Ihesi: Gurutze eta megalitoek lotutako bidea (Urretxutik Elgoibarra (Gipuzkoa). Zeharkaldi luzeak I)
- Lehen proposamen honetan zein etorriko diren hurrengoetan, Gipuzkoako hainbat herri garrantzitsu lotuko ditugu mendiz mendi eta lepoz lepo bidea eginaz. Zeharkaldi luze samarrotan, hasiera eta helmuga banatzen duten mendi-multzo edo mendi-sokatez baliatuko gara batetik bestera abiatzeko, ahal den neurrian, errepidea zapaldu gabe, antzinako bide zaharrak erabiliz eta tarteko tontor esanguratsuenak igoz. Bestalde, garai bateko mendigoizaleak gogora ekarri nahian-edo, autoak behingoz etxean utzi eta garraio publikoa erabili dezazuen animatzen zaituztegu. Gaurkoan, bada, Urola eta Deba ibaien artean luzatzen den mendi-sokatea alderik alde zeharkatzen duen ibilbidea proposatzen dizuegu. Urola Garaiko Urretxutik abiatuta Irimo, Elosumendi, Irukurutzeta eta Karakateko tontorrak gaindituz, Deba Barreneko Elgoibarrera iritsi ahal izateko hainbat azalpen luzatuko dizkizuegu, eta bidenabar, bidean topatuko dituzuen beste hainbat paraje eta interesguneen berri eman.
Urretxu erdiguneko Gernikako Arbola enparantzatik (350 m), Nekolalde kaletik gora abiatu beharko duzue. Altamira baserri aurrean, ezkerretik gora doazen eskaileretatik igo eta galtzada erreala izandakora iritsiko zarete. Erdi Aroan Gaztela aldetik Gipuzkoara sartzeko igarobidea San Adriango tunela bazen, XVI. eta XVII. mendeetan, dilijentziak eta antzeko gurpildun ibilgailuak hedatzen hasi zirenean, arazoak sortu ziren igarobide hori zeharkatzeko. Horrela, poliki-poliki, garrantzia hartu zuen Arlabango igarobideak. XVIII. mendearen erdialdean jada, Gipuzkoako diputazioak bere historiako lehen azpiegitura-lanak egin zituenean, Kotxeen erret bidea delakoa, alegia, Arlaban-Bergara-Urretxu-Beasain-Donostia bidea, aukeratu zuten Gipuzkoa alderik alde zeharkatzen zuen bide nagusitzat. Orduan, ordea, Urretxun Santa Barbara baselizatik behera sartu beharrean Deskargako errepidea zabaldu zuten, galtzada honen ospe eta indarra itzaliz.
Bidegurutzera helduko zarete. Hor, eskuin aldeko bidea hartu eta Lizar iturri deitutako parajera iritsiko zarete (750 m). Iturria, mahai eta eserlekuak, borda eta aterpe bana daude bertan.
Bi eraikinen artetik doan bidetik jarraitu behar duzue gorantz eta gero eta estuago den bidea azkenean zidor bilakatuko da. Arestian utzitako baso-pista zeharkatuko duzue eta azken bihurgunea eman ondoren, Irimoko gurutzera irtengo zarete (850 m).
Atzealdeko eskaileretatik eraikuntzaren gainera igota ikusmira paregabea duzue begi aurrean, Zumarraga eta Urretxuren gainekoa, batez ere. Baina oraindik ez zarete tontorrean izango. Horretarako, gandorrean gora jarraitu beharko duzue Irimoren zazpi tontorretatik garaienean zutoin geodesikoarekin topo egin arte (898 m).
Arrizuri, Arbela... dira Irimoko mendi luzatua osatzen duten beste tontorren izenak. Seigarren tontorrean Urretxuk Antzuolarekin muga egiten duela adierazten duen mugarria dago. Hortik aurrera beraz, Antzuolako lurretan ibiliko zarete.
Aldapa polita jaitsi ondoren, antzuolarrek Trekutz eta urretxuarrek Meaka izenez ezagutzen duten lepora iritsiko zarete (670 m). Iturria, aterpea eskuinean eta ezkerreko muinoan Antzuolako elkarte baten Gaztelugain aterpetxea topatuko dituzue bertan.
Azken muinoa eskuinetik inguratu ondoren bidegurutzera helduko zarete. Antzuolara jaisten den porlanezko bidea ezkerrera utzi eta eskuinetik jo behar duzue, baso-pista hartzeko. Bide nagusiari jarraituz bi muino eskuinaldetik inguratuko dituzue. Bidebanatzean eskuinekoa hartu eta basotik irtengo zarete, Gorlako aterpeak menperatzen duen kasko biribila eskuinetik inguratuko duzue eta ondoren antenadun Itxumendiko tontorra, hori ere eskuinetik. Askaburu iturri parean Antzuola utzi eta Bergarara igaroko zarete, eta gutxira, herri hori Elosutik barrena Azkoitiarekin lotzen duen errepidera irtengo (670 m).
Handik gertu Urola aldeko hegietan gailentzen den muinoan kokatzen da Elosua, San Roke eliza eta pilotalekuaren inguruan bildutako hiruzpalau etxez osatutako Bergarako auzoa, nahiz eta azken honetatik hamar bat kilometrora dagoen. Inguruan zelai berde malkartsuetan barreiaturik beste hainbat baserri dago.
Santutxo ermitatik aurrera egin inguruko baserrietara iristen den porlanezko bidetik. Labeaga baserria atzean utzi eta hurrengo bidegurutzean, asfaltatutako eskuineko bideari heldu. Bihurgunea eman eta hondatu samar dagoen errepide estua, mendi magalean zehar-zehar, pinuz jositako tontor gaineko errepikagailura igoko da.
Lepora iritsitakoan (825 m), zuek errepidea utzi eta orain arteko norabidean abiatzen den bidetik segi, Irukurutzeta tontorrerantz. Pagadia agertuko da berriro, orbelak estaliko du beraz bidea. Mendion gainaldetik doa, baina ez tontorretatik. Horregatik Elosumendi edo Pol-Pol izenez ezagutzen den tontorreraino igo ahal izateko, eskuinera desbideratu zaitezkete.
Intxaustako txabola atzean utzi ondoren (810 m), poliki-poliki behera egingo du bideak, Kereizeta lepora jaitsi arte (750 m). Bidegurutzean aurrera egin eta berehala hasiko zarete Irukurutzetako tontorrera eramango zaituzten zidorrean gora. Malda pikoa duzue, baina azkenean iritsiko zarete begiraleku aparta den tontor honetara (998 m); buzoia, zutoin geodesikoa eta hainbat oroitarri dituzue inguruko larre berde ederretan. Jaso burua, bista ederrak izango baitituzue begi aurrean.
Tumulu nahiz trikuharriz jositako bizkar luze honetako gainaldetik ikusmira ezin hobeaz gozatuko duzue. Soilguneak eta pagadi txiki zein pago bakan batzuk tartekatuz, emeki-emeki altuera galduko duzue. Atxolin punta atzean utzi eta Kortazarreko Haitzera ailegatuko zarete (750 m), Karakate izenaz ezaguna eta inguruotako beste gain askoren moduan antenatzar eta bertaraino iristen den errepidez hornitua. Hemen ere, mendi-adarrean barrena doan ibilbidearen berri ematen duen panela topatuko duzue.
Hainbat bihurguneren ondoren, pista zabalagotik behera, Karakateko ipar isurialdea inguratzeari ekingo diozue, Berasate baserrira ailegatu arte. Azken horretara iritsi baino lehenago, ordea, zidor piko bat irteten da bidearen ezkerrera. Handik behera joz gero, dezente laburtuko duzue bidea, nahiz eta jaitsiera latzagoa izan (260 m). Erraza duzue gainontzekoa. Behin errepidera iritsita, San Roke auzoko landa eremutik behera, minutu gutxi barru, autopista gurutzatu eta Elgoibarko kaleetan izango zarete (50 m).
Mendebaldetik Deba ibaiak eta ekialdetik Urolak mugatua, Irimotik hasi eta Karakatera luzatzen den mendi-sokate luze honetan monumentu megalitiko mordoa topatu ahalko duzue, batez ere zeharkaldiaren bigarren zatian. Trikuharri eta tumuluak erruz kokatzen dira goi alde horietan, antzinako gure arbasoak gain horiek ezagutzen zituztenaren seinale. Topatu daitezkeenetako batzuk hurrengoak dira: Trekutz, Agerreburu, Maurketa, Kereizeta, Gurutzebakar, Naasiko Goena, Atxolin, Gizaburuaga... Oraindik hondatuak izan ez diren paraje eder horiek, ordea, gure lurraldeko beste hainbat mendi bezala, arrisku bizian daude, izan ere, gure agintari buruargiei ez zaie beste ezer hoberik bururatu, bertan parke eolikoa eraikitzea baino.
2/2024 Lege Organikoa abuztuaren 22an sartu da indarrean, eta “akats tekniko tamalgarria” du, Espainiako Berdintasun Sailburu Ana Redondok adierazi duenez. Sexu-indarkeriaren biktimak kaleratu ezin direnen taldean sartu dituzte. Espainiako Berdintasun Ministerioak... [+]
Hori da ikerketa berri batek ondorioztatu duena, baldin eta betetzen badira gaur egun berotzearen handitzeari buruz dauden aurreikuspenak. Eta NBEren arabera, mende amaierarako tenperaturak 3 graduko igoera izango du XX. mende hasierarekin konparatuta.
Politikari zentrista ezaguna, 1986tik 1991ra Departamendu kontseilari izan zen, 1991tik 2014ra Miarritzeko alkate eta Frantziako senatari 1992tik 2011ra. 86 urte zituela zendu da abuztuaren 21ean, infartu baten ondorioz.
Bingen Zupiria Eusko Jaurlaritzako Segurtasun sailburuak adierazi du: “Ertzaintzako barne arautegiak hutsegite larritzat eta botatzeko arrazoi posibletzat ditu horrelakoak”. Gainera, Gipuzkoako Fiskaltzak eskatu dio instrukzioko epaitegiari auzia genero indarkeria... [+]
Maddi Kintanak Baiona, Angelu eta Miarritzeko gazteen euskara aztertu du bere tesian. Hitz berriak sortzen dituzte baina baita hitzak beste hizkuntzetatik hartzen ere, besteak beste, interneten eraginez.
Plaza eskatu duten guztiak onartuak izan dira onarpen-sistema berria eta zikloaren doakotasunari esker. 12.000 euro baino gutxiagoko errenta duten familien 297 umek izango dute plaza.
Lehen aldiz, ikerketa bat egin dute tanpoiek metalak ote dituzten ikusteko. Izan ere, metal batzuk toxikoak dira, baina AEBetako, Europako eta Erresuma Batuko legediek ez dute horri buruzko araudirik.
Herrialde berri batera moldatzeak dakarren astindu identitarioaz gain, migrazio-bidaietan eta berton aurre egin behar dieten indarkeriek oztopatzen dituzte etorkinen bizipenak. Psikoterapia da ondoeza sendatzeko bide bat, baina ez bakarra.
"Jarrera proaktiboagoa" eskatu dio Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sail berriari Sarek, abuztuaren 20an egindako prentsaurrekoan. Espetxeetako normalizazioa "oraindik urruti" dagoela salatu dute, ikusita 148 presoetatik "ehun preso baino gehiago" egon... [+]
"Irudia zuritzeko" estrategiak erabiltzen dituzte energia arloko enpresa nagusiek. Ekintza positiboak azpimarratu eta inpaktu negatiboa "estaltzen" dutela ondorioztatu du ikerketan parte hartu duen EHUko doktoregai Goizeder Blancok.
Udaltzaingoaren azken egunotako "gehiegikerien" aurrean, Bilboko Konpartsen Federazioak elkartasuna adierazi die manteroen kolektiboko lagunei, Areatzan egindako elkarretaratzean.
Maiatzaren 30ean Nafarroako Gobernuak zenbait biktimaren aitortza egin zuen eta senitartekoek Sekretu Ofizialen Legea bertan behera uzteko eskatu zuten. Horien artean, Mikel Zabalza eta Mikel Arregiren familiak. ‘Naparraren’ anaiak ere egina du eskaera hori. Eneko... [+]