Ihesi: Berastegi, Muñagorriren herri berdea
Zelai tabernatik irten, eta honen eta udaletxearen arteko «Eliz bidea»n behera jaitsi gara, marra txuri-horiek markatzen digutenez. Berehala iritsi gara Tourseko San Martin elizara.
Txundituta miatu dugu atriotzarra: kontzertua emateko, abesbatzentzat, edozein ekitaldi kulturalentzat... ez dago horrelako plaza estalirik XXI. mendean.
Eliza eskuinera utziz, ezkerreko bidetik jo dugu. Baserri mordoa pasatu dugu, zein baino zein ederrago, herriko panoramaz dastatzen dugun bitartean. Arbia eta artoa laboretan eta ardiak bordetan dira nagusi. Gaztain eta kiwiak ere tentagarri daude.
Hurrengo kurban, ezkerreko bidea jarraituko dugu, errotara doan errekastoa zeharkatu gabe. Pare honetan sutzen zuten garai batean karobi-zuloa. Kareharriak erreta lortutako karea lurrak ongarritzeko erabiltzen zuten, etxea egiteko eta hormak zuritzeko. Baina harrobietako labe industrialek ordezkatu zituzten basoko labe bitxiok. Ez larritu marra txuri-horiek gurutzea markatzen badigute ere. Ibilbidearen bukaera aldera berreskuratuko ditugu.
Pagadia eta pinudia elkartzen diren mugan goaz, eta arbolak jantzi okre gordinak eranztekotan dira.
Malda menperatu dugunean, eskuinera hartu dugu, pagaditik ateraz eta Gazpio bordara iritsiz. Abereen inbidia sentitzen du edonork horrelako etxola ikusita: Beheko solairua ganaduarentzat du, eta goikoa lastoz ondo betea. Hemen inor ez da neguaren beldur.
Berehala jo dugun bidegurutzean ezker hartuko dugu, eskuinera baserria utziz. Hurrengo bidegurutzean ere ezker hartuko dugu, marra txuri-horiekin berriro adiskidetuta. Pinudiaren ertzetik goaz. Hurrengo bi bidegurutzeetan ere ezker hartuko dugu, marrei jarraiki.
Berastegiko Elutsenea etxean jaio zen Muñagorri, 1794an. Bere aita eta aitona bezala, bera ere izkribaua zen, 1838an bere proklamia bota zuen arte. Honez gain, errentan hartuta zituen Berastegi, Elduaien, Areso eta Eratsungo burdinola hauek: Ameraun, Ollokiegi, Plazaola, Urto eta Zumarrista. Kontratista ere aritu zen, esaterako, Irurtzundik Gasteizerako errege-bidea egiten 1932an.
Gobernu liberalaren aldeko joera zuen eta lagun liberalak ere bazituen, baina gerran bere burdinolak karlisten zerbitzura jarri zituen, eta Zumalakarregik berak ere behin baino gehiagotan bisitatu zituen.
Gerra luzatzeak karga ekonomikoa ekarri zion, karlistak gero eta gehiago luzatzen baitziren ordainketetan, eta Muñagorrik ezin zien ordaindu bere errementari, ikazkile, itzain eta abarri. Egoera horretan, pakearen bila mugitu behar izan zuen: Iturmendin bildutako karlistak komentzitzen saiatu zen, gerra ahalik azkarren bukatzeko. Alferrik. Orduan, liberalengana jo zuen, 1837ko azaroan Madrila aurkeztuz, Bardají Azara presidente liberalarengana. Honek ontzat hartu zuen Muñagorriren eskaria, alegia, foruak errespetatzea gerra bukatzearen truke. Milioi bat errealeko laguntzarekin itzuli zen Madrildik.
Horrela, 1838ko apirilaren 18an «Bakea eta Foruak» lelopean bere proklamia bota zien gipuzkoar eta nafarrei Berastegin bertan.
Era berean, Carlos erregegaiari gutuna idatzi zion, hemendik alde egiteko eskatuz. Hona bere hitzak: «Vos y vuestros consejeros las habéis convertido (las tierras) en un desierto, habéis sembrado en ellas el luto y hacinado a montones de cadáveres. Abandonadlas pues cuanto antes. Si tenéis derecho a la corona de España, nosotros no nos opondremos a ello, pero sabed que esta no es una guerra de personas y que nosotros navarros y vizcaínos no hemos reconocido jamás a otros reyes que nuestros fueros y nuestros privilegios".
Karlisten eskutik berehala etorri zen Iturbe brigadierra Muñagorriren tropak sakabanatzera. Ez zitzaion lan zaila egin, armada murritza baitzen, batik bat bere burdinoletako langileek osatua. Honen ostean karlisten juntak izkribau funtziotik bota zuen, eta burdinolak eskuetatik kendu zizkioten. Erasungo Zumarrista burdinola bakarrik ustiatu ahal izan zuen.
1838ko urriaren 14an fusilatu zuten eta Erasungo elizan lurperatu.
Muñagorrik diona
bere proklamian
gerrak hondatzen gaitu
bosgarren urtian
ihaz jarri zan Carlos
Madrilko bidian
bultza zuten atzera
gerra bere oñian
Iturria: Joxemiel Bidador.
Diario de Noticias 2002-10-13.
Beharbada ez duzu jakingo nor den Donald Berwick, edo zergaitik aipatzen dudan artikuluaren izenburuan. Gauza bera gertatzen zaie, agerikoa da, abian den Osasun Itunean parte hartzen ari diren gehienei. Ez dakite zer den Berwicken Helburu Hirukoitza, are gutxiago eredu hau... [+]
Aurreko egunetan Larraitz Ugarte abokatuak idatzitako La motosierra puede ser tentadora artikuluak zeresan handia eman du sektore zabal batean. Administrazio publikoaren barruan ohikoak diren egoera batzuk mahai gainean jartzen ditu, tartean efizientzia falta, ardura eta kontrol... [+]
Garrantzitsua al da hizkuntza bat zuzen erabiltzea? Zer puntutaraino da hain beharrezkoa gramatika menderatzea edo hiztegi zabal bat edukitzea? Betidanik entzun izan ohi dut hizkuntzaren garrantzia, baina pentsatzen jarri ostean, ondorio batera iritsi naiz. Pentsatzeak askotan... [+]
Aspaldian bisitatzen ez nuen eta hainbertze gustatzen zitzaidan leku batera joan nintzen aurrekoan. Bertan nengoela, gustura sentitu nintzen eta zera pentsatu nuen: hau da nire leku kuttuna. Kuttuna, kuttuna, kuttuna; hitza jira eta biraka etxerako bidean. Kuriositateak jota... [+]
Nerabeek eta gazteek, ibilbide akademikoan zehar, behin baino gehiagotan jasoko dute lagungarria izango zaien ikasketetarako edo-eta lanbiderako orientabidea. Gidaritza eskaini behar zaie, zalantzez beterik egon ohi baitira erabaki garrantzitsuak hartu behar dituzten bakoitzean,... [+]
Atxik Berrituz giristino taldeak Kristauak Euskal Herriko bake prozesuan liburua argitaratu du Maiatz argitaletxearekin. Giristinoek euskal bake prozesuan zer nolako engaiamendua ukan duten irakur daiteke, lekukotasunen bidez.
Ertzaintzarekin bigarren negoziazio mahaia ireki du Bigen Zupiriak, martxoan ERNE, ESAN eta SIPErekin ertzainei urteko soldata gutxienez 4.200 euro igotzea adostu ostean. Agente kopurua areagotzeko plan horretan Arkautiko (Araba) akademiak "berebiziko... [+]
Maiatzaren 17an Erriberako lehenengo Euskararen Eguna eginen da Arguedasen, sortu berri den eta eskualdeko hamaika elkarte eta eragile biltzen dituen Erriberan Euskaraz sareak antolatuta
EH Bilduk aurkeztutako mozioa onartu dute osoko bilkuran. Udalak egitasmoa sustatzen duen enpresari, Cañaveras Solarri eskatu dio proiektuak ez ditzala hartu balio estrategiko handiko gisa kalifikatutako nekazaritza lurrak, eta gune populatuetatik gutxienez 500 metroko... [+]
Duela egun batzuk iragarri zuen Puntueu-ek La Ligaren blokeoak euskal domeinuei eragiten dien kaltea monitorizatuko zuela. Asteburu honetan izan dira partiduak, hain zuzen, eta monitorizazioaren datuak hor daude, penagarriak dira.
