Ihesi: Urdaibai, Itsasoa eta lurra bat
- Animalien eta landareen sehaskari so egin ditugu urratsak.
Guztietan gailen dira Gernika eta Bermeo: Gernika, merkataritza eta komunikazio gune izan delako; Bermeo, berriz, itsas bizimoduari loturik hazi da eta Kantauri itsasertzeko baxurako arrantza portu garrantzitsuena da. Kostalde malkartsua du, irtenunez eta sartunez betea. Karezko haitz handiek diosala egin eta urak barneraturiko herriak dira. Naturarekin abegitsu izaten ikasi du Urdaibaik.
Urdaibaiko Naturgunea bi eremu nagusik osatzen dute. Batetik daude mendiak, gailurrak eta maldak. Bestetik estuarioa, itsasoari estu atxikia. Itsasoak eta mendiak bat egiten duten eremu liluragarri horretan, hezetasuna lagun dela, ekosistema aberatsa osatu da. Artadia berezi da bere handitasunean. Gainera egoki zaindu da, eta kutsaduraren erasoari hesi eta murruak eraikitzen asmatu dela antzematen zaio. Hala ere, padurak barreiatu du lau haizetara Urdaibairen izen handia: Euskal Herriko hezegune nagusia da, 1.300 hektareatik gorakoa. Hegazti espezie andana, itsasadarraren hezetasuna eta harearen lehortasuna muturreko kontrastean.
Itsasadarraren ezkerraldea hautatu dugu guk. Gernikan hasi eta Forua, Murueta, Sukarrieta, Mundaka eta Bermeo bisitatu ditugu. Gernika udal mugarte aberatsa da, zabala hedaduraz, eta zabala baliabideetan. Urdaibaiko eskualdean zerbitzugune nagusia da eta inguruko jende andana biltzen da Gernikara orotariko beharrak asetzera.
Ezker eta eskuin belardiek inguraturik, errepidean aurrera egin eta Foruara iritsi gara. Oka ibaiaren ertzean, basoko etxalde txiki honetan nekazaritza eta abeltzaintza, basogintza eta industria txikia dira sektore indartsuenak.
Murueta ere ez dago urrun, zinez da udal xehea, baina parrokiaren ederrak eraman du gure arreta.
Txatxarramendi uharteak eta Abina hondartzak 400 bat biztanleko udala dute jabe, Sukarrieta. Turismo eta zerbitzugune ospetsua da Bizkaian.
Eta kostaldearen usaina gero eta handiagoa delarik, parez pare egin dugu Mundakarekin topo. Arrantzak eta turismoak janzten dute Mundaka. Itsasoaren gardentasuna eta inguruko mendien berdea, kontraste paregabea da kale estuko herrixka honetan gora eta behera ibiltzeko. Itsasbehera denean padura ikaragarriak sortzen dira udalaren inguruan. Barnealdean, berriz, artelanak dira ikusle ororen arretagune. Santa Maria eliza esaterako, X. mendean eraiki zuten, itsasora begira dagoen atari paregabea oinetan duela.
Mundaka atzean utzita, Bermeora iritsiko gara azkenik. Herriaren alde zaharrak eta arrantza portuak egin dute ospetsu Bermeo. Antxoa, atun, txitxarro eta berdel usaina dario Aketx eta Izaro uharteei begira eraikitako etxadi honi. Matxitxako lurmuturra du alboan eta Aritzatzuko hondartzaren uretan, hari begira egoten dira bermeotarrak.
Urdaibai bizigune paregabea da hegaztientzat padura, itsaso, erreka eta haranetako kaliza eta buztinen hezetasunetan. Europatik Afrikara bidaiatzen duten hainbat hegaztiren atsedengune ere bada.
Ugaztun handiak daude Urdaibain: azeria, erbinudea, katajineta, basakatua, azkonar eta basurdea, europar bisoia, ontzia, orkatza...
Ugaztun txikien artean intsektujaleak dira batzuk, satorra eta satitsuak esaterako. Beste batzuk karraskariak dira, sator txiki gorria, Pirinioetakoa, lusitanoa eta mediterranearra; larre-lursagua, sagu beltza, etxe-sagua, basoko sagua, uzta-sagua, muxar grisa...
Saurioak ere ikusi ditugu: musker eta sugandilak. Baina lasai, sauro pozoitsurik ez dago hemen. Ornogabeez elikatzen dira gehienak baina fruituak ere jaten dituzte batzuek.
Hezetasunak lagunduta anfibio erreserba handia eratu da Urdaibain. Igelak, apoak, tritoi eta arrabio larbak.
Oka ibaiaren sorreratik ibai ahora arte milaka arrain klase dago. Goialdean errekako amuarraina, mazkarra, aingira eta ezkailua. Erdialdean barboa eta loina, kabutxino txikia, korrokoia eta platija, eta aingira.
Hedadura:
Izaro uhartea (Bermeo).
Santimamiko kobak (Kortezubi).
Laida eta Laga hondartzak (Ibarrangelu).
Gaztelugatxe uharteko San Joan eliza (Bakio).
Zornotza
Bizkaiko kostaldeko udalerri hau oso menditsua da eta kale aldapatsuak ditu erdigunean. Ogoño lurmuturrak babesturik, arrantzari eta arrain industriari begira hazi da..
Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.
Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.
Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.
Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]
Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.
Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.
Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.
Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]
Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.
Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]
Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]
Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]
Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]