Lan-osasuna negozio bihur daiteke?
Hego Euskal Herriko 500.000 euskaldun baino gehiagoren osasuna medikuntza pribatuaren eskuetan dago. Hegoaldeko lau herrialdeetako langileen %96,63 lan-istripu eta gaixotasun profesionalen mutuen babesean dago. Enpresok Gizarte Segurantzaren kudeaketan kolaboratzen dute eta etekin izugarria ateratzen dute horretatik. 2005. urtean bakarrik, Espainiako estatuko mutuen negozioak 8.567,6 milioi euroko aurrekontua izan zuen eta 500 milioi euroko etekinak lortuko ditu ziurrenik. Gauzak horrela, Espainian eta Euskal Herrian Gizarte Segurantza unibertsala eta doakoa izanagatik, irudika daiteke osasuna eta lan-osasuna oso negozio tentagarria izan daitekeela lan-esparru honetan diharduten enpresentzat.
Gizarte Segurantzaz gain, medikuntza pribatura jotzen dutenen kasuan, hiritar asko eta askoren kudeatzaileek negozioa egiteko eskubide osoa dute, ez baitute inolako kotizazio sozialen finantzaziorik jasotzen. Horretarako daude, hain zuzen. Negozioa egiteko. Mutuek kudeatutako eta kotizazio sozialek ordaindutako osasun-laguntzak, ordea, ez luke xede bera izan beharko. Hortaz, galdera argia da. Lan-osasuna negozio bihur liteke? Mutuek etengabe negoziorik ez dela esanagatik, behin eta berriz azalduagatik instituziook ez dutela dirua irabazteko asmorik eta etekinak euren zerbitzuen hobekuntzan inbertitzen dituztela, sindikatuen gehiengoak osasun publikoaren ezkutuko pribatizaziotzat, hau da, negoziotzat jotzen du auzia.
Egoera horretan, gogora dezagun Hego Euskal Herriko lau lurraldeetan 2005. urtean lan-istripuen ondoriozko ehun heriotza baino gehiago izan direla hainbat lantokitan, eraikuntzaren arloak gehienak batzen dituen arren. Hainbat kasutan, heriotzok hildakoaren senideentzako kalte-ordain batzuk izaten dituzte. Edonola ere, langileen artean ez da soilik heriotza ageri. Badira gaixotasun profesionalak ere, askotan langile ugari erabateko ezgaitasun-egoeretara bultzatu dituztenak, ez bada heriotzara. Zehazki, 2005. urtearen azken bi hileetan hildako biren senideen aldeko bi sententzia ikusi ahal izan dira, BW enpresan urtetan egunero sufritutako amiantoaren ondorioz gaixotu eta hil baitziren langile horiek.
Seguru horien prima bolumena ia 160 milioi eurokoa da osasun-laguntzen kasuan, 361.275 euroko hortz-aseguruenean, ia 5 milioi eurokoa gastu-itzulketen kasuan eta 15 milioi baino gehiagokoa kalte-ordain eta sorospenen kasuan.
ICEAk 2005eko irailean emandako datuen arabera, Espainiako estatuko hamar enpresa liderrak, honako aseguru-etxeak ziren: Adeslas, Sanitas, Asisa, Mafre Caja Salud, DKV Seguros, Asistencia Sanitaria Colegial, Igualatorio Médico Quirúrgico, Aresa, Caser eta Fiatc. Eta merkatua hazten ari da. Azken datu eskuragarriei jarraiki, aseguruen merkatuak, osasunaren arloari dagokionez, %9,6ko hazkundea izan zuen 2003. urtetik 2004ra. Primen bolumenaren kasuan, osasun-laguntzen modalitateak izan du gorakadarik nabarmenena. 2005eko lehen hiruhilekoko datuek gorakada are nabarmenagoa egiten dute, 2004ko denbora-tarte berdineko datuak baino %9,7 handiagoak baitira aurtengoak.
Euskal herritarrek medikuntza pribatua erabiltzeko eskubide osoa dute, Gizarte Segurantza unibertsala eta doakoa izan arren. Gainera, badira Gizarte Segurantzak barne hartzen ez dituen osasun-egoera batzuk, hortzen gaia edo egoera jakin batzuetako aseguruei dagokiena, besteak beste. Edonola ere, zalantzan jar liteke lan-osasunarekin zerikusia duen guztia, funtsa publiko eta langileen kotizazio sozialei esker finantzatzen baita, jarraian ikusiko dugun bezala.
"Gure osasuna ez da negozioa", "Gure osasuna ez da negoziagarria", "Mutuen desagerpena orain eta betiko". Halako esaldiak ikusi ahal izan dira mutuen ezkutuko pribatizazioaren aurka egindako zenbait langile mobilizaziotan. Batzuk besteak baino indartsuago, euskal sindikatu guztiak mutuen pribatizazioaren aurka azaldu dira eta batez ere mutua horiek kontingentzia arrunten bidez aldi baterako ezintasuna (ABE) kontrolatzea gaitzetsi dute, izan ere, espazio hori osasun publikoari baitagokio, pribatuari baino.
Kezka sindikal horren adierazpen gisa, LAB sindikatu abertzaleak Mutuak ezagutu eta haiekin jarduteko gida" kaleratu du langileek eta ordezkari sindikalek lan-istripuen mutuekin nola aritu behar duten jakin dezaten. Gida horren jatorria "ordezkari sindikalak mutuen ekintzei aurre egiteko beharrezko baliabideez hornitzeko premia eta osasun arloan ageri den politika pribatizatzaileaz ohartarazteko beharrizana dira".
Aipatutako sindikatuaren arabera, "mutuek euren elkartuen esanak fideltasun osoz betetzen dituzte eta euren helburuak gaixoak berehala sendatzea, lan-istripuen ebidentzia ukatzea, enpresari ongi ez datorkiolako bajarik ez ematea, arriskuak ezkutatzea ebaluazio askoz ere errazagoa egiteko eta abar luzea". Sindikatu abertzalea gehien arduratzen duen gaietako bat medikuaren alta goizegi ematearena da, mutuen kasuan sarritan agertzen baita. Horren ondorioz, mutuak gaixotasun edo istripu baten jatorri laborala onartzen ez duen edo erabat osatu ez den norbaiti medikuaren alta onesten duen kasuan zer egin behar den azaltzen du gidak. Era berean, langile kaltetuentzako aholku ugari ikus daitezke, mutuen aurrean nola jardun eta langileek zer eskubide dituzten jakin dezaten.
EAEko langileen %96,63 -ez dugu Nafarroa eta Ipar Euskal Herriko datu ofizialik, nafarren kasuan egoera antzekoa den arren- lan-istripu eta gaixotasun profesionalen mutuen babesean daude. Datu horren arabera, EAEko 687.000 langilek lan-arloan espezializatutako enpresen laguntza jasotzen dute. Gainerakoek, %100 arte, Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalean aseguratuta daude.
Lan-istripu eta gaixotasun profesionalen mutuak enpresa-elkarteak dira, diru irabazi asmorik gabe (?) Gizarte Segurantzaren kudeaketan kolaboratzen dutenak euren enpresari elkartu, kontratupeko langile eta autonomoentzat. Langile bakar baten kargupean hartzen duen enpresari orok mutua bat behar du, edozein dela aukeratutako formula juridikoa. Izapideak honako urratsak ditu: hautatutako mutuarekin elkartzeko proposamen dokumentu bat aurkeztu behar da lehenbizi Gizarte Segurantzaren Lurralde Diruzaintzan; ondoren, Diruzaintzaren delegazioetan eskura daitekeen eredu ofiziala bete behar da. Langile autonomoek bi aukera dauzkate: ohiko gaixotasunen gaineko asegurua ala lan-istripu eta gaixotasun profesionalen gainekoa.
Lan-istripuen ondorioz sortutako lesioen aseguratzearen historia 1900. urtean hasi zen Espainiako estatuan. Langintza hura egungo sektoreko lau mutua aitzindarik sortu zuten: haietako bi euskaldunak ziren, la Previsora Araban eta Bizkai Zergintza Alkartea Bizkaian, Midat eta Egara katalanekin batera. Espainiako estatuko mutuen negozioaz datu hauek dauzkagu: 2005ean 8.567 milioi euroko aurrekontua eta 500 milioi inguruko irabaziak dauzkate. Gogoratu beharra dago Espainiako estatuko lan-istripuen eta gaixotasun profesionalen mutuen diru-sarreren %96,1 langileek egiten dituzten kotizazio sozialen ondorio dela.
Hego Euskal Herriko mutua euskaldunen kasuan -datu ofizialen arabera beti ere- Bizkai Zergintza Alkarteak 2004an 191.852 pertsona babestu zituen, ia 121 milioi euroko aurrekontua zeukan 2005erako eta ia 7 milioi euroko irabaziak aurreikusita. Gipuzkoako Pakeak 74.919 pertsona babestu zituen 2004an eta 47 milioi baino gehiagoko aurrekontua 2005erako. Arabako La Previsora mutuak 2004. urtean 49.011 pertsona babestu zituen, 34 milioi euroko aurrekontua 2005erako eta 3 milioi euro baino gehiagoko etekinak aurreikusita. La Navarra mutuak 56.809 pertsona babestu zituen 2004an, 2005erako aurrekontua 33 milioi baino gehiagokoa egin eta 2 milioi euroko irabaziak aurreikusi zituen.
Ostegun honetan 30 urte bete dira ETAk Gregorio Ordoñez PPko Donostiako zinegotzia hil zuela. Hainbat arrazoirengatik euskal gizartean zirrara berezia sortu zuen atentatua izan zen. PPko eta PSOEko zinegotzien aurkako atentatuen atea ireki zuen.
Erakunde publikoen bekak eta sariak. Kritika eraikitzaile bat izeneko dokumentua plazaratu du Lanartea elkarteak. Berria-k zabaldu du laburpena, eta txostena eskuraturik, hemen duzue elkarteak erakunde publikoei egiten dien gomendio sorta.
Hamarkada askotako eskaeraren ostean, Parisko Marceau etorbidearen 11. zenbakian dagoen jauregi historikoa EAJren esku geratu da azkenean. Jeltzaleentzat, balio monetariotik harago, balio sinboliko itzela du eraikin horrek, erbestearekin eta faxismoaren kontrako borrokarekin... [+]
Joseba Alvarez eta Eñaut Alvarez aita-semeei bi urte eta erdiko, eta urte eta erdiko kartzela zigorrak eskatzen dizkiete 2023ko San Sebastian bezperan, Plaza Berrian, Etxera jartzen zuen pankarta bat zintzilikatzen saiatzeagatik. Bi urte geroago, urtarrilaren 29an... [+]
.jpeg)
Eusko Jaurlaritzak eta Foru Aldundiek aurreratu dute helburua %50eko deskontuarekin jarraitzea dela, baina oraindik Espainiako Gobernuaren erabakiaren zain daudela finantzaketa ziurtatzeko.
Euskal Herriko Laborantza Ganbera elkartearen hogei urteak ospatu zituzten asteburuan Ainhize-Monjolosen. 2005eko urtarrilaren 15 hartan sortu zuten Lapurdi, Baxenabarre eta Zuberoako laborantzaren garapena –hori bai, iraunkorra eta herrikoia izan nahi duena–... [+]
.png)
Gutxienez hamar palestinar hil eta 35 zauritu ditu Israelek Zisjordaniako Jenin hiriaren aurkako operazio militar batean, Palestinako Osasun Ministerioak jakinarazi dutenez. Hildakoen eta zaurituen kopurua etengabe handitzenari dela eta, kopuru zehatzak jakiteko zailtasunak... [+]
Contigo-Zurekinek proposatutako idatzian azaltzen da Europako eta Hego Amerikako merkatari erakunde nagusien arteko hitzarmen berriak muga-zergen deuseztatzea ekarriko lukeela, bertako ekoizleak, txikiak bereziki, kaltetuz. UPNk, EH Bilduk, PPk eta Voxek mozioaren alde bozkatu... [+]
Tipi-tapa mugitzen ditugu euskaltzaleok gure oinak Korrikaren lekukoaren atzetik, gure hizkuntzaren alde, desio dugun Euskal Herri euskalduna helburu, herri euskaldun gisa biziraun nahi dugula aldarrikatzeko.
Tipi-tapa ematen ditu lehen urratsak Afrikako, Hego Amerikako edo... [+]
Eta beste urte batez, sindikatuek prefabrikatutako grebak antolatu dizkigute. Eta guk, indibidualki, erabakia hartuko dugu grebarekin bat egin ala ez, ikastetxean inongo asanbladaren beharrik gabe.
Niri irakatsi zidaten greba eredua jada ez dago modan, antza. Nire... [+]
Añana eta Trebiñuko kuadrilletako ordezkariek eta Arabako nekazari eta abeltzainek salatu dute "mespretxu instituzional izugarria" jasaten dutela AHTren lanak direla-eta. Denera bi miloi metro koadrotik gora "lur emankor" desjabetuko dituzte... [+]
AEBetako Ozeanoko eta Atmosferako Administrazio Nazionalaren (NOAA) ikerketaren emaitza zabaldu du Nature Climate Change aldizkariak: bereganatzen zuen karbono dioxido eta metano kopurua baino gehiago isurtzen du orain tundrak.
Euskal Herriko eta Kataluniako indar eskuindarrek bat egin dute PPrekin eta Voxekin, zerga ez luzatzeko.
Bi erizainetatik batek lanean eraso sexistak jasaten dituela azalerazi du Erizainen Ordenak joan den urte bukaeran egin ikerketak. 21.000 erizainek ihardetsi dute, sektore pribatu, publiko eta liberaletik. Hauetan 2.500 gizonak dira.