Makina bat kontu
Londreseko Imperial Collegeko ikerlarien arabera, planeta eta meteoritoetako elementu lurrunkorren ihesa da gure eguzki-sisteman suertatu zen lehenetariko gauza. "Lurruntasuna gutxitzea" da beraz, ikertzaileek segitzen duten arrastoa ez bakarrik gure planeta-sisteman, baita beste batzuetan ere.
Ondorio hau atera ahal izateko ikertzaileek Lurra hauts zelarik jada existitzen ziren meteoritoak aztertu dituzte.
Lurra eta gainerako planetak sortzeko ia segurutzat jotzen zen espazioan hautsa eta gasa zegoela eta hauen elkarrekintzetatik sortu zirela planetak, baina susmoa zena orain baieztatze-bidean jarri da.
Ildo horretan ikertzaileentzat baliagarrien diren meteoritoak Lurrera erori eta berehala aztertzen direnak dira, zeren eta Lurreko atmosferarekin kutsatzeko denbora gutxi izan baitute. Hortaz, oraingoz hogei meteorito inguru baino ez dira aztertu, gainerakoak ikerketarako ez baitira fidagarritzat hartzen.
Izpi kosmikoek etengabe jotzen dute gure Lurra. Victor Hess fisikaria izan zen 1912an izpi kosmikoen berri eman zuen lehena eta orduz geroztik partikula kargatu hauen konposizioak misterio izaten segitzen du. Energia-maila txikikoak direla eta supernoben, hots, izar erraldoien leherketatik sortu direla ere ezaguna da.
Pierre Auger deituriko behategian bi bide erabiltzen dituzte izpi kosmikoen ibilbidea detektatzeko. Batetik, izpiak atmosferan sartzean arrastoa uzten du eta arrasto hau teleskopio fluoreszenteen bidez detekta daiteke; bestetik 12 tonako ur andeletan hodi fotobiderkatzaileak dituzte, uretan zehar igarotzen den partikularik txikiena detektatzeko gai direnak.
Dauden 24 teleskopioek eta 1.600 ur-detektagailuek 3.000 kilometro koadroko eremua okupatzen dute, hau da, Arabaren tamainako lur-eremua. Proiektu hau 15 herrialderen artean finantzatzen ari dira, baina ez da hemen amaitzen sustatzaileen asmoa, 2007an AEBetako Coloradon beste behatoki bat eraiki nahi baitute. Zergatik bada hainbeste interes izpi-mota hauekiko?
Alor asko izan daiteke ikerketa hauetatik ateratako onuren hartzaile, baina batez ere medikuntzan egungo sistemak ailegatzen ez diren lekuetara ailegatzerik izan daitekeela uste da: erradiografiek, ekografiek eta abarrek ematen dutena baino ikusmen zehatzagoa eta garbiagoa lortu baitaiteke, adibidez.
EuskarAbentura 2025 espedizioak aukera emango die 127 gazteri zazpi lurraldeak oinez zeharkatzeko kulturan, historian eta paisaietan murgilduta. EuskarAbenturako parte-hartzaileen hautaketa ez da proiektuen kalitatean bakarrik oinarritzen, baita generoa,... [+]
.jpg)
AEBek eta Mendebaldeko aliatuek guztira 260.000 milioi dolarreko laguntza eman diote Ukrainari, gehienbat armamentuan eta laguntza militarrean, Errusiak 2022an egindako inbasioaren ostean. Nahiz eta laguntza horrek Ukrainaren defentsa indartzea helburu duen, Nazio Batuen... [+]
Elkarte memorialistek kritikatu egin dute Iruñeko Udalak Erorien Monumentua eraisteari uko egiteko hartutako erabakia. Memoria Demokratikoaren Legea “oker interpretatzea” egotzi diote Joseba Asiron alkateari, eta mobilizazio batera deitu dute urtarrilaren... [+]
Hutsaren hurrengo arreta mediatikoarekin –batez ere Ekialde Hurbileko edo Ukrainako gatazkekin alderatzen badugu; baina Sudangoaren aldean ere bai–, laugarren urtea betetze bidean da Myanmarreko gerra zibila.
-(1).jpg)
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
2024ko azarora bitarte 683 sexu eraso salatu dituzte, iaz baino %16,7 gehiago, Emakunderen arabera. Familia barruko indarkeria salatu duten emakumeen kopurua ere handitu da (975 izan dira), baita bikotekide edo bikotekide ohiek egindakoa ere (3.554).
Benito Lertxundi 60 urte iraun duen kantugintza uzten zuela jakinarazi du Durangoko azoka aitzin. 2023an Gernikan grabatu zuen kontzertu baten diskoarekin bururatuko du bere ibilbide handia bezain aberatsa. Bazuen urtea hartua zuela erabakia, ez da erraza izan horren berri... [+]
Iazko Gabonetan, hamabi ordurainoko itxaronaldiak izan ziren. Urtean 180 egunetan ezartzen ditu nolabaiteko murrizketak Osakidetzak.
Hatortxu Rock jaialdiko 29. edizioa egingo da larunbatean Atarrabian. Sarrerak jada agortuta daude, baina txandak osatzeko laguntza behar da oraindik.
"Euskalduna ez den pertsona bat –Nagore de los Rios– hautatu du EITBko zuzendaritza nagusiak Eitb.eus eta Social Media atalerako zuzendari posturako, eta, ondorioz, euskaraz ez dakien pertsona bat izendatu dute helburuen artean euskararen... [+]
