Zein da Euskal Herriko sagardogintzak gaur egun duen egoera?
Sagardoa Euskal Herrian aldaketa aldi nabarmenean murgilduta dago; urtetik urtera nabaritzen da aldaketa horrek utzitako arrastoa, batez ere beste garai batzuekin alderatzen badugu. Dena den, oraindik lan asko dago egiteko.
Hortaz, zein dira sagardogintzaren indarguneak eta ahuleziak? Ze alderditan jarri behar dira indarrak?
Indarguneei dagokienez aitortu behar da sagarraren garbiketan eman direla urrats nagusiak; lehen hor zeuden gabeziak konpondu dira jada, sagardogile guztiek jarri baitituzte garbiketa-sistemak. Sagardogintzan eman den beste aurrerapausoa fruitua hautatzea izan da; sagarrak kalitatezkoa izan behar duela esatean guztiek bat egiten dute. Horren ondorioz, gero eta kalitate hobea duen sagardoa egiten da gaur egun, azidotasun aldakor gutxiago duena, osasuntsuagoa azken finean; horregatik guztiagatik sagardoan ere aldaketa gutxiago ematen dira.
Bestalde, sagardo litroen kopurua azken sei urteotan % 30-40 inguru hazi da. Horrez gain, sagardoak badu berezkoa duen indargunea ere: alkohol-graduazio baxua; ezaugarri organoleptiko oso interesgarriak ditu. Gainera, sagarrak osagai osasuntsuak ematen dizkio sagardoari, antioxidatzaile natural gisa funtzionatzen baitu.
Ahulezien artean baten bat aipatzearren, uste dut sagardogileek ikasi egin behar dutela sagardoaren ezaugarri positibo horiek aurkezten, horrela lortuko baita sagardoari zor zaion balioa ematea.
Sagardogileen pentsamoldeaz ari zarela, aldaketarik sumatu al duzu?
Bai, pentsamoldean aldaketa handia ematen ari da aspaldidanik. Sagardogileak ohartu dira "baserrian egindakoa" edota "artisau eran egina" dela esatea ez dela nahikoa; sagardoa ongi ekoitzi behar da, eta horrek edariari ematen dion balioaz jakitun dira ekoizleak. Bide horretan adituekin lan egiteko ohitura hartu dute, eta belaunaldi berriak hor daudela nabari da. Une honetan bost enologo ari gara lanean sagardogintzaren sektorean.
Bakterioak eta legamiak dira sagardoan eragiten dutenetako batzuk. Nola eragiten dute sagardoan eta nola eduki daitezke kontrolpean eragile horiek?
Sagardoak egonkortasunari eutsi diezaion, alde batetik, mikroorganismo gutxi eduki behar ditu, eta bestetik, mikroorganismo horiek garatu ez daitezen eragozpenak jarri behar dira. Lehenbizikoa asepsia edo garbitasunaren bidez lor dezakegu; bigarrena, berriz, sagardoa gordeta dagoenean tenperatura kontrolatuz lortuko da. Eta batez ere, sagardoan bertan mikroorganismo horiek -bakterioak batez ere- garatu ez daitezen eragozpenak egonda emango da. Beraz, bigarren kasu honetan interesatzen zaiguna da ahal dela karbono-hidratorik eta forma nitrogenaturik ez egotea, eta bakterioen garapena eragotziko duten substantziak izatea. Azken finean, PH egokia eta konposatu fenolikoen gutxieneko kontzentrazioa eduki behar dira.
Hartzidura fase garrantzitsua da, baina baita, behin sagardoa eginda dagoela, upategietan edota saltokietan ze baldintzatan gordeta edo bilduta egongo den ere. Kontuan izan behar da beti sagardoa edari naturala dela, oso sentikorra dela, eta ez duela batere babeskirik.
Nola hobetu daiteke sagardoaren egonkortasuna?
Garbitasuna, sagar-hautaketa eta zuzenketa -beharrezkoa denean soilik-, horiek dira urratsak. Sulfurosoarekin probak egiten ari dira; derrigorrezkoa da ardogintzan sulfurosoaren erabilera. Horrek egonkortasun fisiko-kimiko-biologikoari eusten lagundu diezaioke, upategian eta botilan.
Nola ondu daiteke orduan botilaratutako sagardoa?
Gutxieneko batzuk bermatu behar dira botilaratutako produktuan; eskuartean daukagun produktuarekiko ausartagoak izan behar dugu eta harro egon, gure produktua kalitatekoa delako; produktua ezagutu egin behar dugu, horrela lortu ahal izango baitugu erosle edo kontsumitzaile izan daitekeenari gure edariaren ezaugarriak erakustea; eta sektore guztian, salbuespenik gabe, sagardoa sustatzeko kanpaina egin behar da.
Azken urteotan batez ere nabarmena da sagardogile elkarteek ikerketan jarri duten gogoa. Sagardogileek eskatuta, hainbat ikerketa egin dituzte Euskal Herriko Unibertsitatean, baita Azti Fundazioan ere. Ze iritzi duzu ikerketa horien gainean?
Ikerketa beti da onuragarria. Nik oraindik konpondu beharreko zulo asko ikusten ditut, eta kasu batzuetan ikerketaren bidez konpon litezke. Nire ustez, eman den pausorik garrantzitsuena lehengaiaren gainean, sagarrarekin, egin den ikerketa da. Sagarren karakterizazioaren gainean doktorego tesia aurkeztu berri du Iñaki Santos gazteak; berak hasitako lanari segida eman behar zaio, sagarra gehiago ezagutuz joan behar dugu.
Fenolak, hau da, sagardoari mikaztasuna eta usaina ematen dioten propietate horiek ikertzen hasi izana aurrerapauso handia izan zen. Sagarraren konposizio fenoliko kualitatiboaren ezagutzan gehiago sakondu du Santosek; esate baterako, fenolen konzentrazio bera izanda, konposatu horiek modu desberdinetan portatzen direla jakin ahal izan da, bai usainari dagokionez eta baita sagardoan ematen diren beste hainbat baldintzari dagokionean ere. Fenolak elkarri eragiten eta, ondorioz, eraldatzen ari dira etengabe. Hori ezagututa, eman daitekeen egonkortasun mikrobiologikoa eta kimiko-biologikoa aurreikusi ditzakegu: sagardoak izan ditzakeen kolorea, eta zapore eta usainetan izan ditzakeen bilakaera alegia.
Iñaki Santosen lanarekin kuantifikazio fenolikora iritsi gara eta hori urrats handia izan da. Orain dela gutxi arte, sagardoak ez ziren ontziz aldatu behar, ezin ziren elkarrekin nahastu; ez zegoen hori egiteko ohiturarik. Orain, ordea, nahiko arrunta, naturala da, ia-ia arau bihurtu da.
Zentrifugazioari dagokionez, berriz, lehenengo urratsak eman dira; toki batzuetan egiten da. Iragazketa, ordea, esperimentazio fasean dago oraindik. Oraingoz, praktika horiek guztiak uher ezegonkorrak -edota dekantatzeko joera gehiago dutenak- kentzera bideratuta daude. Beraz, geroago botilan sor litezkeen hondar eta sedimentuak saihesten dira horrela.
Aldi berean, egonkortasun mikrobiar hobea lortzen da, uherrak kentzean edarian dauden bakterio eta legamien bizitza zaildu egiten da. Produktuaren egonkortasun fisikoarekin (edariaren itxura) eta mikrobiologikoarekin (edariaren zaporea eta usaina) zerikusia du horrek guztiak.
Zer irizten diozu sagardoak jatorrizko izendapena lortzeari?
Oso sagardogile gutxik ekoizten dituzte sagarrak; hortxe dago eragozpena. Bere sagastiak dituzten sagardogileek, noski, errazago dute jatorrizko izendapena lortzeko, sagarrondoak beraienak direlako eta kontrolatzen dituztelako.
Dena dela, lehengaiaren -sagarraren- balioespen ekonomiko txikian datza arazo nagusia. Sagarrak balio erantsi handiagoa izango balu, sagarrondoak landatzeak merezi izango luke. Baina produktu merkea denez ez du inolako interesik sortzen hori landatzeak eta horren bidez lor daitezkeen abantailei etekina ateratzeak.
Sagarraren ezaugarriak goretsi eta horiei balio erantsi hori emango dien marketin lana egitea falta da.