Lan-osasuna negozio bihur daiteke?
Hego Euskal Herriko 500.000 euskaldun baino gehiagoren osasuna medikuntza pribatuaren eskuetan dago. Hegoaldeko lau herrialdeetako langileen %96,63 lan-istripu eta gaixotasun profesionalen mutuen babesean dago. Enpresok Gizarte Segurantzaren kudeaketan kolaboratzen dute eta etekin izugarria ateratzen dute horretatik. 2005. urtean bakarrik, Espainiako estatuko mutuen negozioak 8.567,6 milioi euroko aurrekontua izan zuen eta 500 milioi euroko etekinak lortuko ditu ziurrenik. Gauzak horrela, Espainian eta Euskal Herrian Gizarte Segurantza unibertsala eta doakoa izanagatik, irudika daiteke osasuna eta lan-osasuna oso negozio tentagarria izan daitekeela lan-esparru honetan diharduten enpresentzat.
Gizarte Segurantzaz gain, medikuntza pribatura jotzen dutenen kasuan, hiritar asko eta askoren kudeatzaileek negozioa egiteko eskubide osoa dute, ez baitute inolako kotizazio sozialen finantzaziorik jasotzen. Horretarako daude, hain zuzen. Negozioa egiteko. Mutuek kudeatutako eta kotizazio sozialek ordaindutako osasun-laguntzak, ordea, ez luke xede bera izan beharko. Hortaz, galdera argia da. Lan-osasuna negozio bihur liteke? Mutuek etengabe negoziorik ez dela esanagatik, behin eta berriz azalduagatik instituziook ez dutela dirua irabazteko asmorik eta etekinak euren zerbitzuen hobekuntzan inbertitzen dituztela, sindikatuen gehiengoak osasun publikoaren ezkutuko pribatizaziotzat, hau da, negoziotzat jotzen du auzia.
Egoera horretan, gogora dezagun Hego Euskal Herriko lau lurraldeetan 2005. urtean lan-istripuen ondoriozko ehun heriotza baino gehiago izan direla hainbat lantokitan, eraikuntzaren arloak gehienak batzen dituen arren. Hainbat kasutan, heriotzok hildakoaren senideentzako kalte-ordain batzuk izaten dituzte. Edonola ere, langileen artean ez da soilik heriotza ageri. Badira gaixotasun profesionalak ere, askotan langile ugari erabateko ezgaitasun-egoeretara bultzatu dituztenak, ez bada heriotzara. Zehazki, 2005. urtearen azken bi hileetan hildako biren senideen aldeko bi sententzia ikusi ahal izan dira, BW enpresan urtetan egunero sufritutako amiantoaren ondorioz gaixotu eta hil baitziren langile horiek.
Seguru horien prima bolumena ia 160 milioi eurokoa da osasun-laguntzen kasuan, 361.275 euroko hortz-aseguruenean, ia 5 milioi eurokoa gastu-itzulketen kasuan eta 15 milioi baino gehiagokoa kalte-ordain eta sorospenen kasuan.
ICEAk 2005eko irailean emandako datuen arabera, Espainiako estatuko hamar enpresa liderrak, honako aseguru-etxeak ziren: Adeslas, Sanitas, Asisa, Mafre Caja Salud, DKV Seguros, Asistencia Sanitaria Colegial, Igualatorio Médico Quirúrgico, Aresa, Caser eta Fiatc. Eta merkatua hazten ari da. Azken datu eskuragarriei jarraiki, aseguruen merkatuak, osasunaren arloari dagokionez, %9,6ko hazkundea izan zuen 2003. urtetik 2004ra. Primen bolumenaren kasuan, osasun-laguntzen modalitateak izan du gorakadarik nabarmenena. 2005eko lehen hiruhilekoko datuek gorakada are nabarmenagoa egiten dute, 2004ko denbora-tarte berdineko datuak baino %9,7 handiagoak baitira aurtengoak.
Euskal herritarrek medikuntza pribatua erabiltzeko eskubide osoa dute, Gizarte Segurantza unibertsala eta doakoa izan arren. Gainera, badira Gizarte Segurantzak barne hartzen ez dituen osasun-egoera batzuk, hortzen gaia edo egoera jakin batzuetako aseguruei dagokiena, besteak beste. Edonola ere, zalantzan jar liteke lan-osasunarekin zerikusia duen guztia, funtsa publiko eta langileen kotizazio sozialei esker finantzatzen baita, jarraian ikusiko dugun bezala.
"Gure osasuna ez da negozioa", "Gure osasuna ez da negoziagarria", "Mutuen desagerpena orain eta betiko". Halako esaldiak ikusi ahal izan dira mutuen ezkutuko pribatizazioaren aurka egindako zenbait langile mobilizaziotan. Batzuk besteak baino indartsuago, euskal sindikatu guztiak mutuen pribatizazioaren aurka azaldu dira eta batez ere mutua horiek kontingentzia arrunten bidez aldi baterako ezintasuna (ABE) kontrolatzea gaitzetsi dute, izan ere, espazio hori osasun publikoari baitagokio, pribatuari baino.
Kezka sindikal horren adierazpen gisa, LAB sindikatu abertzaleak Mutuak ezagutu eta haiekin jarduteko gida" kaleratu du langileek eta ordezkari sindikalek lan-istripuen mutuekin nola aritu behar duten jakin dezaten. Gida horren jatorria "ordezkari sindikalak mutuen ekintzei aurre egiteko beharrezko baliabideez hornitzeko premia eta osasun arloan ageri den politika pribatizatzaileaz ohartarazteko beharrizana dira".
Aipatutako sindikatuaren arabera, "mutuek euren elkartuen esanak fideltasun osoz betetzen dituzte eta euren helburuak gaixoak berehala sendatzea, lan-istripuen ebidentzia ukatzea, enpresari ongi ez datorkiolako bajarik ez ematea, arriskuak ezkutatzea ebaluazio askoz ere errazagoa egiteko eta abar luzea". Sindikatu abertzalea gehien arduratzen duen gaietako bat medikuaren alta goizegi ematearena da, mutuen kasuan sarritan agertzen baita. Horren ondorioz, mutuak gaixotasun edo istripu baten jatorri laborala onartzen ez duen edo erabat osatu ez den norbaiti medikuaren alta onesten duen kasuan zer egin behar den azaltzen du gidak. Era berean, langile kaltetuentzako aholku ugari ikus daitezke, mutuen aurrean nola jardun eta langileek zer eskubide dituzten jakin dezaten.
EAEko langileen %96,63 -ez dugu Nafarroa eta Ipar Euskal Herriko datu ofizialik, nafarren kasuan egoera antzekoa den arren- lan-istripu eta gaixotasun profesionalen mutuen babesean daude. Datu horren arabera, EAEko 687.000 langilek lan-arloan espezializatutako enpresen laguntza jasotzen dute. Gainerakoek, %100 arte, Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalean aseguratuta daude.
Lan-istripu eta gaixotasun profesionalen mutuak enpresa-elkarteak dira, diru irabazi asmorik gabe (?) Gizarte Segurantzaren kudeaketan kolaboratzen dutenak euren enpresari elkartu, kontratupeko langile eta autonomoentzat. Langile bakar baten kargupean hartzen duen enpresari orok mutua bat behar du, edozein dela aukeratutako formula juridikoa. Izapideak honako urratsak ditu: hautatutako mutuarekin elkartzeko proposamen dokumentu bat aurkeztu behar da lehenbizi Gizarte Segurantzaren Lurralde Diruzaintzan; ondoren, Diruzaintzaren delegazioetan eskura daitekeen eredu ofiziala bete behar da. Langile autonomoek bi aukera dauzkate: ohiko gaixotasunen gaineko asegurua ala lan-istripu eta gaixotasun profesionalen gainekoa.
Lan-istripuen ondorioz sortutako lesioen aseguratzearen historia 1900. urtean hasi zen Espainiako estatuan. Langintza hura egungo sektoreko lau mutua aitzindarik sortu zuten: haietako bi euskaldunak ziren, la Previsora Araban eta Bizkai Zergintza Alkartea Bizkaian, Midat eta Egara katalanekin batera. Espainiako estatuko mutuen negozioaz datu hauek dauzkagu: 2005ean 8.567 milioi euroko aurrekontua eta 500 milioi inguruko irabaziak dauzkate. Gogoratu beharra dago Espainiako estatuko lan-istripuen eta gaixotasun profesionalen mutuen diru-sarreren %96,1 langileek egiten dituzten kotizazio sozialen ondorio dela.
Hego Euskal Herriko mutua euskaldunen kasuan -datu ofizialen arabera beti ere- Bizkai Zergintza Alkarteak 2004an 191.852 pertsona babestu zituen, ia 121 milioi euroko aurrekontua zeukan 2005erako eta ia 7 milioi euroko irabaziak aurreikusita. Gipuzkoako Pakeak 74.919 pertsona babestu zituen 2004an eta 47 milioi baino gehiagoko aurrekontua 2005erako. Arabako La Previsora mutuak 2004. urtean 49.011 pertsona babestu zituen, 34 milioi euroko aurrekontua 2005erako eta 3 milioi euro baino gehiagoko etekinak aurreikusita. La Navarra mutuak 56.809 pertsona babestu zituen 2004an, 2005erako aurrekontua 33 milioi baino gehiagokoa egin eta 2 milioi euroko irabaziak aurreikusi zituen.
UPNk jarritako salaketa bati erantzunez hartu du erabakia auzitegiak. Apirilaren 17an gazte topagunearen baitan Berriozarren antolatutako "Kurdistan eta Euskal Herriko preso politikoen" aldeko ekitaldia da UPNk bertan behera utzi nahi izan duena "terrorismoaren... [+]
Gerra Hotza bultzatu zuten politiken alboan egon ziren ere bakearen aldeko ildoak. Ez zuten Ekialdea eta Mendebaldea batzeko moduko berregituraketa politiko berririk ekarri, baina errealitate berriak josi zituzten Europako Mendebaldea eta Ekialdearen artean. Horietako... [+]
Bere burua 2027ko Frantziako Estatuko presidentzialetako garaile gisa irudikatzen duena –Marine Le Pen– gogorki zigortu du Parisko Auzitegi Korrekzionalak, lau urteko kartzela-zigorra, 100.000 euroko isuna eta batez ere, bost urtez aurkezteko debekua bideratuta. Tonu... [+]
Indartsua, irribarretsua eta oso langilea. Helburu pila bat ditu esku artean, eta ideia bat okurritzen zaionean buru-belarri aritzen da horretan. Horiek dira Ainhoa Jungitu (Urduña, Bizkaia, 1998) deskribatzen duten zenbait ezaugarri. 2023an esklerosi anizkoitza... [+]
Ereserkiek, kanta-modalitate zehatz, eder eta arriskutsu horiek, komunitate bati zuzentzea izan ohi dute helburu. “Ene aberri eta sasoiko lagunok”, hasten da Sarrionandiaren poema ezaguna. Ereserki bat da, jakina: horra nori zuzentzen zaion tonu solemnean, handitxo... [+]
Bekatu bat aitortu behar dut hemen. Duela lau urte, ohitura berri bat sarrarazi nuen nire bizian: igande gauetan, kaka kanoi baten antzera "informazio" jarraikia hedatzen duen CNews telebista kate ultraeskuindarra begiratzen hasi nintzen. Hasieran ordu erdi bat astero... [+]
Kointzidentzia harrigarriak daude bizitzan. Izan ere, zenbat ikusle elkartu litezke Arriaga antzokian? Zenbat komun ote daude solairu bakoitzean? Zein probabilitate dago Gipuzkoako emakume bik sartu-irtenean leku eta istant berean kointziditzeko, 35 urtean elkar ikusi barik egon... [+]
Transfeminismoak argia eta konplexutasuna ekarri ditu gorputz, genero eta desirei buruzko eztabaidetara. Hala ere, itzalak ere sortu ditu. Ustezko koherentzia politiko erradikal baten izenean –askotan hegemonia oso zehatz bati lotua–, diskurtso transfeminista batzuek... [+]
Garai kuriosoak bizi ditugu eta bizi gaituzte, zinez. Hezkuntza krisian dela dioten garaiak dira eta, gutxien-gutxienean, aliritzira, ba aizue, 2.361 urte ditu gaurgero boladatxoak.
Ez zen ba debalde joan Aristoteles bere maisu maite Platonen akademiatik lizeo bat muntatzeko... [+]
Ukrainako gerrar hasierako zergatiak ez dira azaldu zizkigutenak bakarrik, beste arrazoi batzuk ere badaudelako. Errusiak zioen Ukrainako errusiar hiztunen defentsarako urrats bat eman behar zuela; Ukrainako Gobernuak, aldiz, Errusiaren armadari aurre egin behar zitzaiola,... [+]
Ukrainaren ondoren Polonia?
Europar Batasunak Ukrainako gerra hauspotu du Kiev armaz hornituta, eta menia oraindik airean delarik, gerraren zikloan murgilduta dago bete-betean. Hori bai, bere diskurtsoa modulatzen ari da, eta gero eta gehiago hitz egiten du balizko su-etenaz... [+]
Orain Errusiak inbaditu behar ei du Europa eta horren aurrean berrarmatze basatia bultzatu behar dute Europar Batasuneko herrialdeek. Lehen Sobietar Batasunak egin behar zion eraso, eta Gerra Hotzak ia mundua irentsi zuen. Gezurra zen ordukoa, eta gezurra da gaur egungoa, baina... [+]