Rose Lee Parks 2005eko urriaren 25ean hil zen, laurogei urte baino gehiago bizi ondoren. Hemen, gutxi batzuk ezagutuko zuten, baina 1955eko abenduan ospetsu egin zen, gerora arrakasta handia hartuko zuen ekintza xume bezain eraginkorraren protagonista izan zelako hedabideetan: egun osoa lan egin ondoren, etxerako bueltan autobusa hartu, eta libre zegoen eserlekuan eseri zen. Baina eserlekua azal txuriko pertsonentzat gorde behar zenez, WASP batek handik altxatzeko agindu zion. Ezetz erantzun zion emakume beltzak. Gogaituta omen zegoen Rose, ez bakarrik lanak eragindako nekeaz, umilazio eta zentzugabekeriari darion arrazakeriaz baino. Bere lekua gizonezko txuri harroputz hari ez ziola utziko erakustean, WASP horrek salatuko zuela iragarri zion, eta baietz, hori egin zezakeela erantzun Rosek. Ondoren, atxiloketa, epaiketa eta abar. Baina azkenean garaipena. Martín Luther Kingen onarpen, arrakasta…

Ordurako ordea Rosek bazekien bera ez zela lehena izan, beste bik ere -biak beltzak, biak emakumeak- keinu bera izan zutela hilabete batzuk lehenago: Claudette Colvin, lehena, Mary Louise Smith bigarrena. Eta biek pairatu kartzela, isuna… Zergatik, bada, Rose ikur bihurtu, eta besteak ezta zirenik jakin ere? Agian Rose edadeko emakume apain, jostun langilea, isil eta mulata izanik, Claudette baino errazago "saltzeko" irudia zelako? Claudette beltz beltza, eta gazte ausarta, oso pobrea eta oso gazterik haurdun geratutako ezkongabeko ama izanik, ez zen "salgarria". Claudette oraindik bizirik omen, eta penaz azaldu berri du Rosek ez zuela inoiz ere aipatu bera ez zela lehena izan urrats hau ematerakoan.

2005eko udazkenean, Albert Einstein zientzi gizonaren inguruan ihardunaldiak ospatu dira gure herrian. Fisikaz ezer gutxi dakit, baina erlatibitatearen teoria omen bere aurkikuntzarik ezagun eta ospatuena. Teoria hori guztiz berea ote denaren zalantzak ekartzen dituen datuak irakurri nituen duela hilabete batzuk: Mileva Marit, jugoslaviarra, 1896an Albertekin batera ikasi eta bere bikote-kidea izan zen. Lehen hilabetetako maitasun eta une goxoak infernu bilakatu omen ziren Milevarentzat elkarbizitza aurrera joan ahala, baita zientzian eginiko lana dela-eta ere. Luze joango litzateke Albertek Mileva nola tratatzen zuen azalduko lituzketen pasadizo mingarriak hona ekartzea, baina goikoaren harira datorren bat bai: 1954an argitaratutako jatorriko agiriek Einstein-Marit sinadura zeramaten -Annalen der Physik aldizkarian hiru argitaratu omen ziren, eta horietako batek hain ospetsu egin den teoria hori ekarri zuen- eta aditu batzuek diotenez Milevarengandik banatu ondoren ez zuen Albertek beste lan arrakastatsurik edo asmakizun distiratsurik ekarri. Aditu batek baino gehiagok zera dio: edo Milevaren lana edo, gutxienez biek parte hartutakoa izan zela erlatibitatearen teoria hori. 1914an banatu zirenean sinatutako itunean, ba omen zen "bien arteko aurkikuntzaren" inguruko klausularik.

2005eko udazkenean, Mugimendu Kooperatibistaren "sortzaileei" egin die aintzatespenik ere Foru Aldundiak. Hedabideek lau edo bosten izenak besterik ez aipatzeak harritu nau: duela berrogeita hamar urte Union Zerrajeratik -batez ere- Ulgor berrira, azken honetan lehengo fabrikan baino soldata urriagoa jasoko zuela jakinda ere, langile multzotxoa joan zela aditu izan dut beti -lehenengo estufa, sukalde eta abarrak bost horiek bakarrik ez zituzten, bada, egingo!-. Ospakizunetan ez naiz izan, baina omendutako batek ilusioz beteriko "multzoko" beste haiek ere gogora ekarri zituela esan dit lagun batek, besterik ez bada, Mikel Laboak Brechten poema kantatuz ekartzen duen modura.

Gaztea nintzela entzun nuen kanta hori lehen aldiz: Langile baten galderak liburu baten aurrean eta Mikel kantariak, hasiera-hasieratik garbi utzi zuen hitzak bereak ez, baina Bertolt Brechtenak zirela. Hala ote?