Arano: Nafarroako irla


2021eko uztailaren 19an
Urnietatik Andoainera bidean, GI-3721 errepideko 0 kilometroa markatzen duen puntuan dago Besabi auzora eramango gaituen bidegurutzea -Zelai sagardotegia markatzen du bidegurutzeak-. Besabiko tabernan gosaldu eta ekin diogu Aranorainoko bideari.


Adarra

Besabin gorantz jotzen duen asfaltozko bidea hartuko dugu, eta pare bat kurba gorago dagoen Montefrio baserrian eskuinera sartuko gara, mendi bidera, langa pasatuta. Pagoek egingo digute ongietorria, eta aurreragoko bidegurutzean, pinudia hasi orduko ezkerrera hartuko dugu, ataka pasaz. Adarrako magalera bidean, txanogorritxo asko topatu dugu eskuan saskia hartuta, pago ipurdiak miatzen. Erreka zeharkatu dugu, konturatu gabe. Udako lehorteak arrastoa utzi du, ubideak ttanttarik ere ez dakar-eta. Igo nahi duenak hor du Adarra tontorra. Guk gerri-buelta hartu diogu, eskuinetik, tontorra ezkerrera geratzen zaigula. Aurrean dugu Etenetako lepoa.


Eteneta, Otsolepo, Zaburu

Gure amonen, aiten, izeben, berraiton jendeak leku miragarria aukeratu zuen euren hezurrak uzteko. Adarra eta Onddo mendien arteko Eteneta borobila. Berez sortzen den isiltasunean zeharkatu dugu mairu-baratzea, eta ezkerrera doan bidexka hartu dugu.

Pinudi itxi-itxiaren ertzetik doa bidea eta halako batean eskuinera dagoen bidezidorretik Otsolepora igoko gara. Hemen trikuharria ikusi dugu, eta baita ehiztari postu pila ere. Parean desafioka ari zaigu Zaburu tontorra, harro, Hernaniko mendirik altuena (780 metro). Gora ekin diogu, harkaitzez harkaitz, harkaitz artean dena txilar, txilar artean dena erle, eta erle artean pasa egin behar! Ezti usaina gure beldurraren usainarekin nahastu da, baina iritsi gara gailurreko Guadalupeko Amaren ermita irudira!

Ezkerrera jaitsi gara, Antxistako mairu-baratzera.


Su etenleen krestatik

Aurrerantzean su etenleak markatuko digu bidea. Uda honetan erre direnekin gogoratu gara, eztarria gero eta lehorrago dugula, baita bideko putzu horituetatik edaten dutenekin ere, guk ere hortik probatuko dugun pentsatzen ari garen une honetan.

Su etenlearekin Azketara iritsi gara, 825 metrora dagoen tontorrera, eta bertako geodesia aulki bihurtu dugu. Behera jaisten hasita Arano ikusi dugu, ezkerrean, mendien babesean eta «Haraño?» esan digu arnasestuak. Aurrera segituta, bidegurutzean ezker-ezkerreko bidea hartuko dugu, eta puska bat aurrerago dagoen bidegurutzean, aldiz, eskuinera, gora.


Unamene

Bideak berak ekarri gaitu Unameneko mairu-baratzera. Hemen ikuspegi bikaina dugu, Donostiako badiatik Aranoko tontorrerainokoa. Egin dugun bideaz harrotzeko momentua ere bada. Abereentzako pasoa pasa, eta beherantz garamatza bideak.


Betizuekin beti izu

Orain arteko betizuen adarrei ezikusiarena egin eta aurrera jo dut, burua tente. Baina bidera atera zaidan familia osoak zorroztu dit izua: emea, kumea eta arraren begiak iltzatu zaizkit kopetan. Adarrak saihesteko mendialdera igota ehun bat metro aurrerago jaitsi naiz ostera bidera, segurtasun distantziak errespetatuz.

Eraso balidate egingo nukeenaz pentsatzen entretenituta iritsi naiz Errekalko gainera. 646 metrora dago bidegurutze hau eta bertan ikusi dugu gaurkoz azken mairu-baratzea. Hemen eskuineko bidea hartuta, Goizuetara iritsiko gara. Aranora joateko, hartu ezker. 121 GR bidea denez, aurrerantzean marra gorri-zuriak jarraitzea besterik ez dugu. Oraune eta Arano mendi magaletik eramango gaitu bideak.


Urak urtu gaitu

Iturri soinuak alaitu du gure adimena. Iturria gainezka dator, lehortutako beste iturriei burla eginaz. Goroldio eta harri gustuko trago bizigarria jo, eta hankak arindu zaizkigu.

Bordak, txabolak eta etxetxoak ditugu bidearen ezker-eskuin. Eta aurrerago San Roke ermita atera zaigu bidera. Atea itxita izan ohi du, eta leiho txikitik santuari kuku eginda jo dugu aurrera.

Aranoko frontoi gainetik behera sartu gara harrizko herrian. Udaletxe berritu berria elegante dago, ondoan aranoarren bilgunea den soziedadea duela. Bezperan utzitako kotxea hartuko dugu itzultzeko, edo bestela, bazkari truke eguerdirako bila joateko plana egingo dugu lagunen batekin. Nahiz eta oinez iritsi duenak merezi duen, benetan, bazkaria ordainetan. Kontsejupe tabernan bertan ondo berdinduko digute barrena, eta herrian beste taberna bat ere bada.

Bidean urari ohore egin diogun arren, orain Aranoko ura, bertan egiten den zerbeza alegia, dugu eskuan.

Erne eta poliki egin beherako bidea, kurbarik bihurrienak josten baititu errepide honek.


Azkenak
2025-04-11 | El Salto-Hordago
“Gatazka eta abusua ez dira gauza bera”, feminismoko eztabaidei heltzeko

Laura Macayaren liburua ekarri du euskarara Katakrakek. Amaia Astobizak itzuli du, feminismoaren baitako eztabaidak ireki eta beste begirada batzuetatik ekiteko helburuarekin.


Palestinaren alde mobilizatu diren 300 ikasleri bisa kendu diete AEBek

Palestinaren aldeko manifestazioetan parte hartzen duten atzerriko ikasleak kanporatzea baimentzen duen dekretua izenpetu zuen urtarrilaren 30ean AEBetako presidente berriak. Orduz geroztik ikasleen bisen baliogabetzeak errepikatzen dabiltza.


2025-04-11 | Irutxuloko Hitza
Helena Tabernak irabazi du Giza Eskubideen Zinemaldiko Saria

Helena Taberna zinegileak jasoko du aurten Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldiaren Saria. Sariaren entrega ostiralean, apirilak 11, 20:00etan Viktoria Eugenia Antzokian ospatuko den bukaera emanaldian izango da.


Oloro-Donamariako suprefetura okupatu du ELBk, behi tuberkulosiaren kontrako protokolo “gogorregia” salatzeko

Eritasunaren kontrako protokoloa salatzeko eta prefeturarekin hitzordu bat lortzeko asmoz, bideratu dute okupazioa ehun bat laborarik. Tuberkulosia kasu batzuk agerturik Zuberoan, eritasunaren kontrako neurri sanitarioak segitu beharrean dira inguru horietako 280 etxalde... [+]


Gaueko beldurrak sarean lantzen

Eneko Mendiluze Plaza psikologoak gaueko beldurren inguruko zenbait gako eman ditu. Nabarmendu du guraso bakoitzak ikusi behar duela zer datorkion hobeto umeari.


2025-04-11 | ARGIA
Uztaritze, Domintxaine eta Angeluko hiru ikastetxetan izandako hamahiru eraso salatu dituzte

Hamaika eraso Uztaritzeko (Lapurdi) San Frantses Xabierko ikastetxe katolikoan gertatu ziren, beste biak Domintxaineko (Zuberoa) ikastetxe katolikoan eta Angeluko (Lapurdi) San Josepe ikastetxe publikoan. Uztaritzeko ikastetxean ikasitako bost gizonek beren testigantzak eman... [+]


2025-04-10 | Cira Crespo
Carli Pup
“Gure herriak besteak bezalakoak dira, eta ez dugu museo batean egon nahi”

Carli Pup (Udine -friuleraz Udin-, 1973) Friuli [friuleraz, Friûl] herriaren ekintzaile kultural garrantzitsuenetako bat da. Bere hizkuntza gutxituaren idazle, hizkuntzalari eta bere herriaren historialari bihurtu da.
Gaur egun, Informazione Friulana kooperatibako... [+]


Negoziazioa: negarrerako zioa

Hezkuntza publikoko irakasleok  hamabost urtetan berriztu gabeko lan-hitzarmena eguneratzeko eta hobetzeko beharra eta eskubidea dugu. Horretarako, benetako negoziazio batean murgilduta egon beharko genuke, baina errealitatea negargarria da. Negoziazio batean, alde oro ados... [+]


2025-04-10 | ARGIA
Bizi Baratzea Orria jende asko batzen ari da komunitatera

Martxoaren 27an aurkeztu zuen ARGIAk Bizi Baratzea Orria, lurrari begiratzen dion urtarokako aldizkari berria. Martxoaren hasieran zabaldu zen kide egin eta formatu oso berezia duen orri handia etxean jasotzeko aukera. Erantzun oso beroa izan du. Kide hauen profila ezagutu nahi?


Muga zergak 90 egunez %10era jaitsi dituzte AEBek, baina Txinari %125era igo dizkiote

Jaitsiera AEBen muga zergen igoerari erantzun ez dieten eta negoziatzeko prest azaldu diren herrialdeei aplikatu diela argudiatu du Donald Trumpek, Europar Batasuna barne. Txina eta AEBen arteko lehia komertzialak gora egiten jarraitzen du.


2025-04-10 | ARGIA
Maiatzean beste bost greba egun egingo dituzte EAEko hezkuntza publikoko irakasleek

Hirugarren greba zikloa iragarri dute Steilas, ELA, LAB eta CCOO sindikatuek maiatzaren 12tik 16ra bitartean, hezkuntza publikoa indartzearen alde. Azaldu dute Hezkuntza Sailak helarazitako azken proposamenak ez diela euren aldarrikapenei erantzun egokirik ematen.


Ingeles ordu gehiagorik ez dute nahi

Sarriguren, Tafalla, Noain, Buztintxuri eta Gares herrietako D-PAI ereduko ikastetxeetako familiak kalera aterako dira Hezkuntza Departamentuak foru lege bidez ingeleseko orduak handitu nahi dituela salatzera. Euskarazko murgiltze ereduaren kontrako erabakia dela iruditzen... [+]


2025-04-10 | ARGIA
Negoziazioak “boikoteatzea” egotzi diote sindikatuek Nafarroako Gobernuari, funtzio publikoko greban

Nafarroako funtzio publikoan 30.000 langile zeuden grebara deituta asteazken honetan. Deialdiak jarraipen desberdina izan du sektorearen arabera, eta sindikatuek salatu dute foru gobernuak "abusuzko" gutxieneko zerbitzuak ezarri dituela nahita.


2025-04-10 | Gedar
Ertzaintzaren interbentzio batean hil zen pertsona baten kasua ikertzen ari dira

Iazko abuztuan, Irundik gertu, ertzainek atxilotzean izan zuen bihotzekoa gizon batek. Eneko Valdésen heriotzaren ikerketan, Polizia errugabetu zuten.


2025-04-10 | Euskal Irratiak
Maider Hoki eta Ilora Capot
“Libertatearen beharra denek dugu, eta Bekat'uros bestak hori eskaintzen du”

Bekat’uros LGBTQIA+ euskal besta hirugarren urtekoz iraganen da Atharratzen. Apirilaren 12an egun osoko egitaraua antolatu du Prefosta elkarteak, usaiako karrika inguruarekin, kontzertuekin eta ikusgarriekin.


Eguneraketa berriak daude