Udako hostoa, udazkenean orbel
Sukaldea
Mahaira ezer txukunik atera baino lehen, sukaldeko lan handia egin beharra dago: jakiak erabaki, garbitu, prestatu... Lan anonimoa eta isila da sukaldekoa. Sufritua. Izerdi asko, ahaleginean erretzeko arriskua, ezer lortuko jakin ezina...
Denek nahiago dute mahaikide, sukaldeko pintxe baino.
Baina mesprezurik ez sukaldariari: berak bakarrik ezagutzen ditu prestatutako janariaren osagaiak, nondik norakoen arrazoiak eta historia, platera zerbitzatzeko puntu egokia.
Joseph Conrad-en Narcissus nobelako marinelek esklabu zeukaten bertako sukaldari beltza, haren lana mesprezatzen zuten, edozein egokiera baliatzen zuten sukaldariaz trufatzeko. Behin, ekaitz batek hondoratzeko arriskuan jarri zuen ontzia. Marinel guztiak izututa zeuden, asmatu ezinda nola konpondu matxurak, nola aurkitu handik onik ateratzeko modua. Sukaldari beltzak marinelek ez bezalako kemena erakutsi zuen:
- Ontzia dabilen bitartean, ni sukaldari!
Irtenbide bat derrigorrezkotzat jotzen duen hiritar asko isilik dago. Askotan engainatu dute, baina ez du esperantza galdu nahi. Aukera garbia dagoela sumatzen du, eta aukera horri eusteko eskatzen ari da bere isiltasunarekin.
Jende horren pazientzia isil hori ere sukaldeko lana da.
- Ontzia dabilen bitartean, gu sukaldari!- esaten ari dira. Mahaian eseriko direnen argazkian aterako ez badira ere; mahaian eseriko direnek aintzat hartuko ez badituzte ere.
Historiak, ordea, gehiegitan erakutsi digu ardi galduarenganako paternalismo hori aldi galdua gertatu dela beti.
- Estatu Batuen itzal luzeak bazter guztiak harrapatzen segitzen dik!
Gero, bere baitara bildurik, pentsatu du:
- Estatu Batuek ez ditek sekula interesik izan gertakizunen atzean dagoen mundua ezagutu eta ulertzeko. Nola ba, etxe barruan ere ez ditek-eta erakutsi borondaterik Katrinak eragindako hondamendiaren atzean dagoen mundua ezagutu eta ulertzeko?
Pentsatzen segitu du:
- Kultura eta hizkuntza hegemonikoak dituen herri hegemoniko batek -batera joan ohi dituk horiek guztiak-, nekez erakutsiko dik beste herri, hizkuntza eta kulturekiko interesik. Abilezia handiz disimulatuko dik ekonomikoa duela interesa. Ahulari laguntzeko borondatea dutela esaten dutenean ere, ahularengandik ahalik eta etekin gehien ateratzea dutela helburu.
Eta Blas de Otero poetaren bertso erdi ahaztu bat etorri zaio burura egunkari-irakurleari:
- «Estados Unidos sale siempre de espadas para defender el oro».
Gero eta gehiago indartu euskararen inguruko industria, orduan eta ondasun kultural eta ekonomiko gehiago eragingo du. Horregatik da, besteak beste, garrantzitsua euskara presente eta bizi-bizi egotea teknologia berrien plazan ere. Horregatik da garrantzitsua administrazioak euskara ikustea ez zor-iturri gisa, irabazpideen motore moduan baino. Lagundu bai, baina ez limosna bat ematen ari den baten mentalitatearekin, laguntzetatik irabaziak etorriko zaizkiola sinesten duelako baizik: irabaziak euskarari, irabaziak herriari, irabaziak baita ekonomiari berari ere.
Baina horretarako hain da handia administrazioak egin behar duen -eta guztiok egin behar dugun- mentalitate-aldaketa...
(Lerrook idatzi eta gero, Gipuzkoako Foru Aldundiak industria kulturalei laguntza ematea erabaki du. Ez da albiste txarra).
Ez baitut oraindik fantasia erotikoetarako abildaderik galdu, kostatu egin zait liburura itzultzea. Eta liburura itzuli naizenean ere, berehala galdu dut kontzentrazioa, baserritar adiskide batek hirurogei urte bete zituenean esan zidanaz gogoratu bainaiz:
- Jainkoak dena ondo egin zuela? Gezurra galanta. Jainkoa zuzena dela? Gezur biribila. Dena ondo egin izan balu, zuzena izan balitz, abildadea kentzen digunean intentzioa ere kenduko ligukek, ez zaik iruditzen?
Barre egin nion orduan.
Neskak terrazan segitzen du. Nire abildadea ahultzen hasita dago; intentzioaz, berriz, hobe ez hitz egitea…
«Etsipena eguneroko suizidioa da»(Pindaro).
«Udako hostoa, udazkenean orbel» (Esaera zahar asmatu berria).
Bitartean, beti nekien bigarren bideak beste bizitza bat eskainiko zidala. Arrisku handiagokoa, bai, sufrituagoa, bai, deserosoagoa, bai, baina neure buruarekin konformeago bizitzen lagunduko zidana. Ez nintzen sekula ausartu.
Orain damu zait bigarren aukera ez hartu izana? Ez dakit. Dakidana da, ez nagoela konforme hartu nuen bidearekin, ez dakidala bigarrena hartu izanak zoriontsu egingo ninduen».
Horrelakoa baita bizitza: hartu duzunak ez zaitu asetzen, hartu ez zenuenak ez dakizu aseko zintuen.
- Nola heldu zinen mundu indigenara?
- Mozkortuta.
- Ideologiaz mozkortuta?
- Ez, benetan nengoen mozkortuta, eta autobusez nahastu nintzen. Nik Acapulcora nahi nuen, eta autobusak Chiapasera eraman ninduen. Mozkortuta segitzen nuenez, eta mozkorra kentzeko modurik onena beste mozkor bat hartzea denez, berriro nahastu nintzen lineaz eta Ocosingora heldu nintzen. Han, itsasoa non zegoen galdetu nion indigena bati, eta Miramar urmaelera bidali ninduen, Lacandona oihanean; beraz, han erabiltzen dituzten kamioi horietako batera igo eta, oraindik mozkortuta, errepidea amaitzen den lekura heldu nintzen. Berriz ere itsasoaz galdetu nuen, eta esan zidaten "hoa harantz", eta oihanean sartu nintzen baina inoiz ez nintzen urmaelera heldu: komunitate indigena batera heldu nintzen eta mozkorra pasatu zitzaidan, eta, orduan, Acapulcon ez nengoela konturatuta, Antonio zaharrari galdetu nion ea zelan irteten zen handik, eta, labur, erantzun zidan: borroka eginez.
Sare sozialetan ustezko mezu xenofoboak, gorrotozkoak eta indarkeria bultzatzen dituztenak zabaltzea egotzi diote. Osasunari ere 20.000 euroko isuna ezarri dio Indarkeriaren Aurkako Batzordeak Sadarren jokatutako Bartzelonaren aurkako Ligako partidan ikusleen egonaldia... [+]
Matx, tokiko kirolaren sare soziala, atzo jarri zen martxan. Urte hasieran app mugikor gisa jaio ondoren, orain Mastodon azpiegituraren gainean berregina azaldu da. Tokikom tokiko hedabideen sareko kirol albisteen biltegi gisa ageri da webgunea orain nagusiki,... [+]
Bi ordu edo bi ordu eta erdiz haur eta gazte andana hartzen ditu jantokiaren tarteak eskoletan. Jateko, jolasteko eta elkarbizitzeko espazio horretan jantokiko arduradunak esku hartzeko dituen mugez, jarraitzen diren irizpideez, begiraleen rolaz eta duten formazioaz arituko... [+]
Astelehen honetan zendu da langilea Muskizeko enpresan, mantentze lanak egiten zituen bitartean. Zerbitzu medikuek berehala esku hartu bazuten ere, ez zuten lortu suspertzea. UGT sindikatuak lan istripu honen arrazoiak ikertzea exijitu du.
.jpeg)
Azaroak 20an, Haurren Nazioarteko Eguna, ikastetxe sarreretan krespoi belzdun bandera palestinarra eta bi zapata pare jartzea proposatu du hezkuntza arloko ekimen herritarrak. Azaroaren 30etik urtarrilaren 31ra bitartean haur palestinarrentzako elkartasun mezuak jaso eta ondoren... [+]
“Te Siklârel Romanipen” ikasketa plana prestatu dute Ijito Herriaren historia eta kultura Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan txertatzeko. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak sortu du proiektua, EHUrekin eta Amuge Euskadiko Emakume Ijitoen Elkartearekin... [+]
Bitartekaritzaren eta pertsonen arteko komunikazio zuzenaren bidez, izaera penaleko gatazka bati konponbidea aurkitzea da Justizia Errestauratiboaren helburua. NUPek eskainiko duen prestakuntza 100 ordukoa izango da eta ikasleei titulazioaren gastuen %90 ordainduko zaie.
Vicent Andrés Estellés poetaren hitzak harturik, bat naiz hainbat eta hainbat kasuren artean, eta ez kasu bakan, arraro edo ezohiko bat. Zoritxarrez, ez. Hainbaten artean, bat. Zehazki, Europako Kontseiluaren arabera, eta ibilbide handiko beste erakunde batzuen... [+]
Fermin Muguruzak kontzertua eskaini zuen pasa den larunbatean Martuteneko kartzelan, Iñaki Pikabea 'Piti' eta Joseba Sarrionandia ETAko kideek espetxe horretatik ihes egin eta 39 urtera. Orain, kontzertua dela-eta hainbat jenderen kexak jaso ostean, Eusko... [+]
Argazkia bai, ala argazkia ez? Oraintxe bertan, ez dago argi Rio de Janeiron hasi berri-berria den G20aren goi bileran argazkia izango ote dugun ala ez. Bertaratu diren agintari gorenen “familia-argazkia”, alegia. Horrelakoetan arauzkoa bihurtu dena: turista... [+]
Bizkarsoro filma (Josu Martinez, 2023) Donostiako zinema aretoetan proiektatuko dute ostiral honetatik aurrera (hilak 22); SADEko Iñaki Elorzak azaldu duenez, bi aste inguruz proiektatuko dute printzipioz, eta, arrakasta baldin badu, denbora gehiagoz. Hala azaldu dute... [+]
Nafarroako Salhaketak jakinarazi duenez, laguntza hori ezinbestekoa zen preso egondako pertsonek "gutxieneko oinarri ekonomiko bat" eduki zezaten, "askatasunean bizitzen hastera igarotzean". 480 eurokoa baino ez zen subsidioa.