten, eta borroka luzea... [+]


Depresioarekin lotutako hainbat gene identifikatu dira lehenengoz, mundu osoko populazioetan

Dibertsitate genetikoaren ikuspegitik inoizko metaanalisi zabalena egin dute, depresioaren arriskuarekin lotutako geneak identifikatzeko. Horri esker, aurrez ezagutzen ez zituzten 700 aldaera eta 300 gene inguru aurkitu dituzte.


Larrialdi egoera Mexikorekin mugan: migratzaileen aurkako ehiza abiatu du Trumpek

"Ameriketako Estatu Batuen gainbehera aldia amaitu da", esanez abiatu du kargu hartze ekitaldiko diskurtsoa Donald Trumpek. Besteak beste, trans eta pertsona ez-bitarren eskubideak deuseztatuko dituela promestu du, baita energia berriztagarrien aldeko politikekin... [+]


2025-01-20 | ARGIA
Otegi buru, “belaunaldi berri batek” hartuko du EH Bilduren gidaritza

EH Bilduk astelehen honetan abian ipini du mahai politikoa berritzeko barne prozesua. Zuzendaritzak zerrenda proposatu du. Arnaldo Otegik buruzagi izaten segituko du.


Eguneraketa berriak daude