Ihesi: Zabalate, Erdi Aroko gazteluetatik begira
Zanbrana edo Berantevillatik irits gaitezke Portilla edo Zabalate herrixkara, labore soroen mugan, ekialdetik mendebaldera luzatzen diren mendilerroetako baten babesean dagoena (655 m). Trinitatearen elizatik abiatuta, armarridun hainbat etxe dauden Iturriaren kaletik eta kale Nagusitik joan etorria egin ondoren, Gazteluaren kalean gora abiatu gara. Kale amaieran PR-A-34 ibilbideko seinaleei kasu eginaz gaztelurako bidean jarri gara. Landaretza joria egon arren, azaleratzen diren hainbat harkaitz landu ikustean berehala ohartu gara galtzada batean gora goazela.
Gandor luzatuaren gainean goratzen den gaztelura igo nahi izanez gero, atzera gotorlekutik irten eta kareharrizko orri itxurako gandorren hegoaldetik igotzen den zidor lausoa jarraituko dugu. Tentuz eta eskuen laguntzaz, arrakalara helduko gara, eta berriro ipar isurialdera igaroz, pareta eta ezpeldian zabaldutako arrastoak gazteluak duen sarbide bakarrera eramango gaitu, ondoren puntu gorenera, zaintza dorre aurrera igo eta Ibda edo Uda ibaiaren harana menpean hartzeko (790 m).
Bailaran behera jo dugu, Ocio eta Zanbrana herrien artean, Santa Cruz del Fierro ingurutik datorren pistan barrena. GR-1 zidor historikoa delakoaren arrasto zuri-gorri gutxi batzuk ikusi ahal izan ditugu. Une batez, pista utzi eta Txulato mendiaren mendebaldeko magala inguratuz, zuzenean Ocio herrixkara iritsi gara. Arrastoak, ordea, gutxi dira eta zidorrak, landaretzak -ezpelak, abaritzak…- erabat itxiak ditu.
Errepide bazterretik iritsiko gara Ocio herrixkara. Etxeak bidearen beste aldean utzi eta Inglares ibaia zeharkatu ondoren, ezker aldetik abiatzen den asfalto bide berrian gora abiatu gara. Malda pikoak ekialdetik inguratzen du tontorra, burdinazko ate handi batera iritsi aurretik. Arabako Foru Aldundia gaztelua zaharberritzen ari denez, debekatua dago sartzea. Dena den, atea zabalik dagoenez, aurrera segi eta gazteluraino bertaraino iritsi gara (640 m). Hemen, ordea, gazteluaren ate nagusia itxita topatu dugu. Barrura sartu ezin eta ingurutik begiratzea beste aukerarik ez zaigu geratu.
Ibilbidea jarraitu asmoz, bide berean behera, harana zeharkatzen duen pista hartu dugu berriro, lehen utzitakoa. Berehala iritsi gara beste bidegurutze nagusira (840 m) eta Berganzora daraman bidea eskuinean utzi eta ezkerrera hartu dugu. Gandorra gainditu eta maldan behera, makal lerro, nahiz kareharrizko geruza mehar eta bertikal ikusgarri batzuen artetik Zabalate gaztelupetik Zabalate abiapuntura iritsi gara (655 m).
Harkaizti gainean kokatuta, oinean dituen Zabalate herri gotortua eta Uda ibaiaren sarrera zaintzeko eta babesteko eraiki zuten. Hortik datorkio Zabalate izena, edo gaztelerazko Portilla, Portella, Portiella... Ocioko gazteluarekin batera -Toloño mendilerroaren iparraldean biak- mendebaldetik ekialdera hedatzen diren bi haran kontrolatzen zituzten, Inglares harana eta Trebiñu barnean hartzen duena, Uda ibaiarena. Azken hau Arabako Lautadarako eta Nafarroarako bide zen.
1199an, Alfontso VIII.a Gaztelako erregeak Gipuzkoa osoa eta Arabako parte handi bat kendu zizkion Nafarroako Erresumari. Ezin izan zituen hartu Trebiñu eta Zabalateko gazteluak, baina Amezkoazarren (Inzura) eta Miranda de Argaren truke bereganatu zituen horiek -1198ko erasoan hartu baitzituen-, eta handik aurrera Gaztelako Erresumaren parte izango zen Zabalate. Hiri-gutuna jaso zuen baina ez dakigu noiz.
Nafar Erresumako muga ekialdera mugitu ondoren, XIV. mendean garrantzia galdu zuen eta Zabalate herri gotortua hustuz joan zen, gaur egungo herrira edo Berantevillako hiribildura jaitsi baitziren biztanleak, haranean laborantzarako askoz ere lur hobeak baitzeuden. 1369an, Gaztelako Enrike II.ak Joan Ruiz Gaunari, Arabako merioari eman zion Zabalateko jaurgoa. Gero, bai gaztelua eta bai herria, Gauna familiatik Hurtado Mendoza familiara igaro ziren ezkontzaz. Gaztelako Belasko familiaren eskuetatik ere pasa zen baina bai gotorlekua eta bai ondoko herrixka ere, XIV. menderako jadanik hutsik zeuden, nahiz eta gatazka armatu batzuetan berriro ere erabili zuten.
Ekialdetik mendebaldera luzatzen den harkaitzean daude gazteluaren aztarnak. Oinplanoa, 70 bat metro luze da. Dorre nagusiaz gain, ura biltzeko uraska, harkaitzean hondeatutako hainbat zulo eta beste bi dorre erdi biribil ere baditu, mutur banatan. Harkaitza ekialdean ebakia dago, gaztelua gandorretik bereizteko. Herrixka harresiz inguraturik dago. Bai ekialdean eta bai mendebaldean, hiria biltzen duten harlanduz eginiko harresiaren hormatal eta kuboak ikus daitezke oraindik. Esparru horren iparraldean, harkaitzak betetzen du harresiaren egitekoa. Barrualdean hainbat dorre eta eraikinen hondakinak agerian daude oraindik.
Ocioko herria eta gaztelua erregearen ondasun ziren, baina 1358an Gaztelako Pedro I.a Ankerraren eskutik, Diego Perez Sarmiento egin zen Urizaharra eta Ocioko jaurgoen jabe. Gesaltzako jauna titulua ere bazuen. Enrike II.a Trastamarakoaren eta Pedro I.aren arteko gerran (1366-1369), Sarmientotarrek, lehenaren alde egin eta garaile irten zirenez, jabetzari eutsi egin zioten. Bere seme Garzia Fernandez Sarmientoren eskura igaro zen eta honek seme-alabarik izan ez zuenez, haren anaia Diego Perez Sarmientori utzi zizkion bere titulua eta ondasunak. Hari zor diogu gaur egun Ocioko gazteluan ikus dezakegunaren parte handi bat. XVII. mendean, ordea, Hijarko dukeek bereganatu zuten gaztelua, herentziaz.
XVIII. mendean jada egoera kaskarrean omen zegoen gaztelua, baina ordura arte egoera onean iraun zuen, Arabako beste mendi-gaztelu pribatuetan bezala, (Astulezen, Korresen…) kondeak zaindaria jarri baitzuen ondasunak zaintzeko.
Hiru harresik ixten dute goialdea amildegiak ez dauden aldeetan, dorre laguntzailez edo kuboz hornituta. Dorre handi bat du mendi tontorrean, eta horri atxikirik, mendebaldean, bizileku izango zen eraikin luzea. Herritik abiatuta, 700 metroko asfaltozko errepide estu eta aldapatsuak goraino eramaten du.
Frantziako Gobernuak Espainiakoari baieztatu dionez, Abiadura Handiko Trena ez da Hego Euskal Herrira iritsiko (Irungo loturara) gutxienez 2042 urtera arte. Ez dago Parisen lehentasunen artean.
20 urte zituela, Alberto Flores-Uranga Mutrikutik Idahora (AEB) joan zen artzain. Bakardadean, mendietan galduta, maiz koiote eta hartzak begira zituela."Berriro egingo nuke, zalantzarik gabe", dio, garai haiek gogoratuta.
Gabonen erroa kristaua dela jakinda ere, erreferentzia katolikorik ez duten kantuak abestea erabakia du (edo eztabaida horretan dihardu) gero eta ikastetxe gehiagok, eskolaren printzipioetako bat laikotasuna dela oinarri hartuta.
.jpg)
Sortu berri duten organoaren eginkizun nagusien artean daude, besteak beste, diskriminazioaren aurkako politikak sortzea, migratzaileen eta gutxiengo etnikoen elkarteen parte hartzea sustatzea, Nafarroako arrazakeriaren egoera globala aztertzea, eta Arrazakeriaren eta... [+]
Alemaniatik etorritako goi kargu batek eman die 655 langileei enpresaren itxieraren berria, ohar bat "hoztasunez" irakurrita, eta langileei “lehiakortasun falta” egotzi die. Langileek presazko bilera eskatu diote BSHko operazio arduradun Pepe Justeri, eta... [+]
“Jaurlaritzak esateko zeukan dena esanda dago txosten horretan” adierazi du asteartean Maria Ubarretxena bozeramaileak, Jaurlaritzak 2019an egindako txostenari erreferentzia eginez. Txosten horretan egiten den kontakizuna “faltsua eta interesatua”... [+]
.jpg)
Atentatua astearte goizean izan da, Kieveko auzitegi batek Kirillovi Ukrainako tropen aurka arma kimiko debekatuak erabiltzea leporatu eta hurrengo egunean. 300 gramo TNTko karga zuen lehergailuak, eta Errusiak jazotakoa argitzeko ikerketa bat jarri du abian.
Palestinatik aberriratu eta urtebetera, Espainiako Gobernuak jakinarazi du familien harrera programa ez duela gehiago finantzatuko eta aterpetxe eta hostaletako egonaldia abenduaren 31n etengo diela. Urtarriletik aurrera Gasteizko Udalak Gazako bost familien ostatuaren gastuak... [+]
Hego Koreako presidente Yoon Suk Yeol-ek abenduaren 3ko arratsean gerra-legea ezarriz sutu zuen krisi politikoa itzaltzetik oso urruti dago oraindik. Nahiko argi badago ere kolpea sustatu zutenak ez direla irabazten ari. Oraingoz.
.jpg)
Bilboko ikastolako ikasle eta ikasle ohien talde batek zentroko irakasle baten partetik jasandako sexu abusuak zerrendatu ditu, eta komunikatu baten bidez salatu du ikastetxeak gizona babestu duela. Gertakariak azalera atera direnean ikastolak “beren burua zuritu besterik... [+]
Urriaren 19an, Xiberoko Batzorde Sindikalak bozketa egin eta adostu zuen lurraldea "babesteko zaila den eremu gisa" (ZBD) izendatzeko eskaera abiatzea, otsoaren "arriskuari" aurre egitea helburu. Artaldeei eraso egin ez badie ere, artzainek otsoari tiro... [+]
Eusko Jaurlaritzaren esku geratu dira beste bi eskumen: Itsasertzaren Antolaketa eta Kudeaketa, eta Zinematografia eta Ikus-entzunezko Jarduera. Astelehenean bildu da Transferentzien Batzorde Mistoa, Madrilen, eta han adostu dute bi eskumen horiek EAEra eskualdatzea.
