Ihesi: Forua. Erromatar asentamenduetara ibilbide historikoa
Mendiari zati ederra falta zaio jada eta atzealdeko artadiari ere zuhaitz askoz gutxiago igarri zaizkio. Hala ere, artadi benetan bikaina dago harrobiaren inguruan.
Inguruan bada informazio panel bat bertan ikusi daitezkeen hegaztiak ezagutzeko eta paraje horren bueltan dauden mendi eta bestelako lekuak identifikatzeko. Aurrez aurre harrobia dago eta eskumara Ereñozar mendia ikusten da.
Etxe berriak egiten ari dira Armotxerri baserri auzoan. Ingurua polita den arren, harrobian lanean dagoen hondeatzeko makinak apurtzen dituen harriak nola jausten diren entzuten da. Harri jausi etengabea da eta berezko soinua dela dirudi.
Errepidea zeharkatuko dugu eta parez pare daukagun bidea hartuko dugu. Horretxek garamatza Foruko erromatar asentamendura. Aukeran bide gorria jarraitzea ere badago, baina hori itzulera bidea egiteko hartuko dugu, goitik behera.
Hortaz, parez pareko bidea hartuta, historian atzera egiteko aukera izango dugu eta Kristo ondorengo I. mendetik eta IV. mendearen erdialdera arte Foruan bizi zirenen etxe eta tailerren hondarrak ikusiko ditugu.
Ibilbidea, asfaltozkoa da eta aurrera eginda udaletxea eta kultura etxea ikusiko ditugu ezkerraldera. Guk hurrengo bidegurutzean eskumara egingo dugu, Goierria auzoa dioen aldera. Muruetako auzo hori 7,3 kilometrora dago bidegurutzetik, PR-GI 178 bidea jarraituta. Gu ez gara hainbeste ibiliko, Triñe baselizarainoko bidea egin nahi dugu eta.
Baserri bide polita da aurretik geratzen zaiguna. Udazkenean baserri aurrealdeek gorri kolorea dute, piper sikuek ematen dietena. Gernikaldeko piper gorriak ere ezagunak baitira.
Baserri zaharrak eta etxebizitza bakarreko eraikin berriagoak topatuko ditugu bidean. Baita, bihurgune baten ostean, harrizko horma bitxi bat ere. Harrizko horma amaitu ahala Urdaibaiko ikuspegi paregabea daukagu parez pare. Itsasadarra alde batera eta meandroa bestera (atzean Arteaga duela). Berehala gaude Triñe baselizan. Hau ere, beste asko bezala, Erdi Aroaren amaieran eraiki zen eta XV. mendeko arku zorrotza dauka atean. Sasoi batean San Adrianen eta Santa Katalinaren baseliza legez ezagutu zen. XVIII. mendetik ordea, Hirutasunaren Andre Mariaren eta San Gregorioren izenpeko egin zuten. 1937ko bonbardaketek suntsitu zuten Gernikako San Joan parrokiako erretaula dago baselizan.
Triñen bertan badago harizti eder bat Urdaibairi patxadaz begira egoteko aukera bikaina eskaintzen duena.
Guk ordea, Triñetik Foruko Elexaldera dagoen 1,8 kilometroko bidea egingo dugu bueltan, leku beretik eta behin Forua herrira iritsita, errepide nazionalera joko dugu, bide gorria hartu eta itzulbidea egiteko. Handik bide zuzen-zuzenean, Gernika-Lumo ikusiko dugu aurrez aurre. Tartean, baina Foruko frantziskotarren komentu paretik igaroko gara.
Handik aurrera, herri sarrerako semaforora iristean, aukera bi ditugu. Bata, errepidea zeharkatu eta berriz ere harrobi paretik lehen ekarritako bidea jarraitzea. Bestea, zuzen-zuzen jarraitu eta Gernikaraino iristea. Behin Gernikara iritsita, txangoa jarraitu daiteke, baina hori beste baterako lagako dugu.
Bizkaiko aztarnategirik handiena dago Foruan. Kristo ondorengo I. eta V. mendeen artean bizi izan zen jendea han eta burdina landu eta saldu egiten zuten foruarrek. Historiak jasotzen duenez, burdina forjatzen aritzen ziren Foruko bizilagunak, izan ere, forum edo merkatu hori itsasotik penintsularako bidean truke-gune bihurtu zuten. Foruara Ebro bailarako salgaiak iristen ziren eta itsasoz eramaten ziren eta baita alderantziz ere. Gaur egun bidearen alde bietan ikusten dira orduko eraikinen egiturak.
Elexalde mendixkaren inguruko aztarnategi honetan hogeita bi urtez ari dira aztarnak ikertzen, Bizkaiko Foru Aldundiaren zuzendaritzapean. Bidearen ezkerraldean pasagunearen parean irudiak eta azalpenak jasotzen dituzten panelak jarri dituzte. Eskumaldean, pasagunea ere badago, baina hantxe ari dira oraindik ere lanean, Mikel Unzueta teknikari arduradunak lagunduta.
K.o. I. mendetik V. mendera bitarteko foruarrek erabili zituzten zeramikazko eta beirazko ontziak eta bestelako erremintak Bilboko Arkeologia Museoan daude ikusgai. Aldundiaren asmoa, Bizkaiko Arkeologia Museoa egiten denean aztarna guztiak hara eramatea da.
Bizkaiko Foru Aldundiak 2006ko udaberrirako ikasleentzako txango gidatuak antolatu nahi ditu, aire zabaleko aztarnategia bisitatzeko. Hala ere, oraindik ikusteko dago nola gauzatuko den hori.
GALeko biktima talde batek eman du kereilaren nondik norakoen berri Bilbon egindako prentsaurrekoan, Egiari Zor fundazioak eta Giza Eskubideen Euskal Herriko Behatokiak lagunduta. GALen aurkako eta, zehazki, José Barrionuevoren aurkako kereila aurkeztuko dute.
Bost urte igaro dira pandemiaren hasieratik. Pandemia horrek ekarri zuen denok zaintza eredua ezagutzea, inondik inora ere behar bezala ez zebilena. Egoitzetako kutsatzeen eta hildakoen datuak, batez ere pribatuetan, zifra hutsak baino askoz gehiago izan ziren.
2020ko... [+]
Duela aste batzuk, gurean egon ziren El Salvadorko eta Kanarietako emakumeen eskubideen aldeko hainbat aktibista. Sexu- eta ugalketa-eskubideez eta eskubide horiek urratzeak emakumeengan dituen ondorioez aritu gara; hala nola El Salvadorren berezko abortuak izanda homizidio... [+]
Tasa edo zerga turistikoaren eztabaida urtetan luzatzen ari da, erakunde publikoetan ordezkaritza duten indar politikoen artean zabala den arren ezarri beharraren gaineko adostasuna. Eztabaidetako bat da zerga hori zein erakundek kobratuko duen: zenbait udalek (tartean... [+]
Tamara Yague Confebaskeko presidenteak iragarri du gehiengo sindikalak deitutako martxoaren 20ko bilerara ez dela joango, eta gehitu du gutxieneko soldataz eztabaidatzeko markoa Espainiako Mahaia dela. ELA, LAB, ESK, Steilas, Etxalde eta Hiru sindikatuek EAErako gutxieneko... [+]
Vladimir Putinek interesa agertu du AEBek eta Ukrainak adostu duten 30 eguneko menia epeaz, baina zalantzak ere plazaratu ditu. Funtsean, ez du presarik erakutsi akordioa sinatzeko eta denbora gehiago eskatu du horiek argitu ahal izateko.
Zuberoako ohiturei buruzko bi liburu ditut gogoan. Batek XX. mendean aritu izan diren 180 dantzari eta soinulari aipatzen ditu. Haien artean, emakumezkorik ez da agertzen. Besteak, pastoralei egiten die errepasoa eta hor emakumeak aipatu aipatzen dira, baina omisio esanguratsuak... [+]
1984an ‘Bizitza Nola Badoan’ lehen poema liburua (Maiatz) argitaratu zuenetik hainbat poema-liburu, narrazio eta eleberri argitaratu ditu Itxaro Borda idazleak. 2024an argitaratu zuen azken lana, ‘Itzalen tektonika’ (SUSA), eta egunero zutabea idazten du... [+]
Olor
Noiz: martxoaren 9an.
Non: Bilboko Sarean espazioan.
---------------------------------------------------------
Esperantza. iz. Nahi edo desiratzen dena gertatuko delako edo lortuko delako uste ona.
Izen horixe jarri zion Jokin Azpiazu Carballo Olor ermuarrak bere... [+]
La bajona kolektibo kide Heiko Elbirak salatu du psikiatriak zisheteroarautik aldentzen diren erotikak kontrolatu nahi dituela.
Ba al dakizue frantses batzuk harritu egiten direla mugaren alde honetan ere euskaldunak bagaudela jakitean? Ba bai, harrigarria bada ere, behin, Donostian, frantses batzuei entzun nien sinetsi ezinik beren buruari galdetzen: “Saint-Sébastien est au Pays... [+]
22 talde gehiago iragarri dituzte Lakuntzan uztailean izanen den HatortxuRockerako: Bad Sound, Dupla, Su Ta Gar, Chuleria Joder!, Brigade Loco, Leihotikan, Burutik, Tribade, Maskak, Les Testarudes, Non Servium, Añube, Dj Plan B, Gatibu, DJ Trapella, La Jodedera, Süne,... [+]
Prentsaurrekoa eskaini dute ostegun honetan Marc Aillet Baionako apezpikuak, elizbarrutiko hezkuntza katolikoko zuzendari Vincent Destaisek eta Betharramgo biktimen entzuteko egiturako partaideetarikoa den Laurent Bacho apaizak. Hitza hartzera zihoazela, momentua moztu die... [+]