Frantzia munduko futbol txapelduna izan zelarik, 1998an, bazirudien larru beltz ala xuria, ile kizkur ala zut, Mouloud ala François izan, frantses integrazio sistema guztiz ondo zebilela, frantziar orok bat egiten baitzuten beren taldearekin, Zidane buru zelarik.

Lau urte berantago, presidentziarako hauteskundeetako bigarren itzuliaren gau elektoralean, Jacques Chirac frantziarren %82k hautatu zutelarik -Le Pen eskuin muturrekoaren aurka-, Parisko Bastillako plazan jauzika eta dantzan ikusi genituen inmigrazioaren bigarren belaunaldiko gazteak. Sostengatzaile berri hauek ikusirik, gogoan dut oraindik ere Chirac jaunaren emaztearen aurpegi harritua.

2005eko larrazkenean aldiz, oso bestelako aurpegiak eta jarrerak ikusten ditugu. Azken hiru aste hauetan, gainontzeko hizkuntza gehienetan hain itzulgaitza dugun banlieue delakoak sukarra du. Bertan kontzentratzen diren -kontzentratu dituzten- etorkinak eta seme-alaba-, momentu batean goraipatu zirenak, beldurgarriak bilakatu dira. Anitz auto eta autobus erre dira. Zenbait eskoletako gela eta polikiroldegi ere bai. Suhiltzaileak erasotuak izan dira eta poliziak -eskerrak, kasu oso gutxitan eta ondorio larririk gabe- tirokatuak. Istilu grabeak, biolentzia onartezinak. Baina hori esanda, zer? "Sua" itzali nahian dabiltza agintariak, ados, baina sutearen zergatietara jotzen ote dute?

Ez dezagun krisiaren abiapuntua ahantz: bi gazteen heriotza. Polizia-kontrol bati ihes egin nahian, argindar-gune batean aterbetu ziren eta elektrokutaturik hil. Inkesta oraindik ere bukatu gabe dugu baina, dirudienez, gazteek ez zuten deus gaizki egin. Bi gazteak eskolatuak ziren eta ongi kontsideratuak. Beldurraren beldurrez ihes egin zuten. Horretan datza arazoaren zati bat neurri handian. Gaurko Frantzian, hobe da "xuri" izatea kontroletatik pasatzeko, baita lan bat izateko ere, finean, normaltasunez bizitzeko. "Gaizkilea berdin etorkina edo larru beltza" ekuazioa komodoa bihurtu da. Zergatik? Ezen eta, egia da, bandalismo egileak nolaz delinkuente ttiki gehienak banlieueetakoak baitira, gehienak inmigrazioaren semeak. Giza talde txiro eta baztertuenetakoak direla egia den bezala. Hau ez ote da gakoa? Eta ez erran oldartzea erabat antolatua izan zela, kutsu erlijiosoarekin. Oldartu direnek ez diete kasurik ere egin Imameri.

Oldartu direnak frantziarrak dira. Larru kolore ezberdinetakoak, baina frantziarrak! Frantzian ezagutzen den eskubidea ez baita odolarena, baizik eta lurzoruarena. Beraz, desmasiak geldiarazteko hartu diren neurriak, frantziarren aurka hartu dira eta ez ustezko "kanpoko etsaien" kontra. Aljeriako "gertakarien" denborako 1955eko etxeratze agindua berriz indartzeak zerbait konpondu al du? Ala orain dela 50 urteko oroitzapen mingarriak berpiztu al ditu? Zer seinale ematen da? Ghettoak badirela, zeren non aplikatzen da neurri hori? Eskolari buruzko neurriak ere tristeak dira: lan eskolara sartzeko adina apaldu dute; 16 urtetik 14ra. Baina, gaur egun zein industria motak edo laborantzak behar ditu esku-lana? Auzune hauetako haurrek ezin dute ikasketarik egin? Zergatik ez laguntzarik eman horretarako? Irtenbidea ez ote da gazte hauen formatzea?

Badirudi deskolonizazioaren gerla denborako zorrak ez direla kitatu. Are guttiago lan postuak eskas direlarik. Hobena edo errua bestearena da, "gure ogia" jaten duenarena. Herenegun poloniarra, atzo italiarra, gaur afrikarra. Baina, lasai egon gaitezen, "jendaila xahutuko" da. Bokata xuria. Black/beltz, beur/arabe-urrezkorik gabe...