Dokumentala bere bakardadean
Terminologia kontuak gorabehera, sormen dokumentalez arituko gara ondorengo lerroetan. Generoa zinema bera bezain zaharra da eta osasun ona eduki du hainbat epetan. Denbora luzez, ordea, erdi-ezkutuan utzi du fikzioak. Orain, bat-batean, dokumentalak existitzen direla gogoratu da asko. Ez dira gutxi berpizkunde hori Michael Moore zinemagilearen Bowling for Columbine lanaren arrakastari egozten diotenak. Beste batzuek, berriz, berpizkundea dagoenik ere ukatzen dute.
Carlos Juárez Euskal Produktoreen Elkarteko presidenteak, berbarako, sektorea gorantz doala dio, "fikzioaren gainbeheragatik batez ere". Berarekin bat dator Arturo Cisnéros iruindarra, Bagdad Rap film arrakastatsuaren zuzendaria: "Gero eta dokumental gehiago estreinatzen dira zine aretoetan. Dokumentalak, gainera, fikzioarekin lehiatzen hasi dira zine jaialdi handietan".
Sanfermines 78, El Cielo Gira, The Dragon House, Sahara Maraton, Bagdad Rap bera... Euskal herritarrek -edo nolabaiteko euskal parte hartzeaz- egindako zenbait dokumentalek sona lortu dute komunikabideetan, baina horrek ez die bidea errazten. Ezinbestekoa da, honaino ailegatuta, diruz hitz egitea. Orain hiru urte, ARGIAn genioen Euskal Herrian egindako dokumentalen batez besteko aurrekontua 100.000 eurokoa zela. Gaur egun kopuru hori lau halako egin da, Aiala Fernándezen esanetan. "Eta diru laguntzak lortzea oso zaila da, tradiziorik eta generoarenganako interesik ez dagoelako. Telebistan zein zine aretoetan, apenas inork ikusten ditu dokumentalak, eta horrek asko zailtzen du produkzioa aurrera ateratzea".
Nola bultzatu generoa? Horretan ere denek bat egiten dute: administrazioaren eta telebisten laguntza ezinbestekoa da, eta gaur egun ematen dutena ez da nahikoa. Biek, baina, ahal duten guztia egiten dutela aldarrikatu dute. Iñaki Gómezek, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sortu eta Zabaltzeko zuzendariak, "azken lau urteetan aurrerapauso garrantzitsuak" eman direla azpimarratu du. "Kontua da dokumentalen arazoa oso sakona dela Europa osoan. Telebistek ez dute interesik dokumentalenganako, eta hori bereziki larria da Italian eta Espainian. Dena dela, EAEn ekoizleek finantzaketaren zati garrantzitsu bat lortzeko duten erraztasuna ez dago beste inon".
Telebistari dagokionez, Europar Batasuneko legediak kate guztiak behartzen ditu euren irabazien %5 ikus-entzunezko ekoizpen independenteari ematera. ETBn, Aintzane Pérez del Palomar arduratzen da horretaz. Esan digunez, kateak hitzarmena sinatu du aurten EAEko ekoizle elkarte biekin. Horren arabera, hitz ematen du urtero zazpi dokumentalen finantzaketaren %20 bere kargu hartzeko gutxienez. Gainera, 12.000 euro emango dio dokumental horietako bakoitzari, igorpen eskubideak direla eta. "Legeak ez du zehazten nongo ekoizpenei lagundu behar diegun, Europa osokoak izan daitezke, baina guk bertokoak indartu nahi ditugu, horregatik sinatu dugu hitzarmena. Guretzat oso ahalegin handia da". Nahikoa? Zenbat buru...
Zinebiko ikusle mota dokumentalek izan ohi duten bera da: "gazteak, gutxiengo bat, esan genezake. Ez da, behinik behin, ikuslego zabal batentzako zinea, nahiz eta gutxiengo hori ere zabala den". Ikusle eredua, eredu bat egotekotan, unibertsitatean ikasten duen gaztea da, dokumentalak hein batean militantziagatik ikusten dituena, zine mota horrekin konprometitua akaso. Arturo Cisnéros, Bagdad Rap filmaren zuzendaria, harago doa definizioa ematerakoan, zorionez garaiak aldatzen ari direla uste badu ere: "Dagoeneko, dokumental ikusleak ez gara betiko lau freakieak edo zine aretoko saguak bakarrik, gero eta jende gehiagok estimatzen ditu halako lanak".
Zinebi Euskal Herriko dokumental jaialdi bakarra izan da urtetan, baina aurten bidelagun bat agertu zaio Nafarroan, bertako gobernuak antolatuta: Punto de vista. Otsailean ekin zioten, guztira 55 pelikula erakutsiz. Bigarren edizioa ere iragarri dute honezkero, non eta azkeneko Donostiako Zinemaldian.
Nafarroako Gobernuak, berriz, ez ditu dokumentalak eta fikzioa bereizten diru laguntzetan. Hala, 2001-2004 epean lau film luzeri eman die sosa, horietatik bat dokumentala. Bestetik, 2001etik 2005era 28 film labur proiekturi lagundu zaie, baina multzo horretan fikzio film laburrak eta dokumental laburrak daude nahastuta.
Irusoin ekoiztetxeko Aiala Fernándezek azaldu digunez, pitchingetan aldez aurretik aukeratutako zenbait dokumentalen egileak eta dokumental horiek erosteko interesa eduki lezaketen telebista kateak elkarrekin batzen dira bi egunez. "Burutu gabeko proiektuak izan behar dira, oraindik ere finantzaketa bila dabiltzanak".
Pitchingak zazpi zenbakiaren inguruan egituratuta daude, minutu kopuru hori baitauka dokumental-egile bakoitzak bere proiektua aurkezteko. Denbora tarte horretan, dokumentalaren laburpen bat egiten da, aurrekontua zehazten da eta trailer laburra eskaintzen da. Ondoren, telebista kateetako ordezkariek galderak egiten dituzte beste zazpi minutuz.
Munduko pitching garrantzitsuenak Amsterdamen eta Toronton egiten dira. Bigarren horretan, hain zuzen, Irusoin euskal ekoiztetxeko The Dragon House lana egon da orain gutxi. "Espainiako Estatutik Torontora joan den lehenengo dokumentala izan da gurea -dio Aiala Fernándezek-; horrek asko esaten du gure inguruan generoak daukan osasunaz". Lorpen horrek, baina, bi aurpegi ditu: pitchingek gauza asko ematen diete ekoiztetxeei, baina oso inbertsio gogorra egin behar da horietara joateko.
Ia 24 milioi euroko ordainsaria jaso zuen Jesús María Herrerak, CIE Automotiveko zuzendari exekutiboak, 2023an. 2022an 20 milioi euroko aparteko prima jaso, eta sei bider handitu zuen urteko soldata. Iberdrolak ere lekua hartu du podiumean, eta 2023an, energia... [+]
“Ikertzaileen esperientziak komunikabideekin eta sare sozialekin duten harremanean” izeneko txostena argitaratu du FECYTeko Science Media Centre Españak (SMC), EHUko Gureiker ikerketa-taldearekin lankidetzan egindako inkesta batean oinarrituta. Emaitzen... [+]
EHBaik Autonomia estatutu baterako proposamena prestatu du, gure nazioaren burujabetza osorako bidean etapa gisa.
ELB sindikatuak ardien mihi urdinaren eritasuna pairatu dutenendako elkartasunera deitzen du. Abendu hastapenean,departamenduko 650 ardi etxalde hunkiak izan dira. Kasu zenbaitetan, hamarka ardi galdu dituzte hazleek, bereziki marroak. Etxalde batzuek erraterako marroen %80... [+]
Oso gertu daude, praktikan, “gaur egun ezin da ezer esan” dioen koinatua eta “aske naiz nahi dudana egiteko” esaten duen ustezko progrea. Ustezko askatasuna. Ustezko ustezkoa. Demokraziak parekatu behar zituen gizakiak, eta sare sozialek, komunikazioak... [+]
Osoko bilkura egiten ari zelarik ganbera barrura indarrez sartzen saiatu ziren nekazariak. Akordioa lortu dute fiskaltzarekin instituzioen kontrako eraso delitua saihesteko.
Plastiko kutsadurari konponbide bat adosteko goi-bilera zikloa bukatu berri dute, Hego Koreako Busan hirian iragandako bosgarren gailurrean ere porrot eginda: hitzarmenik adostea ez dute lortu, nagusiki plastiko esportatzaile handiek negoziaketak oztopatu dituztelako. Bitartean,... [+]
.jpg)
Blanca Ester Díaz Pulido epaileak Osakidetzako 2018ko oposizioen filtrazioen inguruko ikerketari amaiera eman dio, sei urte eta erdi igaro ondoren. Akusatu guztiak absolbitu dituzte, 22 guztira, nahiz eta bi kasu behin-behingoz artxibatu dituzten.
Arratsaldeko lehen orduetan, 14:30ak aldera, Nafarroako ikastetxe publikoetako 30en bat langile sartu dira Iruñeko Nafarroako Hezkuntza Departamentuaren egoitzan eta sarreran eserialdia egin dute. Lehen ekintza gisa planteatu dute eta, adierazi dutenez, honen bidez... [+]
Ikusle euskaldun gehien biltzen dituen katea da ETB2, datuen arabera. Aldatu Gidoia mugimenduak agerraldia egin du Bizkarsororen kontraprogramatzearen harira. Salatu dute askotan ETB1 lehian sartzen dela ETB2rekin, eta "herritar guztiak eta publiko bakarra helburu izango... [+]
New York, 1960. Nazio Batuen Erakundeko bilkura batean Nigeriako kanpo ministro eta NBEko enbaxadore Jaja Wachukuk lo hartu zuen. Nigeriak independentzia lortu berri zuen urriaren lehenean. Beraz, Wachuku NBEko Nigeriako lehen ordezkaria zen eta kargua hartu berri... [+]
Ribabellosan 300 megawatioko gaitasuna duen eskala handiko datu zentroa eraikitzen ari da Merlin Propertiers enpresa madrildarra. Milaka milioi euro ari da gastatzen Iberiar Penintsula osoan, ustez puntako teknologia “jasangarria” duten baina elektro-intentsiboak... [+]
Hamabi haur eskola publiko daude Iruñean, eta horretatik bakarrean dago euskarazko eredua. Protesta egin dute dozena bat eragilek, eta euskal hiztunen “egoera berezia” aintzat har dezan galdegin diote udalari.
Bilboko Zirika! herri gunean eginen dute banaketa, ostiralean 19:00etan. Fanzine bidez eta sare sozialetan zabalduko dituzte partehartzaileen testuak, eta irabazlearena argitaratuko du ARGIAk.