Makina bat kontu
Orain 20 urte Science aldizkarian argitara emandako artikulu baten bidez ozono-zuloaren berri izan genuen. Hego Poloan negutik udaberrira igarotzean »guretzat udatik udazkenera igarotzean» ozono-maila asko jaisten zenaz ohartu ziren ikerlariak eta horren arrazoi nagusia gizakiak isuritako CFC substantzietan zegoela ere esan ziguten. Ozonoak izpi ultramore mota batzuetatik babesten gaituenez, ozonoaren eskasiak Lurra jotzen duten izpi ultramoreen hazkundea ekar dezake eta honen eraginez azaleko minbiziak, aldaketa genetikoak, eta abar sor daitezke.
1985-1995 urte bitartean ikerlari gehienak oso ezkorrak ziren ozono-zuloaren eboluzioarekiko, kontuan hartu behar baita CFC substantzien bizia mendetakoa dela. Azken hamarkadan, aldiz, ozono-zuloak zuen progresibotasuna hautsi egin da eta 2000. urtean orain arte ezagututako zulorik handiena sortu bazen ere, ia zulorik gabeko urteak ere izan dira. Hau dela eta, zientzialariek zulatzearen fenomenoa orain 20 urte baino hobeto ezagutzen badute ere, ez dute prozesu zientifikoa deskribatu eta urtero neurketak eta ikerketak burutzen dituzte urte sasoi honetan.
Aurtengo abuztuaren erditik orain arte neurtutako datuak azken 10 urteotako bigarren txarrenak dira. Dena den azaro-abendu aldera, aurten gertatutakoa laburbilduko dizuegu.
National Science Foundation-ek finantzatutako eta Los Angelesko Californiako Unibertsitateko ikerlariek garatutako nanobalbularen bidez, molekula mailako partikulak harrapatu edo askatzerik izango da. Ikerketa honek aplikazio asko izan baditzake ere, garrantzitsuena farmakoen doitasunezko horniketa izan daiteke.
Nanobalbula gure nahiaren arabera kontrola daitekeen sistema mekanikoa da, iturri baten antzera. Ikerketaren erronka handiena molekula bat harrapatzea eta balbula hermetikoki ixtea izan zen, zeren eta lortutako lehen balbulek jarioa baitzuten.
Nanobalbula 500 nanometroko silize-pieza bati erantsitako hainbat zati higigarriz osaturik dago eta une honetan ikerlariak tamaina txikitzen ari dira. Silize-piezak oso nanometro gutxiko poroak ditu.
89 urterekin hil da, Liman, eta idazle perutarraren seme-alabek eman dute haren heriotzaren berri. Gaztelaniazko literaturaren egilerik ospetsuenetakoa izan zen, eta 1960ko eta 1970eko hamarkadetan Latinoamerikan literaturak izan zuen loraldian paper garrantzitsua jokatu zuen... [+]
Euskal Herriko Kontseilu Sozialistak (EHKS) antolatuta, egun osoko jardunaldia egin dute igandean, Bilboko Campos Eliseos antzokian. Hainbat hitzaldik osatu dute egitaraua, eta jardnualdia amaitzeko Bigarrenez Aresti etorkizunaren aurrean antzezlana estreinatu dute.
Bozen lehen itzulian pare-parean geratu ostean, inkesta gehienek aurreikusten zutena baino tarte handiagoa atera dio egungo presidenteak Luisa González hautagai correistari. Oposizioak "iruzurra" salatu eta botoak berriz zenbatzea eskatu du.
Gure amak beti esaten du: “Ez dut sekula ulertu zergatik gertatu zen Lehen Mundu Gerra”. Ez dio batere zentzurik harrapatzen. Ez du ulertzen zergatik inplikatu ziren Europako potentzia zaharrak halako basakeria batean eta ez zaio buruan sartzen nola konbentzitu... [+]
Adierazpen askatasuna aldarrikatzeko eta "eskuin erreakzionarioaren ofentsibari aurre egiteko" batuko dira. Egun horretarako Euskal Preso Politikoen alde antolatua zuten hitzaldia eta ekitaldia salatu du UPNk, eta hura zelatatzeko agindu du Espainiako Audientzia... [+]
Maki gerrillari antifrankistek Euskal Herrian ez zuten presentzia bereziki nabarmena izan, baina batzuk pasatu ziren, baita erregimenaren errepresio bortitza pairatu ere. Guardia Zibilak hiru hil zituen Ibaetan 1947an eta bat Zubietan 1948an, ahaztuta badaude ere.
Ekimenak bakea eta justizia soziala sustatzeko proiektuak finantzatzea du helburu. Sustatzaile diren gizarte mugimenduek mezu argi bat bidali diete gobernuei eta armagintza industriari: "Ez dugu gerraren konplize izan nahi".
"Eskatu txanda eta egingo dugu bat zurekin", esan dio estudioetatik ari den esatari prestu eta animatuak Bilboko kaleetan dabilen berriemaile gazteari. Aurkezlea entzuleei zuzendu zaie segituan. "Bien bitartean, Iruñera goaz...". Han zabaldu dute linea... [+]
Hainbat lorpen kolektiboan soilik egin daitezkeela esaten denean, lerro artean joan ohi da behin kolektiboan pentsatu, gogoetatu eta eztabaidatu ondotik heldu ohi direla, heltzekotan. Baina zerbait lortzeko, ezinbestekoa da pentsatzen jartzea. Ez baitira gauzak besterik gabe... [+]
Urtearen hasieran, Zedarriak taldeak "defentsaren" industriari buruzko "eztabaida irekitzearen" alde egin zuen publikoki (baita nuklearrari buruz ere), eta Eusko Jaurlaritzak berehala egin du bat horrekin. Lehenik, Mikel Torres lehendakariorde eta Ekonomia... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]